شکل‌گیری مفهوم خیر عمومی در اندیشه علمای دوره مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، گروه علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم، ایران

2 دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه مفید؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران

10.22034/sm.2022.546486.1810

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی شکل‌گیری مفهوم خیر عمومی در اندیشه علمای دوره مشروطه است. در این راستا، و با بهره‌گیری از روش‌ هرمنوتیک کوئنتن اسکینر، نشان داده شد که مفهوم «خیر شریعت» هنجار مرسوم نزد علمای پیشامشروطه بود. علمای طرفدار مشروطه با اجتهاد و بازنگری در مفهوم خیر تلاش‌ کردند مفهوم خیر عمومی برخاسته از جهان جدید را براساس سنت‌های فکری اسلامی مفهوم‌بندی کنند. سیدجمال اسدآبادی با طرح مفهوم «منافع عمومی»، آخوند خراسانی و محمدحسین نایینی با طرح مفهوم «امور نوعیه» یا «امور مشترکه» و اسماعیل محلاتی با طرح مفهوم «فواید عامه»، تفسیری دینی از خیر عمومی عرضه کردند. مفهوم جدید از خیر، تحولات حوزه عمومی را در چارچوب شریعت به ملت واگذار کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Formation of the Concept of Public Goodness in the Idea of Clergymen of the Constitutional Era

نویسندگان [English]

  • Reza Taran 1
  • Seyed Ali Mirmousavi 2
1 Ph.D., Department of Political Science, Mofid University, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Political Science, Mofid University; Member of the political studies association of the domain, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present research is to study formation of the concept of public good in the idea of clergymen of the constitutional era. In this regard, Quentin Skinner’s hermeneutic method was used and the results showed that the concept of “religion’s goodness” was a common norm among the clergymen before the constitutional era. By their Ijtehād (independent reasoning) and revaluation of the concept of goodness, the Islamic scholars supporting the Persian constitution attempted to reconceptualize the interpretation of public interest arising from the new world based on the Islamic intellectual traditions. Seyyed Jamāl Asad Ābādi by proposing the concept of “public interests”, Ākhound Khorāsāni and Mohammad Hossein Nā’ini by the concept of “typical Issues” or “common issues”, and Ismā’il Mahallāti by the concept of “public benefits” presented a religious interpretation of public good. This new concept within the framework of religion assigned the nation in charge of transformations in the public filed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Good
  • Public Interest
  • Nation’s Good
  • Typical Issues
  • Public Benefits
  • Constitutional Era
  • Clergymen
قرآن کریم.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی‌ (۱۳۵۷). مکتوبات میرزا فتحعلی‌خان آخوندزاده. تبریز: نشر احیاء.
آدمیت، فریدون؛ ناطق، هما (۱۳۵۶). افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوره قاجار. تهران: انتشارات آگاه.
اسدآبادی، سید جمال (۱۳۶۰). نامه‌های سید جمال اسدآبادی. به کوشش ابوالحسن جمالی اسدآبادی. تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
اسدآبادی، سید جمال (۱۳۷۹). مجموعه رسایل و مقالات. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: کلبه شروق.
اسکینر، کوئینتن (۱۳۹۳). بینش‌های علم سیاست. ترجمه فریبرز مجیدی. تهران: نشر فرهنگ جاوید.
رستم‌‌الحکما (۱۳۹۸). داستان سوال و جواب حکیمانه. در: غلامحسین زرگری‌‌نژاد، سیاست‌‌نامه‌‌های قاجاری. تهران: نگارستان اندیشه، چاپ دوم، ج۱.
طالبوف، عبدالرحیم (۲۵۳۶ شاهنشاهی). کتاب احمد. با مقدمه و حواشی باقر مومنی. تهران: شبگیر.
طباطبایی، سید جواد (۱۳۸۰). دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران. تهران: نگاه معاصر.
فیرحی، داود (۱۳۸۱). شیعه و مسئله مشروعیت؛ بین نظریه و نص. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره ۵۷.
فیرحی، داود (۱۳۹۴). آستانه تجدد در شرح تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله. تهران: نشر نی.
فیرحی، داود (۱۳۹۹). مفهوم قانون در ایران معاصر. تهران: نشر نی.
قمی، میرزا ابوالقاسم (۱۳۴۸). ارشادنامه. تحقیق حسن قاضی طباطبایی. علوم انسانی (دانشگاه تبریز)، ۲۰(۳).
کدیور، محسن (۱۳۸۷). سیاست‌نامه خراسانی. تهران: غزال، چاپ دوم.
کرمانی، میرزا آقاخان (۲۰۰۰م). سه مکتوب. به کوشش بهرام چوبینه. آلمان: نشر نیما.
کسروی، احمد (۱۳۶۳). تاریخ مشروطه ایران. تهران: امیرکبیر، چاپ شانزدهم، ج۱.
کشفی دارابی، سید جعفر (۱۳۸۱). تحفه ‌الملوک. تحقیق عبدالوهاب فراتی. قم: بوستان کتاب.
محلاتی غروی، اسماعیل (۱۳۹۰). اللئالی المربوطه فی وجوب المشروطه. در: رسایل مشروطیت؛ مشروطه به روایت موافقان و مخالفان. تنظیم غلامحسین زرگری‌نژاد. تهران: انتشارات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، ج۲.
مرادخانی، فردین؛ صادقیان، مرضیه (۱۳۹۷). مفهوم حقوق مشترکه نوعیه در اندیشه نائینی. جستارهای تاریخی، ۹(۲).
مستشارالدوله، میرزا یوسف (۱۳۸۲). یک کلمه. به کوشش سید صادق فیض. تهران: کانون‌ چاپ.
ملک‌زاده، مهدی (1357). تاریخ انقلاب مشروطه ایرانیان. تهران: انتشارات سخن، ج۱.
نائینی، محمدحسین (۱۳۷۸). تنبیه‌الامه و تنزیه‌الملة. با مقدمه و توضیحات محمود طالقانی. تهران: چاپ نهم.
نجم‌آبادی، هادی (۱۳۸۸). تحریر العقلا. به کوشش سیف‌الدین نجم‌آبادی. قابل دسترس در: https://aqeedeh.com
نراقی، ملااحمد (۱۳۶۶). معراج ‌السعاده. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
نراقى، ملا محمدمهدى (۱۳۶۹). انیس‌ الموحدین. تهران: انتشارات الزهراء، چاپ دوم.
هدایت، رضاقلی‌خان (۱۳۸۰). روضة ‌الصفای ناصری. تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر، ج۹.