بررسی و تطبیق روش «تحلیل گفتمان» بر فلسفه سیاسی متعالیه صدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه فلسفه، پردیس فارابی(دانشگاه تهران)، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر این است که با روش «تحلیل گفتمان» و با استفاده از فضای حاکم بر نظام فلسفی صدرا، تقریر و تفسیر همدلانه‌ای از اندیشة سیاسی او ارائه دهد. در این راستا، خاستگاه تاریخی، مبادی و اصول کلی نظریة تحلیل گفتمان مورد مطالعه قرار گرفته و چگونگی کاربرد آن در نظام فلسفی صدرا بررسی شده است. نتایج این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شد، نشان داد که اگر نظام حکمی صدرا را به عنوان یک هویت گفتمانی تعریف کنیم، در این صورت، از نظام حکمی مشاء و اشراق هم می‌توان به عنوان گفتمان‌های حِکمی بدیل، سخن گفت. هویت هر گفتمانی را از طریق مفصل‌بندی و دال مرکزی و دال‌های شناور می‌توان مورد بازاندیشی قرار داد و نسبت میان گفتمان‌های فکری مختلف و متنوعی را که در طول تاریخ فلسفة اسلامی ظهور کرده‌اند، از نو تفسیر کرد. بدون التزام به مبانی معرفت‌شناختی و نسبی‌انگاری موجود در تحلیل گفتمان می‌توان از این نظریه در تحلیل هر پدیده، فرهنگ، فلسفه و اندیشه‌ای سود جست، لکن نباید خرده‌گفتمان‌ها و خرده روش‌ها را تبدیل به بت‌واره‌هایی سازیم که از دام در هم تنیدة آنها راه گریزی پیدا نکنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of discourse analysis and Sadra political philosophy

نویسنده [English]

  • Ali Fathi
Assistant Professor, University of Tehran (Farabi Campus), Qom. Iran.
چکیده [English]

This project is aimed at delivering a new interpretation of political thoughts of Sadra via discourse analysis and according to dominant atmosphere of his philosophical approach. With this regard the historical origin, basis and principle approaches of the discourse analysis and its application to Sadra philosophical approach have been studied. The research method was descriptive analytical. The results indicated that if philosophical approach of Sadra assumed to be discourse, so that Mosha' and Eshragh approaches can also be considered as Badil philosophical discourse. The identity of each discourse could be revised through articulation, central slab, and floating slab. In this way the relationship among different discourses throughout the history can be reinterpreted. Without adhering to the epistemological and relativistic foundations of discourse analysis, this theory can be useful in analyzing any phenomenon, culture, philosophy, or thought, but we should not turn subtexts and subtypes into idols that we cannot escape from their trap.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse Analysis
  • political philosophy
  • Sadra
  • Foucault
  • linguistics
  • Sadra philosophical Approach
  1. اشتراوس، کلودلئو (1380). اسطوره و تفکر مدرن. ترجمه فاضل لاریجانی، علی جهان پولاد. تهران: فرزان.
  2. اعوانی، غلامرضا (1385). معنای سیاست مدن در ملاصدرا. خردنامه صدرا، شماره 43: ص18-14.
  3. حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی (1383). نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی. علوم سیاسی، شماره 28: ص212-181.
  4. خامنه‌ای، سیدمحمد (1386). فلسفة سیاسی در حکمت متعالیه. در: مجموعه مقالات همایش بزرگداشت حکیم صدرالمتألهین. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  5. داوری اردکانی، رضا (1387). فلسفه چیست. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  6. دریفوس، هیوبرت؛ رابینو، پل (1379). میشل فوکو فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک. حسین بشیریه. تهران: نشر نی.
  7. سوسور، فردینان (1378). دوره زبان‌شناسی عمومی. ترجمه کوروش صفوی. تهران: هرمس.
  8. صدرا، علی‌رضا (1395). ظرفیت معرفت‌شناسی حکمی و علمی سیاسی حکمت متعالی محض و اجتماعی علامه طباطبایی. سیاست متعالیه، دوره4، شماره پانزدهم: ص22-7.
  9. صدرالدین شیرازی، محمد (1383). الاسفارالاربعه. تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی؛ با اشراف و مقدمه سید محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، ج8، 1.

10. صدرالدین شیرازی، محمد (1981م.). الشواهد الربوبیه. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.

11. ﺻﺪرالدین ﺷﯿﺮازی، ﻣﺤﻤﺪ (1378). اﻟﻤﻈﺎﻫﺮ الهیه ﻓﯽ ﻋﻠﻮم اﻟﮑﻤﺎلیه. ﺗﺼﺤﯿﺢ و ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻣﻨﻪای. ﺗﻬﺮان: ﺑﻨﯿﺎد ﺣﮑﻤﺖ ﺻﺪراﯾﯽ.

12. ﺻﺪرالدین ﺷﯿﺮازی، ﻣﺤﻤﺪ (1381). اﻟﻤﺒﺪأ و اﻟﻤﻌﺎد. ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﯿﺪﺟﻼل ‌اﻟﺪﯾﻦ آﺷﺘﯿﺎﻧﯽ. ﻗﻢ: دﻓﺘﺮ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼﻣﯽ.

13. ﺻﺪرالدین ﺷﯿﺮازی، ﻣﺤﻤﺪ (1424ق.). ﻣﻔﺎتیح اﻟﻐﯿﺐ. ﺑﯿﺮوت: ﻣﺆﺳﺴـﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﻌﺮﺑﯽ، ج1.

14. ضیمران، محمد (1379). ژاک دریدا و متافیزیک حضور. تهران: هرمس.

15. ضیمران، محمد (1387). میشل فوکو: دانش و قدرت. تهران: هرمس.

16. ضیمران، محمد (1382). نیچه پس از هایدگر، دریدا و دلوز. تهران: هرمس.

17. طباطبایی، سیدجواد (1373). زوال اندیشه در ایران. تهران: کویر.

18. فرکلاف، نورمن (1379). نظریه انتقادی گفتمان. تهران: مرکز نشر رسانه‌ها.

19. کسرایی، محمدسالار؛ پوزش شیرازی، علی (1388). نظریه گفتمان لاکلا و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی. سیاست، دوره39، شماره11: ص360-339.

20. ماتیوز، اریک (1378). فلسفه فرانسه در قرن بیستم. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: گام نو.

21. میلز، سارا (1382). گفتمان. ترجمه فتاح محمدی. زنجان: نشر هزارة سوم.

22. میلز، سارا (1389). میشل فوکو. ترجمه داریوش آشوری. تهران: نی.

23. هایدگر، مارتین(1386). هستی و زمان. ترجمه سیاوش جمادی.تهران: ققنوس

24. هوراث، دیوید (1377). نظریه گفتمان. ترجمه سیدعلی‌اصغر سلطانی. علوم سیاسی، شماره2: ص156-182.

25. Foucault, Michel. (1972). The archaeology of knowledge. London: tavistock publication.

26. Laclau, Laclau & Mouffe, Chantal (1985). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics . London: Verso.