نقد و ارزیابی گفتمان امامت در رویارویی ابن تیمیه و علامه حلّی در منهاج السنه و منهاج الکرامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه تاریخ اسلام، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

2 استادیار، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

10.22034/sm.2021.135064.1647

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان امامت در اندیشه سیاسی علامه حلّی و ابن تیمیه بوده تا با برجسته‌سازی نقاط ضعف و دیدگاه آنان، براساس عقل، کتاب و سنّت، به نظریه معقولی از دین اسلام در باب مشروعیت سیاسی، رهنمون گردد. از این‌رو، با روش تحلیل گفتمان میشل فوکو در بیان اشتراکات و افتراقات دو دیدگاه، نشان داده شد که ابن تیمیه، به دلیل خلط در مفهوم امامت، نتوانسته است در نظریه‌پردازی موفق عمل کند. دیدگاه وی اشکالاتی نظیر تناقض‌گویی، دخیل دانستن مردم در امر مشروعیت‌سازی، ارائه معیارهای غیر واقع‌نما، سکولاریزه کردن جامعه، مشروعیت‌بخشی به حکومت‌های فاسد و خودکامه دارد. در مقابل، علامه حلّی به دلیل استفاده صحیح از عقل و نقل، توانسته است به صورت منطقی، دیدگاه خود را در باب مشروعیت سیاسی، مبتنی بر جهان‌بینی صحیح اسلامی قرار داده، آن را ناشی از اراده تشریعی خداوند متعال بداند که فقط از طریق نصب الهی محقّق می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique and Evaluation of the Imamate Discourse in the Confrontation between Ibn Taymiyyah and Allama Helli in Minhaj al-Sunnah and Minhaj al-Karama

نویسندگان [English]

  • Maliha Ghanadiyan 1
  • Mahboubeh Esmaili 2
  • Mirza Mohammad Hassani 2
1 PhD. Student, Department of Islamic History, Shahroud Branch, Islamic Azad University, Shahroud, Iran
2 Assistant Professor, Shahroud Branch, Islamic Azad University, Shahroud, Iran
چکیده [English]

The present study aims to analyze the discourse of Imamate in the political thought of Allameh Helli and Ibn Taymiyyah in order to guide a rational theory of Islam in terms of political legitimacy by highlighting their weaknesses and views based on reason, books, and tradition. Hence, with the method of Michel Foucault's discourse analysis in expressing the commonalities and differences of the two views, it was shown that Ibn Taymiyyah, due to confusion about the concept of Imamate, could not succeed in theorizing. His view has problems such as contradictory, involving the people in legitimizing, presenting unrealistic standards, secularizing society, and legitimizing corrupt and authoritarian governments. On the contrary, Allameh Helli, due to the correct use of reason and narration, has been able to logically base his view on political legitimacy, based on a correct Islamic worldview, as the result of the legislative will of the supreme, which can only be achieved through the divine.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imamate
  • Ibn Taymiyyah
  • Allama Helli
  • Minhaj al-Sunnah
  • Minhaj al-Karama
قرآن کریم.
آقاگل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
آلوسی، سید محمود (1405ق). روح المعانی. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج6.
ابن ابی‌عاصم، أبوبکر بن أبی عاصم (۱۴۰۰ق). السنه. محقق محمد ناصر الدین الألبانی. بیروت: المکتب الإسلامی، ج2.
ابن تیمیه (1386ق). السیاسة الشرعیه. به کوشش محمد مبارک. بیروت: دارالمعرفه.
ابن تیمیه (1406ق). منهاج السنة. تحقیق محمد رشاد سالم. مصر: مؤسسه قرطبه، ج1، 6، 8، 3، 5، 7.
ابن تیمیه (1426ق). مجموع الفتاوی. تحقیق انور الباز و عامر الجزار. اسکندریه: دارالوفاء، چاپ دوم، ج1، 3.
ابن حجر عسقلانی، احمد (۱۴۰۳ق). لسان المیزان. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ج8.
ابن حجر عسقلانی، احمد (1414ق). الدرر الکامنه. بیروت: دار الجیل، ج2.
ابن حجر عسقلانی، احمد (۱۴۲۷ق). فتح الباری شرح صحیح البخاری. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج7.
ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد (بی‌تا). الصواعق المحرقة فی الرد علی اهل البدع و الزند. قاهره: مکتبة القاهره، ج1.
ابن کثیر، عمادالدین اسماعیل (1408ق). البدایة و النهایة. تحقیق علی شیری. بیروت: دار احیاء التراث، ج5.
ابن مغازلی، علی بن محمد (1424ق). مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب. تحقیق ابو عبدالرحمن ترکی. صنعا: دارالآثار.
ابو داوود (۱۴۱۹ق). مسند. محقق محمد بن عبدالمحسن ترکی. مصر: نشر هجر، ج3.
ابو زهره، محمد (بی‌تا). ابن تیمیه: حیاته و عصره- آرائه و فقهه. بیروت: دار الفکر العربی.
احمد بن حنبل، أبو عبدالله (۱۴۲۱ق). مسند احمد. تحقیق شعیب الأرنؤوط. بیروت: مؤسسة الرسالة، ج28.
اصفهانی، أحمد بن عبدالله (۱۳۹۴ق). حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء. بی‌جا: بی‌نا، ج3.
امینی، عبدالحسین (بی‌تا). نظرة فی کتاب السنة و الشیعه. تحقیق احمد الکنانی. تهران: نشر مشعر.
برنز، اریک (1381). میشل فوکو. ترجمه بابک احمدی. تهران: نشر ماهی.
ترمذی، محمد بن عیسی (بی‌‌تا). سنن ترمذی. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ج5.
ثعلبی، ابواسحاق احمد بن ابراهیم (1424ق). الکشف و البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج4.
جعفریان، رسول (1381). حیات فکرى و سیاسى ائمه(ع). قم: انتشارات انصاریان.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1411ق). المستدرک علی الصحیحین. تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج3.
حلّی، حسن بن یوسف (1404ق). مبادی الاصول الی علم الاصول. قم: مطبعه العلمیه.
حلّی، حسن بن یوسف (1407‌‌ق). نهج‌ الحق و کشف الصدق. تحقیق حسنی ارموی. قم: منشورات الهجره.
حلّی، حسن بن یوسف (1409ق). الفین. قم: هجرت.
خراشی، سلیمان بن صالح (1419ق). شیخ الاسلام ابن تیمیه لم یکن ناصبیا. ریاض: دارالوطن.
دریفوس، هیوبرت؛ رابینو، پل (1385). میشل فوکو، فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا). الشیعة فی الإسلام. بیروت: بیت الکاتب، ج1.
طبرانی، سلیمان بن احمد (۱۴۰۵ق). مسند الشامیین. بیروت: مؤسسة الرسالة، ج2.
طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. محقق محمدجواد بلاغی. تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم، ج10.
عیاشى، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیّاشی. تصحیح و تعلیق حاج سید هاشم رسولى محلاتى. قم: مطبعه علمی، ج1.
فوکو، میشل (1378). نظم گفتار: درس افتتاحی در کلژ دوفرانس دوم دسامبر1970. ترجمه باقر پرهام. تهران: آگاه.
فوکو، میشل (1395). مراقبت و تنبیه: تولد زندان. ترجمه نیکو سرخوش، افشین جهاندیده. تهران: نشر نی، چاپ سیزدهم.
کچویان، حسین (1382). فوکو و دیرینه‌شناسی دانش روایت تاریخ علوم انسانی از نوزایی تا بعد تجدد. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
مک دانل، دایان (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان. ترجمه حسین‌علی نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان.
میلانی، سید علی (1384). الامامه فی اهم الکتب الکلامیه. قم: ‌حقایق اسلامی.
میلانی، سید علی (1386). دراسات فى منهاج السنه لمعرفه ابن تیمیه. قم: مرکز الحقایق الاسلامیه.
واعظی، احمد (1381). حکومت اسلامی. قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه، چاپ دوم.
واقدی، محمد بن عمر (۱۴۰۹ق). المغازی. تحقیق مارسدن جونس. بیروت: مؤسسة الأعلمی، ج3.