مدیریت امور دنیوی در نهج البلاغه (راهبردی به راهکاری عملی در توسعه فرهنگی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

توسعه فرهنگی سنگ بنای توسعه در تمام ابعاد حیات بشری است؛ و بدون داشتن ارزش های فرهنگی کارآمد و پویا نمی توان جامعه را به سمت تعالی سوق داد. یکی از ابعاد توسعه فرهنگی توجه به امور دنیوی است که بازتابی دوسویه در آموزه های اسلام و فرهنگ ایرانی دارد. در این مقاله سعی بر آن است تا با روش تحلیل محتوا، مؤلف ههای توسعه فرهنگی از آموزه های نهج البلاغه به عنوان یکی از اصلیترین منابع تعالیم اصیل اسلام، استخراج و با فرهنگ رایج در اندیشه برخی اندیش هورزان ایرانی قیاس شود. در مجموع میتوان گفت آخر تمحوری از عمدهترین مؤلفههای مهم در مدیریت امور دنیوی است که بر پایههای قناعت، اعتدال، میانه روی و امیدواری بنا شده است. این مفاهیم از مقولههای پرتکرار در حکمت های نهج البلاغه بوده است. دنیاگریزی در دین با مفهوم ناپسند انگاشتن محرمات جهت رسیدن به اجر اخروی مطرح شده است؛ اما بازخورد آن در فرهنگ ایرانی منجر به انزواطلبی، فقر، جبرگرایی و ناامیدی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Managing the Earthly Affairs in Nahj-ol-Balaghah (Approach to Practical Strategy in Cultural Development)

نویسنده [English]

  • Shahla Bakhtiari
چکیده [English]

Cultural development is the basis of all aspects of development in the life of human; and without having efficient and dynamic cultural values, the society can’t be directed towards growth. One of the dimensions of cultural development is attending earthly affairs which has a mutual reflection in lessons of Islam and Iranian culture. In this study, the try is to extract the parameters of cultural development from Nahj-ol-Balaghah (as one of the main resources of original didacticism in Islam) by content analysis and compare them with the common culture in view of some of the Iranian thinkers. Altogether, it can be said that hereafter-orientation is among the important parameters in managing earthly affairs which is based on contentment, moderation, and hopefulness. These concepts have been among the repetitive issues in Hikmas of Nahjol- Balaghah. Abandoning the earthly world has been considered in relation to disliking the Haraam (the forbidden things) in order to reach hereafter reward but its reflection in the Iranian culture has led to isolationism, poverty, determinism and desperation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • development
  • cultural development
  • Nahj-ol-Balaghah
  • Managing the Earthly Affairs
  1. ابن منظور. محمد بن مکرم (1990)، لسان‌العرب، بیروت، دار صادر.
  2. ابن میثم بحرانی، کمال‌الدین (1375)، شرح نهج‌البلاغه، ج 5، ترجمه قربانعلی محمدی مقدم و علی‌اصغر نوایی یحیی زاده. مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  3. اینگلهارت، رونالد (1373)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران، کویر.
  4. تودارو، مایکل (1370)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه‌ غلامعلی فرجادی، تهران، سازمان برنامه‌وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی ـ اجتماعی.
  5. حائری تهرانی، مهدی و شبز، عبدالله (1369)، بنیادهای اخلاق اسلامی (ترجمه الاخلاق)، ترجمه حسین بهجو و علی مشتاق عسکری، تهران، بنیاد فرهنگی امام المهدی(ع).
  6. حکیمی، محمدرضا (1376)، الحیاه، ترجمه احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  7. دوورژه، موریس (1369)، جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  8. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1996م)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، ذوی‌القربی.
  9. روشه، گی(1366)، تغییر اجتماعی، ترجمه‌ منصور وثوقی، تهران، نشر نی.

10. زریاب خویی، عباس (1368)، «قضا و قدر»، بزم‌آورد (شصت مقاله درباره تاریخ، فرهنگ و فلسفه)، تهران، انتشارات علمی و سخن.

11. ساعی، احمد (1381)، مسائل سیاسی - اقتصادی جهان سوم، تهران، سمت.

12. سروش، عبدالکریم (1372)، فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران، مؤسسه فرهنگی صراط.

13. سعدی، م‍ص‍ل‍ح‌‌ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌(1388)، گلستان، تصحیح و مقدمه محمد علی فروغی، تهران، پیمان.

14. سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود ‌بن‌آدم (1383)، دیوان حکیم سنایی غزنوی، تصحیح محمد بقایی (ماکان)، تهران، انتشارات اقبال.

15. ــــــــــــــــــ (1377)، حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه، تصحیح محمد روشن، تهران، نگاه.

16. سید رضی (1379)، ترجمه نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، دفتر نشر الهادی.

17. طوسی، خواجه­‌نصیرالدین محمد (1339)، اخلاق محتشمی، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، مؤسسه وعظ و تبلیغ اسلامی.

18. ـــــــــــــــــــــــــــ (1346)، اخلاق ناصری، تهران، جاویدان.

19. ظهیری سمرقندی، محمد بن علی (1381)، سندبادنامه، تصحیح محمدباقر کمال‌الدینی، تهران، میراث مکتوب، مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها.

20. غزالی، ابو حامد محمد (1363)، مکاتیب فارسی غزالی بنام فضائل الأنام من رسائل حجه الاسلام، تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران، کتابخانه سنایی و کتابخانه طهوری.

21. غزالی، ابو حامد امام محمد(1380)، کیمیای سعادت، ج 2، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

22. فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، تهران، انتشارات الهام.

23. فیض‌کاشانی، محسن (1403 ق)، محجه البیضا، تصحیح علی­اکبر غفاری، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

24. مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (1193 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالحیاء التراث العربی.

25. مسکویه رازی، احمد بن محمد (1359)، جاویدان خرد، ترجمه شرف‌الدین عثمان بن محمد قزوینی، به کوشش: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

26. مطهری، مرتضی (1382)، یادداشت‌های استاد، تهران، صدرا.

27. مینوی، مجتبی (1354)، نامه تنسر به گشنسب، تهران، خوارزمی.

28. نراقی، ملامهدی (1388)، جامع‌السعادات، ترجمه کریم فیضی، قم، قائم آل محمد(عج).

29. ملک مکان، حمید و سید حسین طالقانی (1391)، «چیستی عقل در عقلگرایی معتزله»، فصلنامه کلام اسلامی، سال 21، ش 84، 142-129.