بازخوانی دو رویکرد عدالت‎محور و اعتدالی در سیاست هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 دانشیار، گروه روابط بین‌الملل، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

10.22034/sm.2022.547238.1813

چکیده

هدف پژوهش حاضر بازخوانی دو رویکرد عدالت‎محور و اعتدالی در سیاست هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است. از آنجایی که سیاست هسته‎ای دولت احمدی‎نژاد و دولت حسن روحانی بیشتر از سیاست‎های هسته‎ای دولت‎های ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دارای اهمیت است، لذا در این پژوهش سیاست هسته‎ای دو دولت مذکور، به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار می‎گیرد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته‎های پژوهش بیانگر آن هستند که رویکرد سیاسی هسته‎ای دولت احمدی‎نژاد با بهره‎گیری از الگوی نظری واقع‎گرایی مبتنی بر دیپلماسی هسته‎ای تهاجمی بوده که نتیجه آن صدور قطعنامه، اجماع جهانی و در نتیجه قرار گرفتن کشور ایران در ذیل بند هفتم منشور ملل متحد بود. در مقابل سیاست هسته‎ای تهاجمی دولت احمدی‌نژاد، سیاست هسته‎ای تعامل‎گرا قرار دارد که دولت روحانی با بهره‎گیری از گفتمان اعتدال، از آن به‌مثابه مکانیزمی برای پیشرفت کشور و کسب جایگاه کشور در معادلات بین‎المللی و در نتیجه ابزاری برای تعامل با جهان استفاده کرد. نتیجه چنین سیاستی عقد برنامه جامع اقدام مشترک، خارج شدن کشور از ذیل بند هفتم منشور ملل متحد و رفع تحریم‎ها به صورت نسبی بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Justice-Centered and Moderate Approaches in the Nuclear Policy of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Saremi 1
  • Alireza Rezaei 2
  • Ghasem Torabi 2
1 PhD., Student of international relations, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
2 Associate Professor, Department of International Relations, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review justice-centered and moderate approaches in the nuclear policy of the Islamic Republic of Iran. Since the nuclear policy of Ahmadi Nezhād’s and Rowhāni’s government had more significance than those of other governments in Iran from the victory of the Islamic revolution, the present research aims to deal with the comparative analysis of the nuclear policy of the two aforementioned cabinets. The research method is descriptive-analytic and the results indicate that Ahmadi Nezhād’s nuclear political approach based on the theoretical model of realism, relied on an aggressive nuclear diplomacy which led to the resolution and global consensus against Iran, and as result, Iran was put under chapter VII of the United Nations charter. Contrary to the aggressive nuclear policy of Ahmadi Nezhād’s government, there was Rowhani’s interactive nuclear policy which used a moderate discourse and attempted to apply it as a means of negotiation with the world and a mechanism to develop the country and improve its status in international equations. The result of such a policy was Joint Comprehensive Plan of Action (JCPA), excluding Iran from chapter VII of the United Nations charter, and the relative lifting of sanctions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nuclear Policy
  • Mahmoud Ahmadi Nezhād
  • Hasan Rowhāni
  • Realism Moderation
  • President
  • Nuclear Energy
  • Foreign Policy
احمدی‌نژاد، محمود (16/11/1384). بیانیه رئیس جمهور خطاب به ملت شریف جمهوری اسلامی ایران. در: پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران به روایت اسناد؛ به اهتمام کاظم غریب‌آبادی. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
ازغندی، علیرضا (1381). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر قومس.
اسدی، بیژن (1389). روند‎های صدور قطعنامه علیه سیاست هسته‎ای دولت نهم و دهم. دانش سیاسی، شماره 2.
بردبار، احمدرضا؛ خواجه سروی، غلامرضا (1394). نقش انگلستان در ایجاد چالش‌های هسته‌ای ایران براساس نظریه امنیت جمعی. مطالعات راهبردی بسیج، سال 18، شماره 66.
تاجیک، محمدرضا (1382). سیاست خارجی: عرصه فقدان تصمیم و تدبیر. تهران: نشر گفتمان.
حبیبی، همایون؛ امیری، مصطفی (1399). ماهیت سازوکار حل وفصل اختلافات. مطالعات حقوق عمومی، دوره50، شماره 3.
خامنه‌ای، سید علی (13/10/1386). بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه‌های استان یزد. قابل دسترس در:
https: //farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3416
خبرگزاری جمهوری اسلامی (1391). نشست استانبول و راه پیش رو برای گروه 1+5. قابل دسترس در:
 https: //www.irna.ir/news/80076284
خرمی، محمدامین (1394). نتایج حاصل از دولت یازدهم در نگاه متفاوت به موضوع هسته‌ای. مطالعات راهبردی، سال 14، شماره 3.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1387). سیاست خارجی دولت نهم. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 13.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1393). گفتمان اعتدال‎گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. سیاست خارجی، سال 28، شماره 1.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ عطایی، مهدی (1393) گفتمان‎های هسته‎ای دولت‎ یازدهم. مطالعات راهبردی، سال 17، شماره 1.
رضایی پیش رباط، صالح (1395). تأملی بر دستاوردهای حقوقی برجام. مطالعات راهبردی، شماره 72.
رضائی، علیرضا؛ ترابی، قاسم (1392). سیاست خارجی دولت روحانی: تعامل سازنده در چارچوب دولت توسعه‎گرا. تحقیقات سیاسی بینالمللی، شماره 15.
روحانی، حسن (1392). امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام.
ستوده، محمد؛ یاری، علیرضا (1399). تأثیر چالش‌های پیشرفت سیاسی بر جهت‌گیری ائتلاف و اتحاد در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. سیاست متعالیه، شماره 30: ص229ـ 250.
علیپور گرجی، محمود (1399). هویت به‌‏مثابه فرآیند معناسازی در سیاست خارجی عربستان براساس نظریه‌ کاستلز. سیاست متعالیه، شماره 30: ص273ـ 292.
قوام، سید عبدالعلی (1372). نظریههای روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
کلوتس؛ لینچ (1390). سازه‌انگاری در روابط بین‌الملل. ترجمه حمیرا مشیرزاده. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
گریگو، جوزف (1385). اقتدارگریزى و محدودیت‌هاى همکارى. در: اندرو لینکلیتر، جامعه و همکارى در روابط بین‌الملل. ترجمه بهرام مستقیمى. تهران: دفتر مطالعات سیاسى وزارت امورخارجه.
متقی، ابراهیم (1387). گذار از برگشت‌پذیری مرحله‌ای در سیاست خارجی ایران. در: مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه‎گرا. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
مرشایمر، جان (1389). تراژدى سیاست قدرت‌هاى بزرگ. ترجمه غلامعلى چگنى‌زاده. تهران: دفتر مطالعات سیاسى و بین‌المللى وزارت امورخارجه.
مشیرزاده، حمیرا (1388). تحول در نظریههای روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
Arikan, P. (2014). Change in Foreign Policy of Iran Under Rouhani Government and Its Reflections in Domestic Politics. ORSAM Review of Regional Affairs, No.1.
Ehteshami, A. (2007). Iran and the Rise of Its Neoconservatives. London: I.B. Tauris.
Haji-Yousefi, A.M. (2010). Iran's Foreign Policy During Ahmadinejad: From Confrontation to Accommodation. Annal Conference of the Canadian Political Science Association, 2-3-June: 1-25. Available at: http: //www.cpsa-acsp.ca/papers-2010/haji-yousefi1.pdf, (Accesse1d on: 9 February 2015).
Jervis, R. (1976). Perception andMisperception in International Politics. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Morgenthau, H.L. (1973). Political AmongNations: The Struggle for Power and Peace. New York: Knopf.
Sammaknejad, B. (2018). The Impact of the Joint Comprehensive Plan of Action on the Startup Ecosystem in Iran. SRH Hochschulen publication.
Van Evera, S. (1992). The Hard Relations of International Politics. Boston Review, Vol.17, No.6.