تأثیرات نگاه عرفانی بر جامعه و سیاست (ارتباط میان عمل و نظر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22034/sm.2022.136426.1595

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی چرایی و چگونگی تأثیر عرفان بر سیاست است. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی به این سوالات پاسخ داده شده است که چرا علم و آگاهی شهروندان در اغلب موارد به عمل نمی‌‌انجامد؟ چرا شعارها و اهداف مطلوب بزرگان و سیاستمداران برای رساندن جامعه به سعادت و نیکبختی، جامه عمل نمی‌پوشاند؟ در این پژوهش تلاش شده است تا نشان داده شود که عرفان چگونه می‌تواند راه‌حل‌های موثری ارائه کند. عرفان مدنظر در این پژوهش، عرفان خانقاهی و عزلت‌گزینی نیست، بلکه عبارت از شناخت گسترده و عمیق دینی است که از ظاهرگرایی و مناسک‌گرایی فاصله گرفته، و به هسته و عمق دین توجه می‌کند. آگاهی، تفکر و تأمل، ایمان و دوری از افراط و تفریط از جمله عواملی هستند که رسیدن به عرفان را میسر می‌سازند. بنابراین، فراهم کردن آزادی، فراغت و زمینه‌های اخلاقی زیستن، از مهم‌ترین وظایف سیاست برای نزدیک شدن عرفان و سیاست و حل مشکل شکاف عمل و نظر است. براساس دیدگاه اندیشمندان مختلف علل شکاف میان نظر و عمل عواملی مانند اولویت منافع فردی بر جمعی، جدایی حکمت نظری از عملی، عدم رسوخ علم در جان انسان و جدایی علم حصولی از حضوری، مناسکی و ظاهری شدن دین در فقدان عرفان، عدم حاکمیت انسان بر قوای مختلف خود و مواردی از این قبیل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effects of Mystical Outlook on Society and Politics (the Relationship between Practice and Theory)

نویسنده [English]

  • Najmeh Keikha
Assistant Professor, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review why and in which ways mysticism affects politics. To this aim, a descriptive-analytic method was used to answer why knowledge and awareness of citizens do not often lead to practice and why the slogans and objectives intended by the leaders and politicians to guide the society toward prosperity and felicity are not actualized. In this research, it is attempted to show how mysticism can offer effective solutions in this regard. The mysticism referred to in this research is not monastic and in seclusion, but rather it is an extensive, deep, and religious cognition which distances from superficiality and ritualism and instead, pays attention to the core and base of religion. Awareness, thinking and contemplation, faith and avoidance of extremism are among factors which pave the way to mysticism. Therefore, providing freedom, leisure, and moral backgrounds of living are among some of the most important duties of politicians to reconcile mysticism and politics and remove the gap between theory and reality. According to different scholars’ views, some causes of the gap between theory and practice are attributed to factors such as prioritizing individual interests to public interests, separation of theoretical wisdom from practical wisdom, not letting knowledge penetrate into human soul, separation of knowledge by acquisition from knowledge by presence, ritual and superficial religion in the absence of mysticism, and lack of human dominance over his different faculties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mysticism
  • Practical Wisdom
  • Theoretical Wisdom
  • Knowledge by Presence
  • Knowledge by Acquisition
  • Society
  • Politics
پارسانیا، حمید (1386). عرفان و سیاست. قم: بوستان کتاب.
جوادی آملی، عبدالله (1383 الف). ادب فنای مقربان. قم: اسراء، ج2.
جوادی آملی، عبدالله (1383ب). توحید در قرآن. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1384 الف). بنیان مرصوص امام خمینی. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1384ب). تسنیم. قم: اسراء، ج 7، 10.
جوادی آملی، عبدالله (1385). هدایت در قرآن. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386 الف). دین‌شناسی. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386ب). سروش هدایت. قم: اسراء، ج3.
جوادی آملی، عبدالله (1386ت). تسنیم. قم: اسراء، ج12.
جوادی آملی، عبدالله (1387). سروش هدایت. قم: اسراء، ج4.
خمینی، سید روح‌الله (1379). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
داوری اردکانی، رضا (1379). عرفان و سیاست. پژوهشنامه متین، شماره 7.
داوری اردکانی، رضا (1394). جدایی علم و عمل، ترویج دروغ در جامعه است. در: مجموعه نشست‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. خبرگزاری ایلنا. قابل دسترس در:  https: //www.ilna.ir/fa/tiny/news-27549
دلیر، بهرام (1399). وجوه سیاسی در اسماء حسنی. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عشقی، لیلی (1379). زمانی غیر زمان‏ها (امام، شیعه و ایران). ترجمه‏ احمد نقیب‏زاده. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران و موسسه‏ فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فدایی مهربان، مهدی (1393). حکمت، معرفت و سیاست در ایران (اندیشه سیاسی عرفانی در ایران، از مکتب عرفانی اصفهان تا حکمای الهی معاصر). تهران: نشر نی.
فنایی اشکوری، محمد (1394). شاخصه‌های عرفان ناب شیعی. قم: انتشارات حکمت اسلامی.
قرشی، سید علی‌اکبر (1372). قاموس القرآن. تهران: نشر دارالکتاب الاسلامی، چاپ ششم.
کاویانی، بیژن (1356). عمل و نظر در فلسفه ژان ژاک روسو. تهران: نشریه الفبا، ج6.
کیخا، نجمه (1391). نسبت فعل اخلاقی و فعل سیاسی در حکمت متعالیه. رساله دکتری. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
گلاور، جاناتان (1392). انسانیت: تاریخ اخلاقی سده بیستم. ترجمه افشین خاکباز. تهران: آگه.
مسعودنیا، حسین (1391). رابطه عمل و نظر در تاریخ فلسفه سیاسی. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 29.
مظاهری سیف، حمیدرضا (1389). سیاست در دامان عرفان. قم: بوستان کتاب.
Khan, M. (2019). Islam and Good Governance: A Political Philosophy of Ihsan. New York: Palgrave Macmillan.