فقه و حقوق شهروندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

نظام اجتماعی سیاسی اگر براساس فقه اسلامی استقرار یابد در آن جامعه شاهد احقاق حقوق شهروندان خواهیم بود. نگارنده برای اثبات این ادعا در حوزه حقوق مدنی و حقوق سیاسی شهروندان به استدلال در گستره برخی از قواعد فقهی تمسک جسته است، چون فقه، انسان را یک موجود مکلف (مسئول، موظف) دانسته و تکالیف را نیز راه استیفای خلاصه « ادای تکلیف » حقوق برای شهروندان میداند؛ از این رو رسالت شهروندی را در میکند. برای تبیین جایگاه حقوق مدنی و حقوق سیاسی شهروندان در این مقاله به بررسی این حقوق در منابع فقهی، قواعد فقهی و آرای فقها پرداختهایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudence and citizen rights

نویسنده [English]

  • Riza Eesa neya
چکیده [English]

If a socio-plitical system be based on Islamic jurisprudence, citizens' rights will be realized in the society. To substantiate this claim, I will argue through resorting to some jurisprudential rules in the realm of citizens' civil and political rights because Islamic jurisprudence considers humans as responsible beings and responsibilities as a way through which citizens' rights can be actualized. Thus, citizen obligations are summed in taking over responsibilities. To explain the status of citizens' civil and political rights, the paper investigates jurisprudential rules and sources and jurists' ideas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • political rights
  • Civil rights
  • Jurisprudence
  • Citizenship
  1. ابن ابی‌الحدید (1404ق)، شرح­­نهج‌البلاغه، ج2، قم، منشورات مکتبه آیه‌الله العظمی مرعشی نجفی.
  2. احسایی، محمد بن ابی­­جمهور(1410ق)، الاقطاب الفقهیه، تحقیق محمد الحسون، قم، مکتبه آیة‌الله النجفی.
  3. اردبیلی، احمد بن محمد(1409ق)، مجمع الفائده و البرهان، ج13، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول.
  4. القبانجی، حسن (1406ق)، شرح رساله الحقوق، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
  5. امام خمینی، سیدروح الله (بی‌تا)، تحریر الوسیله، تهران، اسماعیلیان.
  6. ــــــــــــــــــــ (1378)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  7. بحرانی، یوسف (1363ش)، الحدائق الناضره، ج18، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
  8. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1372)، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش.
  9. جوادی آملی، عبدالله (1363)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج1، قم، مرکز نشر فرهنگی رجاء.

10. ــــــــــــــــ (1372)، ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، انتشارات الزهرا.

11. ــــــــــــــــ (1379)، فلسفه حقوق بشر، قم، مرکز نشر اسراء.

12. ــــــــــــــــ (1390ش)، سخنرانی در مراسم اختتامیه کنفرانس فقه­و قانون،28 بهمن 1390

13. حر عاملى، محمد بن حسن (1388)، وسائل الشیعه، تهران، المکتبة الاسلامیه.

14. حسینی مراغی، عبدالفتاح (1376- 1375ش/ 1418- 1417ق)، العناوین، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

15. حلبی، علی بن ابراهیم و احمد زینی دحلان (بی‌تا)، السیره الحلبیه، ج3، دارالاحیاء التراث العربی.

16. خامنه‌ای، سیدعلی(1365ش)، «سخنرانی رهبری در مراسم سومین کنفرانس اندیشه­ اسلامی»، 9/4/1365.

17. ـــــــــــــــ (1379ش)، رساله اجوبة الاستفتائات، شرکت چاپ و نشر بین­الملل.

18. خوانساری، جماالدین محمد (1360)، شرح غررالحکم ودررالکلم، مقدمه و تصحیح و تعلیق: میر جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم.

19. دشتی، محمد (1379ش)، ترجمه نهج البلاغه، نشر مشرقین.

20. رازی، ابوالفتوح(1382ق)، تفسیر روح­الجنان، تصحیح ابوالحسن شعرانی،تهران، کتابفروشی اسلامیه

21. شریعتی، روح الله (1387ش)، قواعد فقه سیاسی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

22. شهید اوّل، محمدبن جمال‌الدین مکی (1368ش)، اللمعه‌الدمشقیه، قم، دارالفکر، چاپ دوم.

23. ــــــــــــــــ (1383ش)، القواعد و الفوائد، قم، مکتبة الداوری.

24. شهید ثانی، زین­الدین بن علی (بی‌‌تا)، شرح لمعه، کتاب المتاجر، تعلیق: الیاس کلانتری، قم، مکتب النشر الاسلامی.

25. صالح، صبحی (1425ق)، نهج البلاغه، مؤسسه دارالهجره، چاپ سوم.

26. طبری، محمدبن جریر (1344ش)، ترجمه تاریخ طبرى، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.

27. عاملی، سعید رضا (1380ش)، نامه علوم اجتماعی، ش 18، پاییز و زمستان.

28. عمید زنجانی، عباسعلی (1364ش)، وطن و سرزمین (جغرافیای سیاسی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

29. فاضل لنکرانی، محمد (1374ش/1416ق)، القواعد الفقهیه، مطبعه مهر.

30. فالکس، کیث (1381ش)، شهروندی، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، کویر، 1381.

31. فیض­الاسلام (1421ق)، ترجمه و شرح نهج­البلاغه، تهران، انتشارات فقیه، چاپ پنجم.

32. قدردان قراملکی، محمد حسن (1382ش)، آزادی در فقه و حدود آن، قم، پژوهشکده اندیشه سیاسی اسلام.

33. قرآن کریم.

34. قربانی لاهیجی، زین العابدین (1373ش)، در سایه قلم، نشرسایه.

35. کلینی، محمد بن یعقوب (1362ش)، الکافی(روضة)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.

36. مجلسى، محمد باقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم.

37. محقق داماد، سیدمصطفی (1380)، «حقوق بشر»، دانشنامه امام علی(ع)، زیر نظر: علی اکبر رشاد، تهران مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

38. محمودی، محمد باقر (1987م)، نهج السعاده فی مستدرک نهج­البلاغه، بیروت، مؤسسه العلمی للمطبوعات.

39. مرتضوی، سیدضیاء(1386)، «امام خمینی کرامت انسان و پرسشهای چند»، نشریه کرامت، ش 4.

40. مروارید، علی­اصغر (1410ق)، سلسله الینابیع الفقهیه، بیروت، دارالتراث و دارالاسلامیه، چاپ اول.

41. مصطفوی، محمد کاظم (1374/1415ق)، القواعد، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.

42. مطهری، مرتضی (1359ش)، نظام حقوق زن در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

43. ـــــــــــــ (1374ش)، اسلام ومقتضیات زمان، تهران، انتشارات صدرا.

44. مظاهری، حسین (1386)، «گفتگو با آیه‌الله مظاهری»، نشریه کرامت، ش 5.

45. مکارم شیرازی، ناصر (1386ش)، «گفتگو با همایش بین­اللملی امام خمینی و قلمرو دین»، چاپ و نشر عروج.

46. منتظری، حسینعلی، (1380ش)، نظام الحکم فی الاسلام، چاپ اول، قم، نشر سرایی.

47. موسوی بجنوردی، حسن (1371-1360ق)، القواعد الفقهیه، قم، مؤسسه اسماعیلیان.