حرمت مخالفت با حکم حکومتی در فقه سیاسی شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

حکم حکومتی یکی از راهکارهای پاسخگویی فقه شیعه به نیازهای متغیر و ضروری جامعه اسلامی می باشد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، بسیاری از مسائل و چالش های سیاسی اجتماعی حکومت اسلامی بر اساس آن حل شده است. مسئله این مقاله در باب احکام حکومتی بحث از تعلق یا عدم تعلق ثواب بر اطاعت و عقاب اخروی در صورت مخالفت با حکم حکومتی است که براساس دو رویکرد فقهی که از ادله تبعیت از ولایت فقیه تفسیر مولوی یا ارشادی بودن دارند، مورد بررسی قرار می گیرد. این موضوع با بیان ادله عقلی و نقلی با شیوه استنباط فقهی صورت می گیرد. براساس یافته های این مقاله، هر دو رویکرد فقهی بر تبعیت از حکم حکومتی به دلیل اهمیت نظم جامعه اسلامی تأکید دارند، اما در رویکردی که اوامر تبعیت از ولایت فقیه را مولوی می داند، مخالفت، عقاب اخروی و اطاعت، ثواب اخروی دارد، ولی در رویکرد ارشادی بودن اوامر، مخالفت تنها جنبه جرم قانونی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The prohibition of disagreeing with governmental verdict in Shiite political jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Hemmat Badrabadi
  • Gholamreza Behrouzi Lak
چکیده [English]

Governmental verdict is one of the strategies at the disposal of Shiite jurisprudence to answer various important needs of Islamic society, on the basis of which many social and political problems of the Islamic government have been solved after the Islamic revolution. The problem this paper addresses is whether the act of disagreeing with a governmental verdict is discredited or rewarded in the afterlife. Rational and narrational arguments are put forward in line with the jurisprudential method of inference. As the results show both jurisprudential approaches insist on obeying from governmental verdicts to maintain order in the Islamic society. However, the approach which views obeying the commands of a jurist from a patron-client perspective, believes that disagreeing results in punishment and obeying in reward in the afterlife. But the approach which considers such verdicts as just recommendations, maintains that disagreement results in only legal punishments and is not considered as a sin.

کلیدواژه‌ها [English]

  • governmental verdict؛ political jurisprudence؛ Islamic
  • Government؛ afterlife punishment
  1. امام خمینى، روح الله (1361)، صحیفه نور، تهران، وزارت ارشاد اسلامی.
  2. ــــــــــــــــــ (1410ق)، ‏الرسائل‏، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏.
  3. ــــــــــــــــــ (‏1415ق‏)، أنوار الهدایة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  4. ــــــــــــــــــ (‌1418ق)،‌ الاجتهاد و التقلید‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  5. ــــــــــــــــــ ‌(1421ق)، ‌کتاب البیع‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  6. ــــــــــــــــــ ‌(1421)، تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  7. ــــــــــــــــــ (‏1423ق)، ‏تهذیب الأصول‏، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  8. ــــــــــــــــــ (‌1423ق)، ‌ولایت فقیه‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  9. ــــــــــــــــــ (1376)، جواهر الأصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

10. انصارى، مرتضى (‌1415ق)، قضاء والشهادات، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ انصاری.

11. ــــــــــــــ (‌1415ق)، المکاسب، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ انصاری.

12. حر عاملى، محمد بن حسن (‌1409ق)، الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع).

13. حلی، حسن بن یوسف (1417ق)، کشف المراد، قم، مؤسسه نشر اسلامی.

14. حلّى، مقداد بن عبد اللّه (1403ق)، نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.

15. صدر، سید محمد باقر (1423ق)، دروس فی علم الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی.

16. ـــــــــــــــــ (‌1399ق)، ‌اقتصادنا‌، بیروت، دارالتعریف.

17. صرامی، سیف الله (1380)، احکام حکومتی و مصلحت، تهران، نشر عبیر.

18. طباطبایی محمد حسین (1341)، «ولایت و زعامت»، بحثی در باره مرجعیت و روحانیت، شرکت سهامی انتشار.

19. قرآن کریم.

20. کلانتری، علی اکبر (1388)، حکم ثانوی در تشریع اسلامی، قم، بوستان کتاب.

21. کلینى، محمد بن یعقوب (‌1429ق)،‌ الکافی، قم، دارالحدیث للطباعة و النشر.‌

22. گروهی از نویسندگان (1374)، کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام، تهران، مؤسسه نشر آثار امام.

23. مجلسى، محمد باقر، (‌1410ق)، ‌بحار الأنوار، قم، مؤسسة الطبع و النشر.‌

24. مسلم نیشابوری (1420ق)، صحیح، بیروت، دارالتراث العربی.

25. مشکینى، على (1374)، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم، چاپ ششم.

26. موسوی بجنوردى، سید حسن (‌1419ق)، القواعد الفقهیه، قم، ‌نشر الهادی.‌

27. نائینى، محمد حسین، (1413ق)،‌ المکاسب و البیع‌، قم، دفتر انتشارات اسلامى.

28. ـــــــــــــــــ (بی‌تا)،‏ فوائد الاُصول‏، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

29. نجفى، محمد حسن‌ (1404ق‌)، جواهرالکلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی.‌

30. نراقی، ملا احمد (‌1417ق)، ‌عوائد الأیام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.

31. نهج البلاغه.

32. محمدی گیلانی، محمد(بی‌تا)، «مقایسه بین احکام حکومتی و ثانوی»، مجله رهنمون، ش2.