نقش دین در تمدن‌سازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

2 دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آیت‌الله بروجردی، بروجرد؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران

3 استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آیت الله بروجردی، بروجرد، ایران

10.22034/sm.2021.526141.1678

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه دین و تمدن می‌باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که با همه رفت و آمد تمدن‌ها، دین عاملی مؤثر و کلیدی در تولید کردن، پرورش دادن و به ثمر رساندن تمدن بوده ‌است. تاریخ ادیان و انبیای الهی در قرآن کریم، بسط تمدن را بیان کرده است. چراکه دین بشر را به سوی برپایی اجتماعی منسجم و منظم و بدور از پراکندگی و بی‌سامانی رهنمون شده و با ارائه عقلانیتی متعالی، انسان‌ها را در مسیر نیل به سعادت و رفاه، به پیش می‌راند. لذا، با در نظر گرفتن مبادی مذهبی تمدن درمی‌یابیم که در تمدن‌های بزرگ، فعالیت‌های اجتماعی، تجارب سیاسی، اقتصادی، اخلاقی، فکری و فلسفی، برخاسته از نوعی نگاه مذهبی و گرایش دینی بوده و برای جامعه اسلامی، رسیدن به تمدن، بازگشت و عمل به آموزه‌های اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Religion in Civilization making

نویسندگان [English]

  • Homayoun Rahbaran 1
  • Rashid Rakabiyan 2
  • Hassan Reza Ariyaee Rad 3
1 PhD., Student, Department of Political Science, Shahreza Branch, Islamic Azad University, Shahreza, Iran
2 Associate Professor, Department of Political Science, Ayatollah Boroujerdi University, Boroujerd; Member of the Association for Political Studies, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Political Science, Ayatollah Boroujerdi University, Boroujerd, Iran
چکیده [English]

This study aims to investigate the relationship between religion and civilization. The research method is descriptive-analytical, and the results showed that with all the movements of civilizations, religion has been an influential and critical factor in producing, cultivating, and achieving civilization. The history of religions and divine prophets in the Holy Qur'an has stated the development of civilization. Because religion leads human beings to a cohesive and orderly social society, away from dispersion and disorder, and by presenting transcendent rationality, it advances human beings on the path to happiness and well-being. Therefore, considering the religious principles of civilization, we find that in the great civilizations, social activities, political, economic, moral, intellectual, and philosophical experiences arose from a kind of religious view and religious orientation, and for Islamic society, reaching civilization, return and action, it is based on Islamic teachings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Civilization
  • Civilization making
  • Science
  • Rationality
  • Economic Development
قرآن کریم.
ابن خلدون، عبدالرحمن (1369). مقدمه ابن خلدون. ترجمه محمدپروین گنابادی. تهران: نشر علمی فرهنگی.
ابن‌کثیر، عمادالدّین (1966م). البدایة و النّهایة. تحقیق علی شیری. بیروت: دار احیاء التّراث العربی، ج7.
ابن‌هشام، عبدالملک (1363). السّیرة النّبویّة. تحقیق عبدالحفیظ شبلی و همکاران. تهران: انتشارات ایران، ج2.
الدر، جان (1335). باستانشناسی کتاب مقدس. ترجمه سهیل آذری. تهران: تور جهان.
الویری، محسن سیدرضا مهدی‌نژاد (1392). رابطه دین و تمدن در اندیشه مالک بن‌نبی. تاریخ تمدن اسلامی، 9(18): ص163-191.
بلاشر، رژی (1363). تاریخ ادبیّات عرب. ترجمۀ آ. آذرنوش. تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی، ج1.
بهمنش، احمد (1369). تاریخ ملل قدیم آسیای غربی. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ‌چاپ چهارم.
تافلر، آلوین (1385). به سوی تمدن جدید. تهران: نشر علم.
ترنر، برایان اس. (1380). وبر و اسلام. ترجمۀ حسین بستان. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
توین‌‌بی، آرنولد (1376). بررسی تاریخ تمدن. ترجمه محمدحسین آریا. تهران: انتشارات امیرکبیر.
جعفری، محمدتقی (1389). حکمت اصول سیاسی اسلام. تهران: نشر موسسه تدوین و نشر آثار علامه محمدتقی جعفری، ج6.
جعفریان، رسول (1375). تاریخ تحوّل دولت و خلافت. قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1378). جامعه در قرآن. قم: انتشارات اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1380). انتظار بشر از دین. قم: نشر اسراء.
حائری طباطبائی، سید علی بن محمد (1418ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدّلائل. قم: مؤسسة آل البیت، ج4.
حتّی، فیلیپ خلیل (1366). تاریخ عرب. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: انتشارات آگاه.
حجازی، فخرالدین (1352). نقش پیامبران در تمدن انسان. تهران: بعثت.
حُرّ عاملی، محمد بن حسین (1414ق). تفصیل وسائل الشّیعة إلی تحصیل مسائل الشّریعة. قم: تحقیق مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التّراث، طبع دوم، ج13، 15.
حقوقی، عسکر (1374). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام. تهران: انتشارات هیرمند.
حنفی، حسن (1379). اندیشه و تمدن اسلامی و مباحثی پیرامون آن. نامه علوم انسانی، 2.
خمینی، سید روح‌الله (1368). صحیفه امام. تهران: انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج8.
دورانت، ویلیام جیمز (1365). تاریخ تمدن. ترجمه احمد آرام و همکاران. تهران: نشر انقلاب اسلامی، ج1.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1381). کارنامه اسلام. تهران: نشر امیرکبیر.
زیدان، جرجی (1352). تاریخ تمدن اسلام. ترجمه علی جواهرکلام. تهران: امیرکبیر.
سپهری، محمد (1389). تمدن اسلامی در عصر امویان. تهران: نشر شرکت چاپ و نشر بین‌‌الملل.
سوروکین، الکساندر (1377). نظریه‌‌های جامعه‌‌شناسی و فلسفه‌‌های نوین تاریخ. رشت: انتشارات حق‌شناس.
شریعتی، علی (1389). تاریخ تمدن. تهران: نشر قلم، ج1.
شیخ الاسلام، جواد (1365). خداوندان اندیشه. تهران: امیرکبیر.
صدر، سید محمدباقر (1359). سنّت‌های تاریخ در قرآن. ترجمۀ سید جمال موسوی. تهران: انتشارات روزبه.
طباطبایی، سید محمدحسین (1390). تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج8.
طبری، محمد بن جریر (بی‌تا). تاریخ الأمم و الملوک. مصر: دارالمعارف، ج3.
عبدالجلیل (1363). تاریخ ادبیّات عرب. ترجمۀ آ. آذرنوش. تهران: انتشارات امیرکبیر.
عمید، حسن (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
کربن، هانری (1377). تاریخ فلسفه انسانی. ترجمه سید جواد طباطبایی. تهران: نشر کویر.
کریمی، حسین (1361). فلسفه تاریخ نشر جهاد دانشگاهی. تهران: انتشارات راهبردی.
کلینی، ابوجعفر محمد (1386). اصول الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ج1، 5.
کولانژ، فوستل دو (1389). تمدن قدیم. ترجمه نصرالله فلسفی. تهران: کیهان.
لوبون، گوستاو (2002). تمدن اسلام و عرب. ترجمه سید هاشم حسینى. تهران: کتابفروشى اسلامیه.
لوکاس، هنری (1399). تاریخ تمدن. تهران: نشر سخن.
مجلسی، محمدباقر (1377). بحار الانوار. تهران: اسلامی، ج11-12، 2، 75.
مخلصی، عباس (1380). فرهنگ و تمدن اسلامی. حوزه، 105-106.
مطهری، مرتضی (1385). جامعه و تاریخ. قم: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی (1388). انسان کامل. قم: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. قم: نشر امیرالمؤمنین(ع)، ج1.
میرچاه، الیاده (1375). دین‌پژوهی. تهران: نشر پژوهشگاه علوم اسلامی.
نیبرگ، هنریک ساموئل (1359). دین‌هاى ایران باستان. ترجمه سیف‌الدین نجم‌الدین غیاث‌آبادى. تهران: مرکز ایرانى مطالعه فرهنگ‌ها.
وحیدی منش، حمزه علی 1386). عناصر تمدن‌ساز دین اسلام. معرفت، 123: ص25-39.
ولاهوس، اولیویا (1357). درآمدی بر انسان‌‌شناسی. ترجمه سعید یوسف. تهران: نشر سهر.
ولایتی، علی اکبر (۱۳84). پویایی فرهنگ و تمدن اسلامی در ایران. تهران: نشر وزارت امور خارجه، ج1.
ولایتی، کریم (1381). نقش دین در ایجاد و تداوم تمدن. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تبریز)، 45(183-184): ص303-334.
هانتینگتون، ساموئل (1386). نظریه برخورد تمدن‌‌ها. تهران: نشر وزارت امورخارجه.
یونگ، کارل گوستاو (1961) .تحلیل رؤیا (گفتارهایی در تعبیر و تفسیر رؤیا. ترجمه رضا رضایی. تهران: افکار.