مبانی مشروعیت حکومت صفویان در منابع تاریخ‌نگاری سده پایانی این سلسله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، تاریخ ایران اسلامی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

2 استادیار، گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

3 استاد، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.22034/sm.2021.532159.1716

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی مشروعیت حکومت صفویان در منابع تاریخ‌نگاری سده پایانی این سلسله است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که مورخان سلسله صفویان سعی داشتند در کنار انعکاس رخدادهای سیاسی و فکری آن دوره و امتناع از ارائه یک نظریه صرفاً سیاسی و منحصر در محدوده ساختار دینی، توجیه‌گر مشروعیت صفویان بوده و ساختار سیاسی حکومت را با شرع اسلام منطبق جلوه دهند. تلفیق مضامین مذهبی و نمادهای ملی برای مشروعیت‌بخشی به سلطنت و توجه مولفان آثار تاریخی و تاریخ‌نگاری به مضامین اصیل شیعی و ارتباط آنها با ساختار سیاسی زمانه در آثار این دوره بسیار متداول و رایج بوده و مقوله مشروعیت‌بخشی به حکومت و سعی در انطباق آن با اصول شیعی از جمله موضوعاتی بود که تقریباً توجه اکثریت قریب به اتفاق مورخان را به خود جلب کرده بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legitimacy Foundations of the Safavid Government in the Historiographical References of this Dynasty’s Final Century

نویسندگان [English]

  • Nastaran Riyasvand 1
  • Monireh Kazemi Rashed 2
  • Mohammad Baqir Aram 3
1 PhD., Student, History of Islamic Iran, Shabestar Branch, Islamic Azad University, Shabestar, Iran
2 Assistant Professor, Department of History, Shabester Branch, Islamic Azad University, Shabester, Iran
3 Professor, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review the legitimacy foundations of the Safavid dynasty in the historiographical references of this dynasty’s final century. The research method is descriptive-analytic and the results indicate that the historians in the Safavid dynasty, in addition to reflecting political and intellectual events in that period and avoiding to present a merely political theory restricted to religious structure back then, were also attempting to justify the legitimacy of the Safavids and show that the government’s political framework was compatible with the religion of Islam. Combining religious themes with national symbols to legitimize the kingdom, the historian’s attention to Shi’ite genuine themes, and their relation to the political structure back then are quite common and evident in the works of this period. Therefore, giving legitimacy to the government and attempting to make it compatible with Shi’ite principles are among subjects which have attracted the attention of most of the historians.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legitimacy
  • Government
  • Historiography
  • Safavid Dynasty
  • Shi’ite
  • Historians
  • Religious Institute
  • Political Institute
آرام، محمدباقر (1386). اندیشه تاریخ‌نگاری عصر صفوی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
آژند، یعقوب (1390). صفویان. تهران: انتشارات مولی.
آقاجری، سید هاشم (1389). مقدمه‌ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی. تهران: انتشارات طرح نو.
آهنچی روزبهانی، آذر (1391). مبانی مشروعیت حکومت در نگاه سلاطین آق قویونلوها. جستارهای سیاسی معاصر، شماره 2: ص1-19.
احمدوند، شجاع (1395). تبارشناسی الگوی مشروعیت در دوره صفویه. علوم اجتماعی، دوره 25، شماره 72: ص109-148.
جعفری، علی‌اکبر (1390). پادشاهی سید احمدخان مرعشی صفوی و بحران مشروعیت صفویان. پژوهش‌های تاریخی، 3(9): ص1-18.
خاتون آبادى‏، سید عبدالحسین (1352). وقایع السنین و الاعوام‏. مصحح محمدباقر بهبودى‏. تهران‏: ناشرکتابفروشى اسلامیه.
سبزواری، محمدباقر (1383). روضه الانوار عباسی. مصحح اسماعیل چنگیزی اردهایی. تهران: نشر میراث مکتوب.
سرفراز، فرشید (1381). مفهوم مشروعیت و رهیافت‌های گوناگون نسبت به آن. اطلاعات سیاسی -اقتصادی، شماره 177-178: ص46-61.
سیوری، راجر (1376). ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. نشر مرکز.
شاردن (1345). سفرنامه شاردن. ترجمه محمد عباسی. تهران: انتشارات امیرکبیر، ج 8.
شاردن (1372). سفرنامه شاردن.‏ ترجمه اقبال یغمایى‏. تهران: توس‏، ج 3-4.
شاملو، ولی قلی بن داوود قلی (1371). قصص الخاقانی. مصحح سید حسن سادات ناصری. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج1.
شیبی، کامل مصطفی (1387). تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری. تهران: نشر امیرکبیر.
صداقت، قاسم‌علی (1384). روحانیت و تعامل با حکومت در حقوق اساسی عصر صفویه. معرفت، شماره 93: ص81-91.
صفت گل، منصور (1389). ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی. تهران: نشر رسا.
علوی عاملی، سید محمد (1384). قواعد السلاطین. مصحح رسول جعفریان. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
کسروی، احمد (1377). شیخ صفی و تبارش. آلمان: انتشارات آزاده.
لمبتون، آن کی اس (1359). نظریه دولت در ایران. ترجمه چنگیز پهلوان. تهران: انتشارات کتاب آزاد.
لمبتون، آن کی اس (1379). دولت و حکومت در دوره میانه اسلام. ترجمه علی مرشدی‌زاد. تهران: نشر تبیان.
منجم یزدی، کمال بن جلال (1397). زبده التواریخ. غلامرضا مهدوی راونجی. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
موسوى فندرسکى‏، سید ابوطالب‏ (1388). تحفة العالم در اوصاف و اخبار شاه‏ سلطان‏ حسین‏. مصحح رسول جعفریان‏. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى.
ناجـی، محمد یوسف (1387). رسالـه‌ای در پادشـاهی صفویان. تهران: کتـابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شـورای
اسلامی.
واله قزوینى اصفهانى‏، محمد یوسف (1372). خلد برین‏. مصحح میرهاشم محدث‏. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
وحید قزوینی، محمدطاهر (1329). عبا‌س‌نامه. تصحیح ابراهیم دهگان. اراک: کتابفروشی داوودی.