ارائه الگوی اسلامی- ایرانی دولت‌سازی با تاکید بر تجربه حکمرانی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر حوزه علمیه آیت الله ایروانی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه‌های مطرح در حوزه دولت‌سازی اسلامی به روش مفهومی و ارائه الگوی بومی و بهینه بود. در این راستا و با شیوه توصیفی- تحلیلی، سیر تاریخی و تکاملی دولت اسلامی، الگوی دولت‌سازی میرزا محمدحسین نائینی، محقق کرکی، شهید صدر، شیخ فضل الله نوری، سید حسین نصر، بررسی شد. همچنین الگوی دولت‌سازی انقلاب اسلامی در اندیشه امام خمینی، امام خامنه‌ای و شهید مطهری نیز مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که نرم‌افزار دولت‌سازی را می‌توان قوانین و مقررات دانست. این نرم‌افزار در الگوی غیر توحیدی دولت‌سازی صرفاً اعتباری است، اما در الگوی توحیدی ترکیبی از اعتباریات و اصول فقهی اسلامی و توحیدی می‌باشد. بر این اساس، الگوی دولت‌سازی اسلامی بر محور توحید در مقایسه با الگوی دولت‌سازی غرب در بسیاری از مولفه‌ها در مقابل هم تعریف می‌شوند. دولت‌سازی اسلامی را می‌توان در دو سطح عالی و عام دسته‌بندی نمود. در سطح عالی دولت اسلامی با محوریت معصوم تشکیل و در ذیل تدبیر معصوم تکامل می‌یابد؛ اما در سطح عام دولت اسلامی با محوریت فقیه عادل و اعلم محقق می‌شود و ذیل اندیشه فقها تکامل می‌یابد. نقطه اشتراک این دو سطح دولت‌سازی را می‌توان در وجود پایه‌ها و بنیادهای ثابت و مشترک دانست. این پایه‌ها و بنیادها در واقع عقل توحیدی و اصول فقهی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamic-Iranian Model of State-Building Relying on Islamic Governance

نویسنده [English]

  • Abolfazl Mirzapour Armaki
Student of Ayatollah Irvani Seminary, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study is to survey notable theories in the realm of Islamic state-building using the conceptual method and native-optimal model. In this regard and using descriptive analysis, historical and evolutionary development of Islamic state, as well as the state-building models of Mirza Muhammad Hussein Naiini, Mohaqeq Korki, Shahid Sadr, Sheikh Fazl ol-Lah Nouri, and Seyed Hussein Nasr were analyzed. Moreover, the state-building model of Islamic revolution in the ideology of Imam Khumaini, Imam Khamenii, and Shahid Mutahhari were studied. The results revealed that sate-building relies on rules and regulations which are merely credential in the secular model of sates; while, in the Towhidi model, they are a combination of credentials and Islamic-religious juridical principles. Hence, the Islamic model of state-building which relies on Towhid (monotheism) is in contrast with the western model in many criteria. Islamic state-building can be classified into two levels of supreme and generic. In the supreme level, the Islamic state is established by an Infallible Imam and develops under his prudence; however, in the generic level, the Islamic state is founded by a just and sagacious jurist and then it is promoted by the thoughts of other jurists. The commonality of the two above-mentioned levels can be attributed to their shared and stable foundations which are based on monotheist ration and juristic principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • State-Building
  • Islamic Governance
  • Islamic State
  • Islamic Republic of Iran
  1. اسکاچ پل، تدا (1376). دولت‌ها و انقلاب‌های اجتماعی. ترجمه مجید روئین‌تن. تهران: سروش.
  2. اسلامی، روح الله (1394). دولت مشروطه و حکومت‌مندی مکانیکی. دولت‌پژوهی، سال اول، شماره1: ص214-175.
  3. بهشتی، محمد (1359). عملکرد یکساله حزب جمهوری اسلامی. تهران: حزب جمهوری اسلامی.
  4. جمشیدی، محمدحسین (1394). نظریۀ دولت در اندیشۀ سیاسی علامه صدر. دولت‌پژوهی، سال اول، شماره1: ص112-81.
  5. حافظ‌نیا، محمدرضا (1381). جغرافیای سیاسی ایران. تهران: انتشارات سمت.
  6. حسنی‌فر، عبدالرحمن (1389). بررسی رویکرد محمدحسین نائینی نسبت به مفاهیم و آموزه‌های جدید. سیاست، شماره15: ص112-93.
  7. حسون، محمد (1423ق). حیاه المحقق الکرکی. قم: الاحتجاج، ج2.
  8. حسینی، محمد (1410ق). الامام الشهید السید محمدباقر الصدر. بیروت: دارالفرات.
  9. خامنه‌ای، سید علی (9/6/1392). بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت. قابل دسترس در: https: //www.leader.ir/fa/speech/11015

10. خمینی، سید روح الله (بی‌تا). صحیفه امام خمینی. ج11 ]نسخه دیجیتال[. قابل دسترس در:

https: //farsi.rouhollah.ir/library/sahifeh-imam-khomeini/vol/11/page/494

11. رمضانی‌پور، حسین (1396). مروری بر اندیشه‌های فقهی سیاسی شیخ فضل ا... نوری. قابل دسترس در: http: //www.iribnews.ir/fa/news/1743836

12. سلطان، جمال ا. ج. (1385). دولت بدون ملت (دولت‌سازی، مدرنیزاسیون و اسلام سیاسی). ترجمه محمد فیروزکوهی. خردنامه همشهری، شماره 2 ‏- 46.

13. شفیعی، نوذر (1383). سیاست خارجی ایران و نظام بین‌الملل. راهبرد، شماره31: ص34.

14. صدر، سید محمدباقر (1399ق). لمحه فقیه عن مشروع دستور الجمهوریه الاسلامیه فی ایران. تهران: جهاد البناء.

15. صدر، سید محمدباقر (1404ق). فدک فی التاریخ. تهران: مؤسسه البعث.

16. صدر، سید محمدباقر (1421ق). المدرسة القرآنیه. تهران: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر، چاپ اول..

17. عاملی، محمد عبدالله ابوزید (1429ق). محمدباقر صدر، السیرة و المسیرة فِی حقائق و وَثائق. بیروت: مؤسسه المعارف للمطبوعات، 2ج.

18. فوکویاما، فرانسیس (1382). الفبای دولت‌سازی و زمامداری. ترجمه مجتبی امیری وحید. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 197– 198: ص4 - 9.

19. قمی، شیخ عباس (1387). مفاتیح الجنان. تهران: انتشارات پیری، چاپ دوم.

20. قوام، عبدالعلی؛ مالمیر، مهدی (1393). ارائه یک مدل تحلیلی برای بررسی شکاف دولت- ملت (الگویابی روابط بین دولت و جامعه). پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره10، شماره1:
ص 157-197.

21. لفت ویچ، آدریان (1387). نظریه‌پردازی درباره دولت. در: مسائل جهان سوم: سیاست در جهان در حال توسعه. ویراسته پیتر برنل و ویکی رندل؛ ترجمه احمد ساعی و سعید میرترابی. تهران: نشر قومس.

22. ماحوزی، رضا؛ اعتصامی، مسعود (1395). نظریه دولت در اندیشه سیاسی سنت‌گرایان. دولت‌پژوهی، شماره 7: ص 134 - 163.

23. مرتضی مطهری (1379). پیرامون انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات صدرا.

24. مطهری، مرتضی (1375). آشنایی با علوم اسلامی، فقه و اصول. تهران: صدرا، ج3.

25. مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا، ج15.

26. میرترابی، سید سعید (1396). تحلیل شیوه‌ها و ابعاد نهادسازی در روند ساخته شدن دولت پس از انقلاب از منظر نهادگرایی تاریخی. دولت‌پژوهی، سال سوم، شماره 9: ص43-1.

27. میرزاپور ارمکی، ابوالفضل (1396). چرخه نظام‌سازی توحیدی: الگوی حاکمیت و پیشرفت در رهیافت توحیدی با تاکید بر مکتب امام خمینی. در: مجموعه مقالات ششمین کنفرانس الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت. ج1، ص 407.

28. نائینی، حسین (1387). تنبیه الامه و تنزیه المله. تصحیح روح الله حسینیان. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

29. نصر، سید حسین (1385). معرفت و معنویت. تدوین م. صدری. تهران: سهروردی.

30. وینسنت، آندرو (1371). نظریه‌های دولت. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی.

31. هانتینگتون، ساموئل (1375). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر علمی.

32. Ertman, Thomas (2005). State Formation and State Building in Europe. In: JANOSKI, Thomas; ALFORD, Robert R.; HICKS, Alexander M.; SCHWARTS, Mildred A. (eds.). The Handbook of Political Sociology - States, Civil Societies, and Globalization. Cambridge: Cambridge University Press, P. 367-383.