قدرت سیاسی و بایسته‌های اخلاقی آن در اندیشه حکیم کشفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی قدرت سیاسی و بایسته‌های اخلاقی آن در اندیشه حکیم کشفی بود. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی، نگرش کشفی به ذات قدرت سیاسی، هدف و قلمرو آن، نگرش موسع و متفاوت او به مفهوم خلیفه‌الله و ظل‌الله بررسی شد. همچنین تقسیم‌بندی نوین کشفی از اصناف سه‌گانه حکومت که مبنای تقسیم آن به نوعی ناظر بر نگاه وی به قلمرو سیاست و رابطه دین و اخلاق با آن است، تحلیل گردید. بایسته‌های اخلاقی رفتار حاکمان در سه ساحت رابطه با خدا، خود و مردم به تفکیک بیان شد و بایسته‌های اخلاقی رفتار وزیران علاوه بر سه ساحت مذکور در دو ساحت ارتباط با حاکم و ارتباط واسطه‌ای میان مردم و حاکم نیز مورد تبیین قرار گرفت. نتایج نشان داد کشفی ذات و سرشت قدرت را نه تنها ضداخلاقی نمی‌بیند، بلکه اولاً، معتقد است قدرت فی‌نفسه خنثی اما بسیار موثر و کارا می‌باشد، و ثانیاً، حتی حکومت‌های بی‌خبر یا فاقد باور به دین و قواعد اخلاقی نیز واجد نوعی شأنیت و کارکرد دینی و اخلاقی هستند. ثالثاً، نظر کشفی در باب کارکردهای مثبت حکومت‌های جبار و ظاهریِ محض یک گزاره توصیفی است و نه یک بایسته تجویزی. رابعاً، وی تلاش برای برانداختن کامل حکومت‌های ستمگر را تنها در یک صورت می‌پذیرد و آن اینکه حاکم یا حکومتی بهتر و عادلانه‌تر در دسترس باشد و در این صورت براندازی حکومت ستمگر نه تنها مجاز، بلکه ضروری خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

political ethics and its moral norms from the perspective of Kashfi

نویسنده [English]

  • Masoud Sadeghi
Associate Professor, Department of Islamic Education, Medical School,kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah, Iran.
چکیده [English]

The paper attempts to firstly review the relation between ethics and politics and, secondly, political morality from the perspective of the discriminating wise. To this end, in the first step, key and innovative concepts in the political thought of this thinker of the Qajar era were explained, including the discursive and diffused attitude of the concept of Khalifa al-wa'ah and Zahllah. In the following, a new discriminatory discovery was made of the tripartite trustees of the government, whose basis for dividing it into a kind of observation of his view of the realm of politics and the relationship between religion and ethics. The ethical requirements of the behavior of rulers in three areas of relationship with God, himself and the people were differently expressed and the moral requirements of the behavior of ministers in addition to the three areas mentioned in two areas of communication with the ruler and the relationship between the people and the ruler was also explained. One of the main findings of the article is that the discovery does not only perceive the nature and power of power, but firstly believes that power is intrinsically neutral but very effective and effective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashfi
  • Khalifa Allah
  • Governor
  • Minister
  • Ethics
  • Politics
  1. قرآن کریم.

    1. ابن عربی، محمدبن علی (بی‌تا). الانسان ‌الکامل من کلام الشیخ الاکبر. گردآورنده محمود محمود غراب. دمشق: دار الکاتب ‌ا‌لعربی.
    2. تاج‌الدین وزیر، احمد بن محمد (1381). بیاض تاج‌الدین احمد وزیر. قم: مجمع ذخایر اسلامی، ج2.
    3. حسن‌زاده آملی، حسن (1383). انسان کامل از دیدگاه نهج‌البلاغه. قم: الف.لام.میم.
    4. شوشتری، محمدتقی (1376). بهج‌الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: امیرکبیر، ج4.
    5. طباطبایی، سیدجواد (1386). تاملی درباره ایران: نظریه حکومت قانون در ایران. تبریز: ستوده.
    6. طباطبایی، محمدحسین (1423ق). الکبائر و الصغائر. بیروت: موسسه ‌الاعلمی للمطبوعات.
    7. غزالی، محمد بن محمد (بی‌تا). پندنامه حضرت محمد غزالی به یکی از ملوک. تهران: مطبعه تهران.
    8. فدایی مهربانی، مهدی (1395). وجوه عرفانی در اندیشه سیاسی سید جعفر کشفی. سیاست، دوره 46، شماره 1، ص188-171.
    9. کریمی حکاک، احمد (1394). بود و نمود سخن. تهران: شرکت کتاب.

    10. کشفی، جعفر بن ابی اسحاق (1375). میزان ‌الملوک و الطوائف صراط ‌المستقیم فی سلوک ‌الخلائف. به کوشش عبدالوهاب فراتی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بوستان کتاب.

    11. کشفی، جعفر بن ابی اسحاق (1381). تحفه ‌الملوک: گفتارهایی درباره حکمت سیاسی. جعفر دارابی کشفی؛ به کوشش عبدالوهاب فراتی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بوستان کتاب، ج2.

    12. کیخا، نجمه (1392). مناسبات اخلاق و سیاست در حکمت متعالیه براساس عالم مثال. سیاست متعالیه، سال اول، شماره دوم، ص102-87.

    13. گرامی، محمدعلی (1386). خدا در نهج‌البلاغه. قم: بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه.

    14. لک‌زایی، شریف (1389). سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه. در: مجموعه مقالات مباحث نظری، تاریخی و کاربردی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج2.

    15. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار الجامعه الدرر الاخبار الائمه ‌الاطهار(ع). بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، ج24.

    16. مولوی، جلال‌الدین محمد (1392). مثنوی معنوی. تهران: دوستان.

    17. Davidson, Jenny )2004). Hypocrisy and the Politics of Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.