نقد نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» از دیدگاه فقه سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه معارف اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22034/sm.2022.523825.1656

چکیده

نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» بر آن است که بین وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت داشتن نظام سیاسی تلازمی وجود ندارد. به عبارت دیگر، وجوب حفظ نظام سیاسی امری مطلق بوده و این وجوب به مشروعیت نظام سیاسی وابستگی ندارد. هدف پژوهش حاضر بررسی نسبت این نظریه با ادلّه و مبانی فقه سیاسی است. بر این اساس، این پرسش مطرح می‌گردد که «از نظر فقه سیاسی، حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع چه حکمی دارد؟». در پژوهش حاضر برای پاسخ به این پرسش، علاوه بر اسناد شرعی، بر مبانی امام خمینی و مقام معظم رهبری تاکید شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که اطلاقات و عمومات اسناد شرعی و دیدگاه‌های فقیهان فقه سیاسی، نه تنها حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع را موجّه نمی‌دانند، بلکه همگی بر وجوب قیام بر علیه نظام‌های سیاسی نامشروع تاکید می‌نمایند. همچنین نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» بر چهار مبنای اصلی استوار است که بررسی و تحلیل این مبانی می‌تواند نسبت این نظریه را با ادلّه فقه سیاسی روشن نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critique of the Theory of “Negation of Correlation between Sustaining Political System and its Religious Legitimacy” from the View of Political Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Hosein Andalib
Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
چکیده [English]

The Theory of “negation of correlation between sustaining a political system and its religious legitimacy” claims that there is no correlation between the necessity to maintain a political system and the religious legitimacy of that system. In other words, the necessity of sustaining a political system is an absolute issue and this necessity is not dependent on whether it has religious legitimacy or not. The purpose of the present study is to review the relationship between this theory and arguments and foundations in political jurisprudence. Accordingly, the following question is raised: “From the view of political jurisprudence, what is the order about sustaining political systems with no religious legitimacy?” In order to answer this question in the present research, in addition to religious documents, the principles of Imam Khomeyni and the Supreme Leader were also emphasized. The method of study is descriptive-analytic and the results showed that religious implications and generalities as well as the perspectives of political jurists not only disapprove the necessity of sustaining political systems that have no religious legitimacy but also emphasize on the necessity of uprising against them. Furthermore, the theory of “negation of correlation between sustaining a political system and its religious legitimacy” relies on 4 basic pillars that the analysis of those foundations can shed light on the relationship between this theory and the arguments in political jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Illegitimate Political system
  • Power of Necessity
  • Uprising
  • Relative Legitimacy
  • Political Jurisprudence. 
قرآن کریم.
 آشتیانی، محمدحسن (1425ق). کتاب القضاء. قم: المؤتمر العلامة الآشتیانی.
ابن حزم، علی بن احمد (1416ق). الفصل فی الملل و الأهواء و النحل. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج4.
ابن سبیل، محمد بن عبداللّه (1993ق). الأدلة الشرعیة فی بیان حق الراعی والرعیة. عربستان سعودی: دار السلف للنشر و التوزیع.
ابن طاووس، علی بن موسی (1348). لهوف. تهران: جهان.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1410ق). غرر الحکم و دررا لکلم. قم: دارالکتاب الاسلامی، ج1.
جصاص، احمد بن علی (1405ق). احکام القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج1.
جمعی از نویسندگان (1413ق). حوار فی التسامح و العنف. معهد الرسول الاکرم.
جوادی آملی، عبدالله (1376). ولایت فقیه. قم: اسراء.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق ). وسائل الشیعه. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج11، 17-18.
حسینی عاملی، سید محمدجواد (1391). مفتاح الکرامه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ج12.
حسینی مراغی، عبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج1.
حلّی، محمد بن‌ ادریس (1410ق). السرائر. تحقیق لجنه التحقیق. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، الطبعة الثانیه، ج2.
خامنه‌ای، سید علی (14/04/1368). پیام به حجاج بیت‌الله الحرام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2126
خامنه‌ای، سید علی (1389). بیانات در دیدار دانشجویان و جوانان استان قم‌. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10456
خامنه‌ای، سید علی (1389). بیانات در دیدار دانشجویان و جوانان استان قم‌. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10456
خامنه‌ای، سید علی (27/12/1380). بیانات در دیدار کارگزاران نظام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3111
خمینی، سید روح الله (1385). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج2
خمینی، سید روح‌الله (1379). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج5-4.
خمینی، سید روح‌الله (1394). ولایت فقیه به استناد اخبار (تقریر بیانات امام خمینی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
رخشاد، محمدحسین (1382). در محضر علامه طباطبایی. قم: سماء قلم.
زمخشری، جارالله (1416ق). الکشاف. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
زهرایی، مصطفی (1377). اندیشه سیاسی علامه طباطبایی. علوم سیاسی، شماره1: ص89-115.
سید قطب (1408ق). فی ضلال القرآن. بیروت: دار الشروق، ج12.
طباطبایی، سید محمدحسین (1342). ولایت و زعامت، روحانیت و مرجعیت. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سید محمدحسین (1363). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج4-5، 21، 12.
طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا). روابط اجتماعی اسلام. بی‌جا: بی‌نا.
طباطبائی حائری، سید علی (1409ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع. قم: مکتبه آیه‌الله مرعشی نجفی، ج8.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج1.
لک‌زایی، نجف؛ جاویدی، رقیه (1397). نظریه دولت در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای. علوم سیاسی، شماره81: ص145-165.
ماوردی، أبی الحسن علی بن محمد (1386). الأحکام السلطانیة والولایات الدینیة. مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده.
مجلسی، محمدباقر (1407ق). بحار الانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج44.
مرتضوی، سید ضیاء (1396). مبانی فقهی دولت و ضمان آن در قبال اقدامات زیانبار. قم: بوستان کتاب.
مرتضوی، سید ضیاء (1399). نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن. فقه، شماره 101: ص94-121.
موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1418ق). موسوعه الامام الخویی. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی، ج22.
نجفی، محمدحسن (1392). جواهر الکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نراقی، احمد بن محمد (1408ق). عوائد الایام. قم: مکتبه بصیرتی.
نراقی، احمد بن محمد (1418ق). مستند الشیعه. قم: آل البیت(ع).
Nozick, R. (1999). narchy, State and utopia. Oxford.
Parkinson, J. (2006). Deliberating in the Real World, Problems of Legitimacy in Democracy. Oxford University Press.