شوری از منظر فقه القرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 کارشناسی ارشد، گروه علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم، ایران

10.22034/sm.2022.556026.1898

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی شوری از منظر فقه القرآن است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد اصل شورا به عنوان شیوه‌اى در مدیریت جامعه اسلامى، بر پایه مبانى قرآن و سنّت استوار است و با توجه به اینکه قرآن‌ کریم به آن به عنوان ویژگی و شیوه عملکرد مؤمنان (شوری، 38) و نیز به صورت دستورى بر پیامبر(ص) (آل عمران، 159) پرداخته است، و نیز با بررسى نمونه‌هاى عملى در سیره پیامبر اسلام(ص) که در جنگ بدر و اُحد و خندق و همچنین در جریان عهدنامه پیامبر اکرم(ص) با مردم طائف دیده مى‌شود، باید غیرقابل تردید و انکار تلقى گردد. لذا، مشورت به حکم عقل، نیکو و موجب اجتماع آراء و تقویت عقول و سیاسات است، چراکه عقول متعدد از عقل واحد برتر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Counsel from the Perspective of the Qur’an’s Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Ali Shirkhani 1
  • Mahdi Shirkhani 2
1 Professor, Department of Political Science, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.
2 MA, Department of Political Science, Mofid University, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review counsel from the perspective of the Qur’an’s jurisprudence. The method of study is descriptive-analytic and the results showed that the principle of counsel as a method in management of Islamic society relies on foundations of the Qur’an and sonnat (tradition). Since the Noble Qur’an has dealt with this subject as a characteristic and method of believers (Surah ash-Showrā: 38) and also a command to the Prophet (PBUH) (Āl-e ‘Emrān: 159), and with respect to the review of practical instances in the seerah of the Prophet of Islam (PBUH) in the battle of Badr, Ohod, and Khandaq and also the treaty of the Noble Prophet (PBUH) with people of Tā’ef, it is concluded that counsel is an unquestionable and inevitable issue. Therefore, consultation upon the order of wisdom, is considered good as it gathers opinions together and boosts wisdom and policy, because numerous intellects are better than one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Counsel
  • Consultation
  • Jurisprudence
  • Islam
  • Qur’an
قرآن کریم
ابن ابى الحدید (1404ق). شرح نهج‌البلاغه. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج14.
ابن هشام (1375ق). السیره النبویه. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج3.
ارسطو (1349). سیاست. ترجمه حمید عنایت. تهران: انتشارات شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
استادى، رضا (1360). شورا در قرآن و حدیث. قم: هجرت.
استرابون (1381). جغرافیای استرابو، سرزمین‌های زیر فرمان هخامنشیان. ترجمه همایون صنعتی‌زاده. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
بابایی، علی اکبر (1387). روش‌شناسی تفسیر قرآن کریم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بلخی، مقاتل بن سلیمان (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان‏. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج3.
حائری اصفهانی، محمدحسین (1404ق). الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه.
حائری، سید کاظم (1378). بنیاد حکومت در اسلام. ترجمه حسن طارمی‌راد. تهران: بی‌نا.
حکیم، محمدباقر (1412ق). الحکم الاسلامی بین النظریه و التطبیق. قم: موسسه المنار.
حلّی، حسن بن یوسف (1404ق). مبادی الوصول الی علم الاصول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
خویی، سید ابوالقاسم (1413ق). محاضرات فی اصول الفقه. قم: دارالهادی للمطبوعات، ج1.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار الشامیه.
رشید رضا، محمد (1414ق). تفسیر المنار. بیروت: دار المعرفه، ج2.
سبزوارى، محمد (1419ق). ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن‏. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات‏‏.
سمهودی، علی بن عبدالله (1971م). وفاء الوفا باخبار دار المصطفی. بیروت: دار الکتب العلمیه، ج1.
سیوطی، جلال‌الدین (1404ق). الدّر المنثور. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج2.
سیوطی، جلال‌الدین (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالکتب العربی، ج 2.
شیرخانی، علی (1381). شورا و آزادی، بحث در اندیشه سیاسی طالقانی. قم: آفتاب سبا.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامی، ج15، 2، 19، 4.
طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران‏: انتشارات ناصر خسرو، ج7، 2.
طبرسى، فضل بن حسن (1377). تفسیر جوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ مدیریت حوزه علمیه، ج3.
طوسى، محمد بن حسن‏ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، ج8.
عراقی، آقا ضیاء‌الدین (بی‌تا). نهایه الافکار. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج1.
عمید زنجانى، عباسعلی (1366). فقه سیاسى. تهران: امیرکبیر، ج1.
فخر رازی، محمد بن عمر (1418ق). المحصول فی علم اصول الفقه. بیروت: موسسه الرساله، ج2.
قرشی، علی اکبر (1354). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج5.
کوفی، فرات بن ابراهیم (1410ق). تفسیر فرات الکوفی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مبلغى، احمد (1378). نقش مشورت و مشارکت در فرآیند تصمیم‌سازى، امام خمینى و حکومت اسلامى. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
مجلسى، محمدباقر (1440ق). بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار(ع). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، ج66.
مرتضی عاملی، جعفر (1428ق). الصحیح من سیره النبی الاعظم. قم: دار الحدیث.
مظفر، محمدرضا (1405ق). اصول الفقه. بی‌جا: نشر دانش اسلامی، ج1.
معرفت، محمدهادی (1376). جزوه فقه سیاسی. قم: دانشگاه باقرالعلوم(ع).
مکارم شیرازی، ناصر (1421ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: المدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ج2.
موسوی بجنوردی، حسن (1377). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی، ج2.
میرزای قمی، ابوالقاسم (1231ق). قوانین الاصول. تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه، ج1.
میرموسوی، سید علی (1379). تأملى در فقه و شورا و مشورت. علوم سیاسى، سال اول، شماره4: ص243-257.