هویت به ‏مثابه فرآیند معناسازی در سیاست خارجی عربستان براساس نظریه‌ی کاستلز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد‌یار، دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی، بروجرد، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، واکاوی کاربرد هویت در سیاست خارجی عربستان است. پژوهش بر این فرض استوار است که عربستان با استفاده از «هویتِ مشروعیت‏بخش»، «هویتِ مقاومت» و «هویتِ برنامه‏دار»، سیاست خارجی خود را دنبال کرده است. چارچوب نظری پژوهش براساس نظریۀ هویتیِ ایمانوئل کاستلز، برای تحلیل سیاست خارجی عربستان می‌باشد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که عربستان سیاست خارجی خود را با استفاده از مفاهیم تکفیر، رجوع به گذشته، نهاد دینیِ برگرفته از آیین وهابیت، ساختار پادشاهی عربستان، موقعیت ژئوپلتیک و مبارزه با کانون‌های انقلابی در منطقه، دنبال کرده است. در این راستا تلاش این کشور از بدو تأسیس تاکنون در سیاست خارجی، حمایت مالی و تسلیحاتی از گروه­های تکفیری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identity as a Meaning-Formation Process in the Foreign Policy of Saudi Arabia Based on Castells’ Theory

نویسنده [English]

  • Mahmood Alipour Gorji
Associate Professor, Ayatollah Ozma Boroujerdi University, Boroujerd, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study is to analyze the function of identity in the foreign policy of Saudi Arabia. The research relies on the hypothesis that the Saudi government has followed its foreign policy based on “legitimizing identity”, “resistance identity”, and “project identity”. The theoretical framework of the study, grounded on the identity theory of Manuel Castells, aims to analyze the foreign policy of Saudi Arabia. The method of study is descriptive analysis and the results indicate that Saudi Arabia has followed its foreign policy based on some concepts including Takfir (accusation), reference to the past, religious institutionalism derived from Vahhabiat, Kingdom structure, geopolitical position, and fighting against revolutionary centers in the region. In this regard, this country since the beginning of its establishment has followed the policy of financial and military support of Takfiri groups.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • Legitimizing
  • Castells’ Theory
  • Saudi Arabia
  • Foreign Policy
آشتی، نصرت‌الله (1366). ساختار حکومت عربستان سعودی. تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1401ق). العبودیه. تحقیق علی بن حسن. جدّه: مکتبه دار الوصاله، چاپ دوم.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1416ق). مجموع الفتاوی. تحقیق عبدالرحمن بن محمد بن قاسم. المدینه النبویه: مجمع الملک فهد لطباعه المصحف الشریف.
احمد بن السید زینی دحلان (1424ق). الدرر السنیة فی الرد علی الوهابیه. دمشق: رکن الدین، ج10.
اسدی، علی­اکبر (1391). جنبش­های مردمی در جهان عرب و تأثیرات آن در عربستان سعودی. تهران: انتشارات ابرار معاصر.
بلاندل، ژان (1378). حکومت مقایسه­ای. ترجمۀ علی مرشدزاده. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جنکینز، ریچارد (‌1381). هویت اجتماعی. ترجمه تورج یاراحمدی. تهران: شیرازه.
دلاپورتا، دوناتلا (1381). نظریه­ای بر جنبش­های اجتماعی. ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: مؤسسۀ انتشارات فرهنگ معاصر.
زارع زحمتکش، صدیقه؛ ترابی، قاسم (1397). نقش هویت در سیاست خارجی عربستان سعودی. تحقیقات سیاسی و بین­المللی، 10(37): ص1-27.
سیدنژاد، سیدباقر (1389). سلفی‌گری در عراق و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران.مطالعات راهبردی، سال13، شمارۀ1: ص 95.   
سیفی، عبدالمجید؛ پورحسن، ناصر (1395). موازنۀ همه­جانبه و ائتلاف­سازی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران.تحقیقات سیاسی بین­المللی، شمارۀ26: ص 89 .
شاهوردی، حسن (1392). تأثیر تقابل ایدئولوژیک بر روابط سیاسی ایران و عربستان از 2010 تا 2014. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
صادقی اول، هادی؛ نقدی عشرت­آباد، جعفر؛ میرکوشش، امیرهوشنگ (1394). تحلیل روابط ایران و عربستان سعودی از منظر نظریۀ واقع­گرایی انگیزشی (1384-1394). تحقیقات سیاسی بین­المللی، شمارۀ25: ص28.     
عارفی، محمداکرم (1380). جنبش­های پاکستان و چالش­های ساختاری- راهبردی. مطالعات خاورمیانه، سال8، شمارۀ3: ص37-38.    
عطایی، فرهاد؛ منصور مقدم، محمد (1392). تبارشناسی سیاست خارجی عربستان سعودی: راهبردی واقع‌گرایانه بر بستری هویتی.روابط خارجی، 5(1): ص133. 
علیخانی، مهدی (1396). هویت­گرایی در سیاست خارجی عربستان سعودی و پیامدهای منطقه‌ای. مطالعات بین­المللی، سال چهاردهم، شمارۀ 3: ص 181. 
عمرو بن عبدالمنعم سلیم (1425ق). المنهج السلفی عند الشیخ ناصرالدین الألبانی. ریاض: دارالضیاء.
عوض­پور، مهدی (1392). سلفی­گری؛ ابزار ایدئولوژیک عربستان در مصر. اندیشکدۀ راهبردی تبیین، قابل دسترس در: http://www.tabyincenter.ir/qadim/index.php    
کاراجیانیس، امانوئل (1391). اسلام‌گرایی در ‌آسیای‌‌ مرکزی. ترجمه مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر(شعبۀ خراسان). قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.  
کرمی چرمه، کامران (1393). سلفی­گری در خاورمیانۀ عربی. تهران: فارس.
کرمی، کامران (1390). بهار عربی و عربستان سعودی: آثار و واکنش­ها.مطالعات خاورمیانه، سال18، شمارۀ 3: ص95.  
کوهکن، علیرضا؛ نزاکتی، فرخنده (1393). دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی عربستان. سیاست جهانی، دوره سوم، شمارۀ9: ص217-218.    
گروه منطقه­ای اندیشکدۀ راهبردی تبیین (1392). منازعه راهبردی ایران و عربستان. اندیشکده راهبردی تبیین. قابل دسترس در: http://www.tabyincenter.ir/qadim/index.php/publications
متقی، ابراهیم (1393). تنازع استراتژیک ایران و عربستان. مؤسسه همشهری ماه، 26 خرداد . قابل دسترس در: http://mah.hamshahrilinks.org/Contents
محمدی، احمدعلی (1392). تأثیرات سلفی‌گری نوین اخوان‌المسلمین سوریه در آینده حکومت کشور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران.
محمدی، سامان؛ ذاکریان، مهدی (1398). ابعاد واقع­گرایانه و هویتیِ سیاست­های عربستان سعودی در قبال تحولات سوریه.مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال هشتم، شماره 2: ص75.      
مرادی کلارده، سجاد؛ روحی دهبنه، مجید؛ سیمبر، رضا (1396). اﻧﮕﺎرهﻫﺎی ﻫﻮﯾﺘﯽ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﻗﺒﺎل ﻋﺮاق. پژوهش­های راهبردی سیاست، دوره6، شماره 21: ص ۱۹۷.        
مطلبی جونقانی، محسن؛ مرادخانی، حسن؛ ساوه درودی، مصطفی (1395). بسترهای شکل‌گیری افراطی‌گری در پاکستان مبتنی بر رهیافت گفتمان.سیاست دفاعی، سال24، شمارۀ96: ص12. 
موسوی، سید نظام­الدین (1391). تأثیر انقلاب­های عربی بر رقابت منطقه­ای عربستان سعودی با ایران. قابل دسترس در:  https://www.farsnews.ir/news/13911118001098
نادری­نسب، پرویز (1389). چالش­های روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان در منطقه. سیاست، دورۀ40، شمارۀ1: ص321.   
نجفی، علیرضا؛ بهرامی، فردین (١٣٩٤). بررسی آثار جریان­های سلفی­گری در استان کردستان. در: همایش هشتمین کنگرۀ انجمن ژئوپلیتیک ایران؛ همدلی اقوام ایرانی، انسجام و اقتدار ایرانی، دانشگاه کردستان.
نیکو، حمید (1391). ماهیت­شناسی جنبش­های سیاسی شیعیان بحرین. 15خرداد، سال9، شمارۀ32: ص122-133.   
هدایتی شهیدانی، مهدی؛ مرادی کلارده، سجاد (1393). مؤلفه­های مؤثر بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری: تحلیلی چندسطحی.آفاق امنیت، شمارۀ 23: ص249-250.      
Alsultan, F.M. (2013). The Saudi King: Power and Limitation in the Saudi Arabian Foreign Policy Making. International Journal of Social Science and Humanity,3(5):P.458-459.            
Berti, B. & Guzansky, Y. (2014). Saudi Arabia's Foreign Policy on Iran and the Proxy War in Syria: Toward a New Chapter. Israel Journal of Foreign Affairs, 8(3): P. 28
Castells, M. (1996). The Rise of the Network Society, The Information Age: Economy, Society and Culture. Cambridge, Massachusetts; Oxford, UK: Blackwell, Vol. I. 
Gaus, F.G. (2011). Saudi Arabias Regional Security Strategy, InternationalPolitics of the Persian Gulf. New York: Syracuse University Press.
Hegghammer, T. (2007).Saudi militants in Iraq:Backgrounds and recruitment patterns. Norwegian defense research establishment. Available in: https://publications.ffi.no/nb/item/asset/dspace:3285/06-03875.pdf.
Jeriehow, A. (1998). The Saudi File: People, Power, Politics. Curzon press.
Phillips, C. (2015). Gulf Actors and the Syria Crisis. Middle East Centre, Collected Papers,Vol. 1:P.41-51.
Stiftung, V.B. (2016). BTI, Saudi Arabia Country Report. Available in:   http://www.btiproject.org/fileadmin/files/BTI/Downloads/Reports/2016/pdf/BTI_2016_Saudi_Arabia.pdf.
Wehrey, F.M. (2014). The root and future of sectarianism in the Gulf. Carnegie Endowment for International Peace, Available in:    https://pomeps.org/the-roots-and-future-of-sectarianism-in-the-gulf.
Woodward, K. (2000). Questioning Identity: Gender, Class, Nation. London: Routledge.