اسباب و عوامل سعادت در آرای فارابی، ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

فارابی، ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی در چارچوب علل اربعه و در پرسش از اینکه سعادت چگونه تحصیل می‌شود، آیا تحصیل آن متوقف بر وجود زمینه‌ها و علل و اسباب بیرونی (بیرون از نفس انسان) است، یا با وجود زمینه‌های درونی مثل تهذیب نفس به اسباب بیرونی نیاز نمی‌شود؟ در پاسخ، آنان تحصیل آن را متوقف بر وجود علل و اسباب بیرون از نفس آدمی یعنی اسباب مدنی می‌کنند. آنان سعادت را با ابعاد اجتماعی انسان و نظام سیاسی گره می‌زنند و تحصیل آن را از طریق نظام سیاسی مطلوب فاضله و با همکاری و تعامل افراد مدنی با یکدیگر بر مبنای حکمت و شریعت ممکن و دست‌یافتنی می‌دانند و از فلسفه‌های سیاسی درونگرا که سعادت انسان را از طریق اسباب و عوامل صرفاً فردی یا معنوی و اُخروی دنبال می‌کنند، فاصله می‌گیرند و با هدف رسیدن به آن به تجویز نوعی از نظام سیاسی با عنوان «مدینه فاضله» برمی‌آیند که مهندسی و معماری آن بر دستیابی و تحصیل سعادت فردی ـ جمعی، مادی ـ معنوی و دنیایی ـ اُخروی طراحی شده باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tools and Factors of Prosperity in Ideas of Farabi, Avicenna and Khwajeh Nasiruddin Tusi

نویسنده [English]

  • Morteza Yousefirad
چکیده [English]

Farabi, Avicenna and Khwajeh Nasiruddin Tusi raises the question, how is prosperity acquired in the framework of four factors? Is it acquired through outward areas, factors and tools (outside human soul), or outward tools are not required while inward areas like self-purification? In response, they regard it is acquired through factors and tools outside human soul, meaning civil tools. They tie prosperity to social dimensions of man and political system and say its acquisition can be achieved through promised desirable political system and civilians interaction based on wisdom and Shari’ah and distance from introvert political philosophies that pursue human prosperity through merely individual, spiritual and other-worldly tools and factors. To this aim, they prescribe a typically political system titled “Utopia” engineering and architecture of which could be designed for attainment of other-worldly-worldly, spiritual-material-individual prosperity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wisdom
  • Civil Life
  • Prosperity
  • World Prosperity
  • Otherworldly Prosperity
  • Shari’ah
  • Desired Political System
  1. ابن­سینا، حسین ابن عبدالله (1364). النجاه.  ویرایش و دیباچه محمدتقی دانش­پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  2. ـــــــــــــــــــــ (1370). تسع رسائل فی الحکمه و الطبیعیات. شرح مصطفی نورانی، چاپ اول، قم: انتشارات مکتب اهل بیت(ع).
  3. ــــــــــــــــــــ (1375). الاشارات و التنبیهات. چاپ اول، قم: نشر البلاغه.
  4. ــــــــــــــــــــ (1379). التعلیقات. چاچ چهارم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
  5. ــــــــــــــــــــ (1388). مجموعه رسائل. تصحیح سید محمود طاهرى؛ چاپ اول، تهران: نشر آیت اشراق.
  6. ــــــــــــــــــــ (1404).  الالهیات الشفا. قم: منشورات مکتبه آیت‏اللّه‏ العظمى المرعشى النجفى.
  7. ارسطو (1385). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفى، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
  8. افلاطون (1367). دوره آثار افلاطون. ترجمه محمدحسن لطفى و رضا کاویانى، جلد دوم، تهران: انتشارات خوارزمى.
  9. بلوم، تی. ویلیام (1373). نظریه‌های نظام سیاسی. ترجمه احمد تدین، تهران: نشر آران.
  10. داوری اردکانی، رضا (1382). فارابی، فیلسوف فرهنگ. چاپ اول، تهران: نشر ساقی.
  11. سجادی، سید جعفر (1362). فرهنگ معارف اسلام. جلد چهارم، تهران: شرکت سهامی مؤلفان و مترجمان.
  12. سهروردی، شهاب‌الدین (1377). حکمت الاشراق. ترجمه سید جعفر سجادی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  13. شیرازی، قطب­الدین (1369). دره التاج. تصحیح ماهدخت بانو همایی، جلد اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  14. صدرالمتألهین (1366). تفسیر القرآن‌الکریم. جلد اول، چاپ دوم، قم: انتشارات بیدار.
  15. ـــــــــــ (1366). شرح اصول کافی. جلد اول، به تصحیح محمد خواجوی، تهران،: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  16. صلیبا، جمیل (1366). فرهنگ فلسفی. ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، چاپ اول، تهران: انتشارات حکمت.
  17. طوسی، خواجه نصیرالدین (1341). رساله گشایش‏نامه. به کوشش محمدتقى دانش‏پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  18. ــــــــــــــــــــ (1359). رساله فى‏العلم والعالم والمعلوم (ضمیمه تلخیص المحصل). تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى شعبه تهران دانشگاه مک‌گیل کانادا.
  19. ــــــــــــــــــــ (1373). اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.
  20. فارابی، ابونصر (1325هـ ق الف). ماینبغى ان یقدم قبل تعلم الفلسفه. تحقیق محمدامین الخانجى. مصر: مطبعه السعاده.
  21. ـــــــــــ (1325هـ ق ب). معانى العقل. تصحیح محمدامین الخانجى، مصر: مطبعه السعاده.
  22. ـــــــــــ (1348). احصاءالعلوم. ترجمه خدیو جم، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  23. ـــــــــــ (1384). التنبیه علی سبیل السعاده. ترجمه علی اکبر جابری مقدم، چاپ اول، تهران: دارالهدی.
  24. ـــــــــــ (1964). السیاسه المدنیه. تحقیق دکتر فوزی متری نجار، چاپ اول، بیروت: کاتولیکیه.
  25. ـــــــــــ (1971). فصول منتزعه. تحقیق فوزی متری نجار، بیروت: دارالمشرق.
  26. ـــــــــــ (1984). الجدل. تحقیق رفیق المعجم، بیروت: دارالمشرق.
  27. ـــــــــــ (1986). الملّه. تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
  28. ــــــــــــ (1991). آراء اهل المدنیه الفاضله. تحقیق دکتر البیر نصری نادر، بیروت: دارالمشرق.
  29. گالستون، ماریام (1386). سیاست و فضیلت. ترجمه حاتم قادری، چاپ اول، تهران: بقعه.
  30. لک‌زایی، شریف (1395). فلسفه سیاسی صدرالمتالهین. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  31. لک‌زایی، نجف (1381). اندیشه سیاسی صدرالمتالهین. قم: بوستان کتاب.
  32. مدکور، ابراهیم (1361). درباره فلسفه اسلامی، روش تطبیق آن. ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
  33. مسکویه، احمد بن محمد (2535). جاویدان خرد. ترجمه تقی‌الدین محمد شوشتری، چاپ اول، تبریز: چاپخانه شفق.
  34. یوسفی‌راد، مرتضی (1380). اندیشه سیاسی خواجه نصیرالدین طوسی. قم: بوستان کتاب قم.
  35. ـــــــــــــــ (1387). مفهومشناسی فلسفه سیاسی مشاء. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  36. ـــــــــــــــ (1394). مبانی فلسفه سیاسی مشاء. چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

37. Strauss, L. (1988). What is political philosophy? And other studies. Chicago: University of Chicago Press.