نقش‌آفرینی دین در سیاست بر اساس نظریه الهی دولت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

10.22034/sm.2022.118993.1481

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش‌آفرینی دین در سیاست بر اساس نظریه الهی دولت است. بر مبنای فرضیه پژوهش، شریعت اسلام بر مبنای نیاز بشری و منبع معرفت‌شناختی وحی، با قرائت حداکثری از اسلام و در پناه نظریه الهی دولت به مفهوم نوینی به نام اسلام سیاسی رسیده است که شکل تکامل یافته نظریه الهی دولت قلمداد می‌شود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که با پذیرش نظریه الهی دولت و قبول ذات مشروعیت‌بخش خداوند به دولت می‌توان تاکید کرد که: نقش‌آفرینی دین منحصر به اخلاق و احکام فردی و عبادی نیست، بلکه شامل تمام جنبه‌های حیات سیاسی، عبادی و اجتماعی انسان می‌شود. به دلیل حساسیت دین نسبت به حیات دنیوی و اخروی انسان، دین چارچوب کلان و نظام‌مندی را نسبت به سعادت و کمال بشر در دنیا و آخرت ترسیم نموده است. خداوند منبع ذاتی مشروعیت و سیاست دینی یعنی مشروعیتی که توسط شارع مقدس تأسیس و یا امضاء شده، است. در مفصل‌بندی گفتمان اسلام سیاسی، دین صرف اعتقاد نیست، بلکه ابعادی فراگیر دارد، و تمامی عرصه‌های حیات آدمی را در برمی‌گیرد. چنین نگرشی در تمامی گرایش‌های درونی گفتمان اسلام سیاسی مشترک است و از این جهت می‌توان آن‌ها را در درون گفتمان اسلام سیاسی قرار داد و در تحلیل خود، از اسلام سیاسی به‌مثابه یک کلیّت واحد سخن گفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Religion in Politics Based on the Divine Theory of the State

نویسنده [English]

  • Mahdi Zolfaghari
Associate Professor, Political Science Department, Lorestan University, Lorestan, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review the role of religion in politics based on the divine theory of the state. According to the research hypothesis, the religious law of Islam with respect to human needs and the epistemological source of Wahy (revelation), by an inclusive interpretation of Islam and under the divine theory of the state has reached a new concept called political Islam that is considered the developed form of the divine theory of the state. The method of study is descriptive-analytic and the results indicated that by accepting the divine theory of the state and the legitimizing essence of God to the state, it can be emphasized that the role of religion is not limited to ethical, individual, and prayer rules, but also involves all political, prayer, and social aspects of human life. Since religion is sensitive to human life in both this world and the other world, it has arranged a substantial and systematic framework for human prosperity and perfection in both worlds. God is the substantial source of religious legitimacy and politics; it means that the legitimacy is established and signed by the holy legislator. In the discourse structure of political Islam, religion is not merely belief, but rather it has vast aspects including all realms of human life. Such an attitude is common between all inner discourse trends of political Islam. Therefore, they can be classified within political Islam discourse and regarded it as a whole in our analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shari’at (Religious Law)
  • Religious Society
  • Divine Theory of the State. Political Islam
  • Religion
قرآن کریم.
آشوری، داریوش (1366). دانشنامه سیاسی. تهران: نشر مروارید و سهروردی.
احمدیان‌راد، رضا (1390). منشاء دولت و چگونگی پیدایش آن. قابل دسترسی در:
http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2435784
اکبری، کمال (1398). تأثیر تأسیس جمهوری اسلامی ایران در شیوه استنباط فقه سیاسی. سیاست متعالیه، شماره 25: ص194-177.
باقری دولت‌آبادی، علی؛ سنگ سفیدی، محمدرضا (1389). نقش انگاره‌های دینی در سیاست: عرضی یا ماهوی. پژوهش‌های سیاست، 12(29).
برزگر، ابراهیم (1389). ساختار فهم اندیشه سیاسی اسلام. دانش سیاسی، 6(2): ص43-72.
برزگر، ابراهیم (1392). تاریخ تحول دولت در اسلام و ایران. تهران: انتشارات سمت، چاپ دهم.
بصیری، محمدعلی و همکاران (1395). اسلام سیاسی و انقلاب اسلامی ایران. سیاست، 3(11).
بهروزلک، غلامرضا (1386). جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پوراحمدی، حسین؛ ذوالفقاری، عباس (1394). انواع مدل‌های اسلام سیاسی و تعامل آن‌ها با سیاست جهانی. رهیافت سیاسی و بین‌المللی، 6(41).
جمشیدی‌راد، محمدصادق؛ محمودپناهی، سید محمدرضا (1391). مفهوم اسلام سیاسی در انقلاب اسلامی ایران. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 2(5).
حسینی‌زاده، محمدعلی (1386). اسلام سیاسی در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
حقیقت، صادق (1383). گونه‌شناسی ارتباط دین و سیاست در اندیشه سیاسی شیعه. نامه مفید، شماره 44.
خمینی، سید روح‌الله (1377). ولایت فقیه. تهران: انتشارات عروج، ج5.
خمینی، سید روح‌الله (1389). ترجمه مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه امام خمینی. ترجمه حسین مستوفی‏. ‏تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
سروش، عبدالکریم (1395). مدارا و مدیریت. تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
سعید، بابی (1379). هراس بنیادین اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی. ترجمه غلام‌رضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری. تهران: دانشگاه تهران.
صدر، محمدباقر (1417ق). اقتصادنا. تحقیق عبدالحکیم ضیاء، علی اکبر ناجی، سید محمد حسینی و صابر اکبری. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طاهری، سید مهدی (1388). بازخوانی تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر بیداری مسلمانان. قم: پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی، پژوهشکده منطقه‌ای انتشارات جامعه المصطفی العالمیه.
عباسی، ولی‌الله (1395). نظریه دین حداکثری و الگوی اسلامی پیشرفت. در: پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت.
علیخانی، علی اکبر (1398). حکمت و حکمیت سیاسی در قرآن و حدیث. سیاست متعالیه، شماره 24: ص34-7.
فیرحی، داود (1393). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: انتشارات سمت؛ دانشگاه باقرالعلوم(ع)، چاپ یازدهم.
کدیور، محسن (1387). نظریه‌های دولت در فقه شیعه. تهران: نشر نی.
مجتهد شبستری، محمد (1381). هرمنوتیک کتاب و سنّت. تهران: انتشارات طرح نو.
محمودی‌کیا، محمد (1396). تهدید هنجاری و بازخیزش دین در روابط بین‌الملل، چیستی، چرایی و نحوه تعامل. پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 7(3).
مطهری، مرتضی (1380). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: انتشارات صدرا.
موحد مجد، مجید؛ حمیدی‌زاده، احسان (1393). دنیوی شدن و نظریه انتخاب عقلانی دین. پژوهش‌های ادیانی، 1(3).
نراقی، ملااحمد (1367). شئون فقیه. ترجمه سید جمال موسوی. بی‌جا: واحد تحقیقات اسلامی، بنیاد بعثت.
وینسنت، آندرو (1371). نظریه‌های دولت. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی.
همیلتون، ملکم (1381). جامعه‌شناسی دین. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.