بررسی عوامل سیاسی- اجتماعی ناکامی‌های بیداری اسلامی در مصر (2012-2013م) براساس «مکعب بحران»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران

2 دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقصان حکومت اسلام‌گرای مرسی و عوامل سیاسی موثر در سقوط وی بود. در تحلیل مطالب از مدل «هرمن کان» در «نظریه مکعب بحران» استفاده شد. با توجه به این مدل شرایط ناکامی بیداری اسلامی در مصر و عدم تحقق اهداف انقلاب به عنوان یک وضعیت بحران برای بیداری اسلامی لحاظ شده و راه‌های خروج از بحران از جهت ماهیت، زمینه‌ها، علل و راهبردهای جمهوری اسلامی در مواجهه با ناکامی بیداری اسلامی در مصر بررسی شد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد مهمترین زمینه‌ها و عوامل سیاسی سقوط دولت اخوانی مرسی عبارت است از نزاع‌ها و رقابت‌های ایدئولوژیکی زمان انقلاب که بین قبطیان، صوفیان و سلفی‌ها شکل گرفت، فقدان و ضعف رهبری انقلاب که اخوان عملکرد خوبی در هدایت مردم نداشت و سه روز بعد از قیام مردم به التحریر قاهره پیوستند، تکیه بیش از حد به نظامیان و عدم تغییر سران نظامی مبارک در دولت مرسی، عدم حمایت سیاسی- اجتماعی الازهر از دولت انقلابی مرسی، ناتوانی مرسی در دولت‌سازی ونهادسازی و ابقای ساختار دوره مبارک و مداخله قدرت‌های خارجی نظیر آمریکا، اسرائیل و عربستان در امور مصر. در کنار این عوامل رأی شکننده 51 درصدی مرسی در انتخابات، کودتای نظامیان را تسهیل کرد. این نکته نشان می‌دهد که از یک‌سو مرسی نمایندگی اکثریت جامعه را ندارد و از سوی دیگر نشانگر خواست‌های متفاوت مرسی و جامعه بود. همچنین زمان اندک، دولت مرسی را برای مقابله با تهدیدات غافل‌گیر کرد و حکومت وی دچار بحران شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Political-Social factors for the Failure of Islamic Revival in Egypt (2012-2013) Based on the Crisis Cube Theory

نویسندگان [English]

  • Amirhossin Moradpour 1
  • Mohamad Sotodeh 2
1 Instructor, Political sociology, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Political Science, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The present study aims to survey the failure of Morsi’s Islamist government and the political causes effective in his fall. Herman Kahn’s model in the theory of Crisis Cube is used for the analytical purposes in this article. According to the above model, the failure of Islamic awakening and non-fulfillment of revolutionary purposes in Egypt are regarded as a crisis condition threatening Islamic regeneration and so the ways to exit this crisis in terms of essence, background, causes, and the guidelines of Islamic Republic of Iran to encounter this crisis are researched. The results of this descriptive-analytical study showed that the most important political causes for the fall of the Muslim Brotherhood government led by Morsi can be attributed to the following factors: Ideological conflicts and competitions among Copts, Sufis, and Salafis during revolution; lack of strong leadership in the revolution and that the Muslim Brotherhood did not have a good performance in guiding people and the organization joined at-Tahrir in Cairo 3 days after people’s uprising, over-reliance on military men and not changing the military officials who had power under Hunsi Mubarak’s government, lack of political-social support by al-Azhar University to Morsi’s revolutionary government, the incapability of Morsi to institutionalize and sustain structures founded by Mubarak, and finally the interference of foreign powers such the US, Israel, and Saudi Arabia in Egyptian affairs. In addition to the abovementioned factors, the fragile results of the election in which Morsi received only 51% of votes facilitated the military coup detat. The election results revealed that Morsi was not a representative for the majority of people and that his purposes were not identical with what society wanted. Furthermore, Morsi had little time to confront the challenges threatening his government and it led to the crisis for his government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revival
  • Egypt
  • The Theory of Crisis Cube
  • Muhammad Morsi
  • Al-Azhar University
  • The Muslim Brotherhood
  • General Sisi
  1. اشرفی، اکبر؛ سلامت، طیبه (1394). رهبری و حفظ انقلاب در ایران و مصر؛ تحلیلی بر نقش محمد مرسی در شکست انقلاب مصر. جستارهای سیاسی معاصر، سال ششم، شماره دوم: ص118-101.
  2. افتخاری، اصغر (1391). بیداری اسلامی در نظر و عمل. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
  3. انقلاب 25 ژانویه و 30 ژوئن مصر در کفه ترازو (1392). قابل دسترس در:

www.isna.ir/news/92042616042

  1. آل یمین، حامد (1394). تحلیل رابطه تصوف و اخوان‌المسلمین مصر. پایان‌نامه دکتری، رشته تصوف و عرفان اسلامی. قم: دانشگاه ادیان.
  2. توکلی، یعقوب (27/04/1396). مصاحبه شفاهی امیرحسین مرادپور در موضوع بیداری اسلامی. قم: دانشگاه معارف اسلامی.
  3. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال؛ هاشمی، سید محمدحسین (1379). اهمیت روابط فرهنگی ایران و مصر در عصر گفتگوی تمدن‌ها. مطالعات آفریقا، سال پنجم، شماره2.
  4. زکی، انس (1435ق). الدعایه للسیسی تطغی علی مولد الحسین. الجزیره. قابل دسترس در:

www.aljazeera.net/reporsandinterviews/2014/2/27

  1. زمانی، محمدحسن (25/04/1396). مصاحبه شفاهی امیرحسین مرادپور در موضوع عوامل ناکامی بیداری اسلامی در مصر. قم: مدرسه امام کاظم(ع).
  2. زورق، محمدحسین (1394). عصر شکستن زنجیرها. تهران: نشر دفتر فرهنگ اسلامی.

10. سیدافقهی، سیدهادی (02/09/1396). مصاحبه شفاهی امیرحسین مرادپور در موضوع روابط خارجی ایران با مصر در دوره سیسی. کرمان: همایش گفتمان انقلاب اسلامی.

11. شهاوی، محمود (7 ژوئن 2015). عن اسلامه و طریقته و علاقته الخاصه مع الله الصوفی...عبدالفتاح السیسی. البوابه نیوز، قابل دسترس در:

1334445/www.albawabhnews.com

12. شیخ الازهر: قرضاوی را اخراج کردیم (1392). قابل دسترس در:

www.tabnak.ir/fa/news/363589

13. صوفی نیارکی، تقی (1391). بیداری اسلامی، هویت تمدنی و چالش‌های پیش‌رو در اندیشه امام خمینی و مقام معظم رهبری. تهران: نهضت نرم افزاری.

14. عباسی، روح الله (1391). بازگشت به اسلام؛ ماهیت بیداری. تهران: دفتر علم.

15. عبدالشافی، عصام (02/08/1395). سخنرانی در نشست علمی سیاست خارجی مصر و عربستان. قم: پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی.

16. علیزاده موسوی، سیدمهدی (1391). نقد و بررسی تاثیرات سلفی‌گری بر بیداری اسلامی و راهکارهای جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامه دکتری علوم سیاسی. قم: دانشگاه باقرالعلوم.

17. عمارعلی، حسن (2011م). الدور السیاسی للطرق الصوفیه فی مصر بعد 25 ینایر. مرکز الجزیره للدراسات. قابل دسترس در:

https: //studies.aljazeera.net/ar/reports/2011/08/201181105252760813.html.

18. قرضاوی، یوسف (1417ق). الصحوه الاسلامیه و هموم الوطن العربی و الاسلامی. القاهره: مکتبه وهبه.

19. کرمی، مرجان (1393). علل شکل‌گیری شبه کودتای 2013 السیسی علیه مرسی در مصر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم سیاسی. تهران: دانشگاه پیام نور تهران مرکز.

20. کشاورز شکری، عباس (1392). فرصت‌ها و چالش‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه. تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

21. گنجی ارجنکی، عبدالله (1388). موج سوم بیداری اسلامی. تهران: انتشارات اندیشه‌سازان
نور.

22. لطفی، محمد (1395). وجوه تمایز و تشابه نقش ایران در مقایسه با کشورهای عربستان، قطر و ترکیه در تحولات سیاسی 2016-2011 مصر. فرهنگ پژوهش، شماره 27.

23. محمدی، منوچهر (02/09/1396). مصاحبه شفاهی امیرحسین مرادپور در موضوع ناکامی بیداری اسلامی.

24. مسعودی، علی اصغر (29/10/1395). مصاحبه شفاهی امیرحسین مرادپور در موضوع عوامل سقوط دولت مرسی در مصر. قم: دانشگاه ادیان.

25. نیاکوئی، امیر (1390). تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا: ریشه‌ها و پیامدهای متفاوت. روابط خارجی، سال سوم، شماره4.

26. واعظی، محمود (1392). انقلاب و تحول سیاسی در خاورمیانه. تهران: مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی.

27. همایش‌های ضدشیعی در مصر (1392). قابل دسترس در:

www.jamnews.com/detail/News/168845