خوانشی بر مولفه‌های اثرگذار بر هم‌گرایی عرفان و سیاست در اندیشه توحیدی امام خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 استادیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مولفه‌های اثرگذار بر هم‌گرایی عرفان و سیاست در اندیشه توحیدی امام خمینی می‌باشد. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی هم‌گرایی عرفان و سیاست امام خمینی و شاخصه‏های اثرگذار آن، توحید و تکلیف‌گرایی و رضایت‌گرایی تبیین شده است. نتایج حاکی از آن است که امام خمینی به عنوان انسان عارف و احیاءگر اسلام ناب با تعلیمات و آموزه‌های متعالی‏، با استفاده از مکتب، کتاب و سنّت اهل بیت(ع) عرفان را از عرصه نظر به عمل و از فرد به اجتماع گستراند. از ایشان عارفی حقیقی که تا آخرین لحظه عمرش در تلاش است به روشنگری و بیداری مردم بپردازد تا به این وسیله هم خودش به سوی خداوند گام بردارد و هم مردم. آنچه در عرفان مهم است انزوا از دنیاست و نه انزوا یافتن از خلق خدا و خدمت به آنها. امام خمینی عرفان سنّتی را با برداشتی نو از اسفار اربعه ملاصدرا متحول ساخت تا حضور عرفان با مدیریت اجتماعی و سیاسی در جامعه ملازم باشد و این امر سبب شد عافیت‌‌طلبی برخی عارف‌نمایان را هم به نقد و چالش جدی بکشاند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of the Components Effective on the Convergence of Mysticism and Politics in the Monotheistic Idea of Imām Khomeyni

نویسندگان [English]

  • Abedin Darvishpour 1
  • Mehrdad Amiri 2
  • Habib Hatami Kan Kaboud 1
1 Assistant Professor, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review components effective on the convergence of mysticism and politics in the monotheistic idea of Imām Khomeyni. In this regard and using a descriptive-analytic method, the convergence of mysticism and politics in the view of Imām Khomeyni as well as its effective features including monotheism, deontology, and satisfaction were specified. The results show that Imām Khomeyni as a mystic who revived genuine Islam by the exalted instructions of religion, the Qur’an, and tradition of Ahl al-Bayt (AS) could extend mysticism from a theoretical and individual to a practical and social domain. As a true mystic, he attempted until the last moment of his life to deal with spiritual enlightenment and awakening of people so that both he himself and others could take steps towards God. What is important in mysticism is isolation from the material world and not from people and service to them. Imām Khomeini transformed traditional mysticism by a new interpretation of Mullā Sadrā’s Asfār Arba’ah (Four Spiritual Journeys) to make a correlation between mysticism and social/political management. This issue challenged and criticized the self-indulgence of some so-called mystics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imām Khomeyni
  • Mysticism
  • Politics
  • Towhid (Monotheism)
قرآن کریم.
ابن‌ترکه، علی (1378). شرح‌ فصوص الحکم. قم: انتشارات بیدار.
احسائی، ابن ابی جمهور (1397)‌. عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه. قم‌: اشراق، ج1.
اسم حسینی، غلامرضا (1387). تحول‌گرایی عرفان و سیاست. علوم سیاسی، دوره11، شماره 43.
باغستانی کوزه‌گر، محمد (1392).تحلیل کارآمدی سیاسی و تکلیف‌گرایی در گفتمان امام خمینی. پژوهش‌های انقلاب اسلامی، دوره2، شماره 6.
بسطامی، بایزید (1402ق). نصوص من‌ شطحات‌ الصوفیه‌. بی‌جا: بی‌نا.
پارسانیا، حمید (1387). عرفان و سیاست. قم: بوستان کتاب.
جرجانی، محمدعلی (1394). التعریفات: فرهنگ اصطلاحات معارف اسلامی. تهران: فرزان روز.
جعفری، محمدتقی (1394). عرفان اسلامی. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار استاد علامه محمدتقی جعفری.
جلال، میرزایی (1390). مبانی انسان‌شناسی در اندیشه سیاسی امام خمینی. تعلیم و تربیت اسلامی، شماره7.
جوادی آملی، عبدالله (1384). حق و تکلیف در اسلام. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1384). حق و تکلیف در اسلام. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1390). عرفان و حماسه. تهران: انتشارات رجا.
جوادی آملی، عبدالله (1394). بنیان مرصوص امام خمینی در بیان و بنان. قم: اسراء.
حقیقت، سید صادق (1388). مبانی اندیشه سیاسی در اسلام. تهران: سمت.
حقیقت، عبدالرفیع (1390). تاریخ عرفان و عارفان ایرانی. تهران: نشر کومش.
حلبی، علی‌ اصغر‌ (1371). انسان در اسلام و مکاتب غربی عارفان. تهران: نشر قطره.
خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، ج1-5، 21، 17، 9، 13.
خمینی، سید روح‌الله (1379). صحیفه نور. تهران: طبع و نشر، ج11.
خمینی، سید روح‌الله (1387). نقطه عطف. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (1388). تحریر الوسیله. تهران: انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج1، 17.
خمینی، سید روح‌الله (1389). دیوان امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (1397). تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح ‏الانس. قم: مؤسسه پاسدار اسلام.
خمینی، سید روح‌الله (1398). چهل حدیث. تهران: مرکز فرهنگی رجاء.
دادخدا، خدایار (1393). نسبت عرفان و سیاست. سیاست متعالیه، دوره1، شماره3.
دانش‌پژوه، مصطفی (1378). تجلّی عرفان امام خمینی در ساحت عمل اجتماعی. مدیریت راهبردی، دوره7، شماره19.
درویش، محمدرضا (1378). عرفان و دموکراسی. تهران: انتشارات قصیده.
ذوالفقاری، محمد (1392). اقتضائات اصل توحید در اندیشه سیاسی اسلام. معرفت سیاسی، دوره1، شماره2.
رودگر، محمدجواد (1387). عرفان و سیاست. عرفان اسلامی، دوره10، شماره 15.
رودگر، محمدجواد (1390). انقلاب اسلامی و عرفان امام خمینی. مطالعات انقلاب اسلامی، دوره8، شماره27.
زرّین‌کوب، عبدالحسین (1373). ارزش میراث‌ صوفیه‌. تهران: امیرکبیر.
ستوده، رضا (1390). پا به پای آفتاب. تهران: نشر پنجره.
سجادی، سید جعفر (1396). فرهنگ اصطلاحات عرفانی. تهران: طهوری.
سراج طوسی، ابونصر (۱۳۸۲). اللمع فی التصوف. ترجمه مهدی محبتی. تهران: انتشارات اساطیر.
سروش، محمد (1386). دین و دولت در اندیشه اسلامی. قم: بوستان کتاب.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1384). نوشته‌ بر‌ دریا، از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی. تهران: نشر سخن.
صلیبا، جمیل (1393). فرهنگ فلسفی. تهران: حکمت، ج3.
طریحی، فخرالدین (1378). مجمع البحرین. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج4.
طوسی، نصیرالدین (۱۳96). اوصاف الأشراف. تصحیح سید مهدی شمس‌الدین. تهران: آیت اشراق.
عابدی، احمد (1384). دفتر عقل و قلب؛ پرتوی از اندیشه‌های عرفانی و فلسفی امام خمینی. قم: زائر.
عبدوس، محمدتقی؛ اشتهاردی، محمدمهدی (1386). آموزه‌های اخلاقی امامان شیعه(ع). قم: بوستان کتاب.
عمید، حسن (1375). فرهنگ عمید. تهران: نشر امیرکبیر، ج1.
غزالی، محمد (1387). التجرید فی کلمه التوحید. ترجمه احمد مجاهد. تهران: دانشگاه تهران.
غنی، قاسم ‌(1374). تاریخ‌ تصوّف در اسلام. تهران: انتشارات زوّار.
فتحی، یوسف (1396). مناسبات مصلحت و تکلیف در اندیشه سیاسی امام خمینی. مطالعات انقلاب اسلامی، دوره4، شماره13.
فرانکنا، ویلیام کی (1383). فلسفه اخلاق. ترجمه هادی صادقی. قم: طه.
فوزی، یحیی (1393). اندیشه سیاسی امام خمینی. قم: نشر معارف.
فیروزی، رضا (1392). بررسی رابطه سیر و سلوک امام خمینی و حاکمیت. اندیشه نوین دینی، دوره9، شماره 26.
کاشانی‌، ملاّ‌عبد‌الرزاق (1371). شرح منازل خواجه. قم: بیدار.
کربن، هانری (1387). انسان‌ نورانی‌ در تصوّف ایرانی. ترجمه جواهری‌نیا. شیراز: انتشارات آموزگار خرد.
کلینی، محمد بن یعقوب (1386). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج1-2.
گوهرین، صادق (1388). شرح اصطلاحات تصوّف. تهران: امیرکبیر.
لک‌زایی، رضا (1387). انقلاب متعالی: انقلاب اسلامی و جهت‌گیری فلسفی آن در چارچوب حکمت متعالیه. پگاه حوزه، دوره86، شماره249.
متولی امامی، سید محمدحسین (1398). عرفان سیاسی و تمدن‌سازی اسلامی. تهران: نشر کتاب فردا.
محمدی ری‌شهری، محمد (1393). میزان الحکمه. تهران: دارالحدیث، ج8.
مصباح یزدی، محمدتقی (1390). در جستجوی عرفان اسلامی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1389). مجموعه آثار. قم: صدرا، ج2.
معین، محمد (1377). فرهنگ فارسی. تهران: امیر‌کبیر‌.
موسوی، سید محمد (1391). مبانی اندیشه سیاسی در اسلام. تهران: دانشگاه پیام نور.
نادری، مهدی (1395). ابعاد نظری تکلیف‌گرایی در اندیشه امام خمینی. رهیافت انقلاب اسلامی، شماره37.
نسفی، عزیزالدین (1392). انسان کام. تصحیح ماری ژان موله. تهران: طهوری.
نصر، سید حسین (1389). مبانی‌ و اصول‌ عرفان و تصوف‌ اسلامی‌. تهران: دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
نیشابوری مقری، محمد بن حسن (1385). التعلیق فی علم الکلام. مشهد: دانشگاه علوم رضوی.
وکیلی‌، محمدحسین (1390). شاخصه‌های مکتب عرفانی نجف اشرف. حکمت عرفانی، شماره6.
هزاوه‌ای، سید مرتضی (1394). تکلیف‌گرایی در اندیشه سیاسی امام خمینی. مطالعات انقلاب اسلامی، دور12، شماره42.