شیوه‌های مقابله با استکبار سیاسی از نگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه تفسیر، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

10.22034/sm.2022.95606.1280

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی شیوه‌های مقابله با استکبار سیاسی از نگاه قرآن است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که بر پایه آیات قرآن، شیوه‌های مقابله با استکبار در دو سطح گفتاری و رفتاری قابل پیگیری است. نخستین برخورد با استکبار در قالب مذاکره و گفتگو ظهور می‌یابد. ویژگی‌های مستکبران و هدف از برخورد با آنان که به منظور دعوت به صراط مستقیم الهی است کارآمدی این شیوه و ضرورت آن را در مرتبه نخست روشن می‌سازد. مدارا و هم‌زیستی با دشمن، دومین شیوه‌ای است که قرآن و روایات در مقابله با استکبار سفارش می‌کنند. مدارا به مفهوم برگرفتن شیوه‌ای عاقلانه به منظور دفع خطر دشمن استکباری از جامعه اسلامی است. هوشیاری در برابر دشمن، سومین شیوه مقابله است که قرآن توصیه می‌کند. ارعاب و ترساندن دشمنان به منظور بازدارندگی، شیوه دیگری از مقابله با استکبار است که جامعه اسلامی باید در همه ابعاد در برابر دشمن از آمادگی برخوردار باشد. در صورت پاسخ نگرفتن از این شیوه‌ها، برخورد شدید از جمله گزینه‌های مقابله با استکبار به روایت قرآن است، که مفسران از جمع بین آیات نتیجه می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Methods of Opposition to Political Arrogance from the View of the Qur'an

نویسنده [English]

  • Reza Mahdyan
Assistant Professor, Tafsir Department, Holy Quran University of Sciences and Education, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review methods of opposition to political arrogance from the view of the Qur'an. The research method is descriptive-analytic and the results showed that based on the Qur'an, fighting against arrogance can be followed in two levels: verbal and behavioral. The first stage of opposition to arrogance emerges through conversation and dialogue. The features of arrogant people and the purpose of opposition to them, that is inviting them to the divine right path, clarify the efficiency of this method and its necessity in the first stage. Tolerance of and coexistence with the enemy, is the second method advised in the Qur'an and Rawāyāt to oppose the arrogance. Tolerance means adopting a wise method in order to remove the danger of an arrogant enemy from Islamic society. Awareness in front of the enemy is the third method of opposition advised by the Qur'an. The intimidation of the enemy for the sake of prevention is another method to fight against the arrogance which denotes that Islamic community should be fully prepared in all aspects against the enemy. If the above methods were not effective, intense opposition is another option to fight against the arrogance as mentioned in the Qur'an and concluded from the whole verses by the interpreters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Arrogance
  • Qur'an
  • Anti-Arrogance
  • Arrogant
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آذرتاش، آذرنوش (1379). فرهنگ معاصر عربی- فارسی. تهران: نشر نی.
آقابخشی، علی؛ افشاری‌راد، مینو (1386). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: نشر چاپار.
آلوسی، محمود (1415ق). روح المعانی. تحقیق علی عبدالباری عطیه. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج8.
آمدی، عبدالواحد (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم. قم: دارالکتب الاسلامی.
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1365). النهایه فی غریب الحدیث. قم: موسسه اسماعیلیان، ج2.
ابن عاشور، محمدطاهر (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: موسسه التاریخ العربی، ج16.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمدحسین شمس‌الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج5.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارصادر، چاپ سوم، ج5.
ازهری، محمد بن احمد (1421ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج14.
پویا، منصور (1380). علی(ع) و استکبار. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ج1.
ثعلبی، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان. تحقیق ابی محمد ابن عاشور. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج5.
جوادی آملی، عبدالله (1387). جامعه در قرآن. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (24/3/1373). معیار روابط بین‌الملل (سخنرانی).
حسینی همدانی، محمد (1404ق). انوار درخشان. تحقیق محمدباقر بهبودی. تهران: لطفی، ج10.
حقی بروسی، اسماعیل (بی‌تا). روح البیان. بیروت: دارالفکر، ج5.
حکیمی، محمدرضا (1380). الحیاه. ترجمه احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج3.
حکیمی، محمدرضا (1382). جامعه‌سازی قرآنی. قم: دلیل ما.
خطیب، عبدالکریم (1424ق). التفسیرالقرآنی للقرآن. بیروت: دارالفکر العربی، ج8.
دانش، محمدقدیر (1387). رسول خدا(ص) و استراتژی ایشان در برابر خط نفاق. معرفت، شماره 129.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات. بیروت: دارالقلم.
روحانی، سید حمید (1360). بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی. تهران: انتشارات راه امام.
سعدی، عبدالرحمن (1408ق). تیسیر الکریم الرحمن. بیروت: مکتبه النهضه العربیه، چاپ دوم.
سمرقندی، نصر بن محمد (1416ق). تفسیر السمرقندی. بیروت: دارالفکر، ج2.
شوکانی، محمد (1414ق). فتح القدیر. دمشق: دار ابن کثیر، ج3.
صادقی، محمد (1406ق). الفرقان. قم: فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ج19.
طباطبایی، محمدحسین (1390). المیزان. بیروت: موسسه الاعلمی، ج14.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان. تصحیح فضل‌الله طباطبایی و هاشم رسولی. تهران: ناصرخسرو، ج4، 7.
طوسی، محمد (بی‌تا). التبیان. تصحیح احمد حبیب عاملی. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج5.
عسکری، حسن بن عبدالله (1400). الفروق فی اللغه. بیروت: دارالافاق الجدیده.
علیخانی، علی اکبر و همکاران (1394). حکمت سیاسی اسلامی. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، ج2.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر. بیروت: موسسه دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ج22.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). العین. قم: نشر هجرت، ج8، 3.
فرقانی، قدرت‌الله (بی‌تا). استکبارستیزی در قرآن. قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه پاسداران.
قرشی، سید علی اکبر (1371). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ج6.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (2000م). لطائف الاشارات. قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب، چاپ سوم، ج2.
کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث، ج3.
کیخا، نجمه؛ کثیری ماهوری، میترا (1399). نحوه مواجهه با مخالفان در قرآن. سیاست متعالیه، 8(29): ص55-70.
مدرسی، محمدتقی (1419ق). من هدی القرآن. تهران: دار محبی الحسین، ج7.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن (1385). دائره‌المعارف قرآن کریم. قم: بوستان کتاب، ج3.
مصطفوی، حسن (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ سوم، ج7، 2.
مکارم شیرازی، ناصر (1381). تفسیر نمونه. تهران: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع)، چاپ بیست و یکم،
ج16، 2، 7.
منصوری، جواد (1385). استعمار فرانو. تهران: امیرکبیر.
منصوری، خلیل (1394). استکبار و نشانه‌های مستکبران در قرآن. قابل دسترس در:
https: //quran.isca.ac.ir/fa/Article/Detail/3429
نظام الاعرج، حسن (1416ق). تفسیر غرائب القرآن. تحقیق زکریا عمیرات. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج4.
هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386). فرهنگ قرآن. قم: بوستان کتاب، ج13.
یزدی، علی‌محمد (1393). سیره پیامبر در برابر مخالفان از زبان قرآن (برنامه‌ها، کنش‌ها و واکنش‌ها). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.