تحلیل انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری اسلامی ایران از منظر ساختار و کارگزار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، ایران

2 دانشیار، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر در چرخش رفتار انتخاباتی مردم در انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری اسلامی ایران از منظر ساختار و کارگزار بود. در این پژوهش با بهره‌گیری از چارچوب نظری ساختار و کارگزار با رویکرد تفسیری و روش کیفی، ضمن شناسایی ساختارها و کارگزاران موثر در انتخابات، به نقش هر کدام از آنها پرداخته شد. نتایج نشان داد که رفتار انتخاباتی مردم ایران متاثر از عوامل ساختاری چون بستر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و کارگزارانه‌ای چون ویژگی‌های شخصیتی منتخبین، فضای تبلیغاتی انتخابات و رویکرد کاندیداها به کارکرد دولت‌های قبلی است. هر یک از عوامل ساختاری یا کارگزارانه به تنهایی در انتخاب کاندیداهای ریاست جمهوری موثر نبوده و در صورت فراهم بودن شرایط ساختاری، کارگزار تبلیغاتی(مخصوصاً نوع منفی آن) نقش پررنگی را در موفقیت و شکست کاندیداها بر عهده داشته است. با توجه به جایگاه متزلزل احزاب در ایران، حمایت حزبی و جناحی از کاندیدای خاص نیز پیروزی ایشان را به ارمغان نیاورده است. از سوی دیگر، شکل‌گیری مشارکت انفعالی از مواردی است که نیازمند سیاست‌‌گذاری مسئولان می‌‌باشد تا از کژکارکردهای آن آسیبی به جامعه اسلامی وارد نشود و زمینه‌های حرکت هدفمند را برای مشارکت‌کننده‌های عرصه سیاست فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the 9th Presidential Election of the Islamic Republic of Iran from the Perspective of Structure and Agency

نویسندگان [English]

  • Ahmad Eslami 1
  • Gholamreza Khajesarvi 2
1 PhD Student, Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran; Member of the Association of Political Studies of the seminary, Iran
2 Associate Professor, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to analyze contributing factors behind the transformation of people's electoral behavior in the 9th presidential election of the Islamic Republic of Iran from the perspective of structure and agency. Using the theoretical framework of structure and agency and with an analytical approach and qualitative method, this research identified the structures and agencies effective on the election and also dealt with their roles. The results showed that the electoral behavior of Iranian people is under the influence of structural factors such as economic, social, and political background, and agency factors such as characteristic features of the candidates, the electoral propaganda, and the candidates' approach to the performance of former governments. Every single structure or agency factor per se has not been the only effective factor on the election of presidential candidates, however, propaganda agency (specially the negative type) has had a conspicuous impact on the victory and defeat of the candidates provided that structural conditions were met. Considering the uncertain status of political parties in Iran, factional and party support of a given candidate could not have brought victory for him. On the other hand, the emergence of passive participation among people is among issues requiring the appropriate policy of the officials in order to avoid likely harms on Islamic community and pave the way for the purposeful participation in the political realm.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Election
  • Presidential
  • the 9th Cabinet
  • Conservatives
  • Political Participation
  • Election Candidates
  • Electoral Propaganda
  1. ابوالحـسنی، سیدرحیم (1384). نگرش و گرایش سیاسی مردم (اصلاح‌طلبی یا محافظه‌کاری). مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 69: ص1-42.
  2. اثنی عشری، شهرزاد (1386). از دولت اصلاحی تا دولت اسلامی، تهران: انتشارات عطایی.
  3. اخوان کاظمی، بهرام (1388). گفتمان عدالت در دولت نهم. معرفت سیاسی، سال اول، شماره دوم: ص195-243.
  4. امام‌جمعه‌زاده، سیدجواد؛ محمد اوغلی، رضا؛ عیسی‌نژاد، امید (1389). بررسی رابطه میان دینداری و مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه اصفهان. پژوهشنامه علوم سیاسی، سال ششم، شماره اول: ص7-34.
  5. امینی، علی اکبر (1390). اثر فرهنگ سیاسی بر مشارکت سیاسی زنان و دانشجویان. اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 283: ص82-91.
  6. امینی، علی اکبر؛ خسروی، محمدعلی (1389). تاثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت سیاسی زنان و دانشجویان. مطالعات سیاسی، سال دوم، شماره 7: ص127-142.
  7. ایمان، محمدتقی (1376). رفتار انتخاباتی و مشارکت سیاسی مردم در هفتمین انتخابات ریاست جمهوری. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 123-124: ص12-19.
  8. آراسته‌خو، محمد (1377). تاریخچه مشارکت سیاسی در ایران (موانع و مشکلات جامعه‌شناختی آن). جمعیت، شماره 23 – 24: ص 90-99.
  9. آمار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و مهمترین شاخص‌های اقتصادی کشور. گزارش راهبردی، شماره162، اردیبهشت 1392.

10. پرچمی، داود (1386). بررسی مشارکت مردم در نهمین انتخابات ریاست جمهوری. پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 53: ص37-73.

11. پهلوان، چنگیز (1377). اندیشه‌های سیاسی. تهران: نشر پاپیروس.

12. تاجیک، محمدرضا؛ روزخوش، محمد (1387). بررسی نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران از منظر گفتمان. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 16(61): ص83-128.

13. جعفری‌نژاد، مسعود؛ بابانسب، حیدر؛ ربیعی، شهریار (1390). تحلیل رفتار انتخاباتی (مطالعه موردی دهمین دوره ریاست جمهوری حوزه انتخابیه هریس). تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 7: ص159-206.

14. جلایی‌پور، حمیدرضا؛ فولادیان، مجید (1387). شرایط شکل‌گیری یا افول رهبری کاریزمایی: مطالعه موردی دوره خاتمی 1384-1376. علوم سیاسی، سال سوم، شماره 4: ص7-38.

  1. حاجی یوسفی، امیرمحمد (1388). روش و نظریه در علوم سیاسی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ سوم.

15. حاجی یوسفی، امیرمحمد و دیگران (1391). انتخابات نهم ریاست جمهوری و پایگاه‌های اجتماعی در ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 2: ص123-150.

16. حقیقت، سید صادق (1389). مسئله ساختار/کارگزار در علوم اجتماعی. روش‌شناسی علوم انسانی، سال 16، شماره 64 – 65: ص147-166.

17. خان‌محمدی، یوسف (1392). فرهنگ سیاسی و رفتار انتخاباتی. تهران: خرسندی.

18. دارابی، علی (1388). جامعه‌شناسی انتخابات و رفتار انتخاباتی در جمهوری اسلامی ایران. سیاست خارجی، سال 23، شماره 2: ص307-342.

19. راش ، مایکل (1377). جامعه و سیاست. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: سمت.

20. رضوانی، محسن (1386). تحلیل رفتار انتخاباتی؛ موردشناسی انتخابات نهم ریاست جمهوری. معرفت، سال 16، شماره 123: ص149-166.

21. رضی، داوود (1380). بررسی تطبیقی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت مردم در انتخابات شش دوره ریاست جمهوری پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران
(1372- 1358). علوم انسانی، دوره 11، شماره 37: ص193-236.

22. رهبر، عباسعلی؛ اسلامی، روح اله؛ ذوالفقاریان، فاطمه (1390). امکان‌های جهان زیستی جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت سیاسی. راهبرد، سال بیستم، شماره 60: ص 81-112.

23. ساعی، علی؛ سرداری، علی اکبر؛ خلیلی اردکانی، محمدعلی (1395). رقابت حزبی و مشارکت انتخاباتی: تحلیل ده دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران (1358-1388). جامعه‌شناسی تاریخی، دوره 8، شماره 2: ص81-104.

24. سلطانی، سید علی‌اصغر (1383). تحلیل گفتمانی ظهور و افول اصلاح‌طلبان. در: مجموعه مقاله‌های ششمین کنفرانس زبان‌شناسی. دانشکده‌ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ج1.

25. سید امامی، کاووس (1386). مشارکت سیاسی دانشجویان، ارزیابی برخی از پیش‌بینی کننده‌های مشارکت سیاسی. پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم، شماره 1: ص 59-78.

26. سید امامی، کاووس (1388). تلویزیون و انتخابات ریاست جمهوری در ایران. پژوهش‌های ارتباطی، سال 16، شماره 1، پیاپی57: ص63-92.

27. سید امامی، کاووس؛ عبدالله، عبدالمطلب (1388). عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، مطالعه موردی شهر تهران. پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره چهارم: ص 109-146

28. شکوری‌راد، علی (1385-1384). انتخابات نهم: به سوی حزب تمام عیار. چشم‌انداز ایران، شماره ۳۶: ص72-81 .

29. صابریان، علیرضا (1386). مشارکت سیاسی در نظام اسلامی حق یا تکلیف؟. دین و سیاست، شماره 13-14:ص79-104.

30. صادقی جقه، سعید (1394). بررسی عوامل اجتماعی موثر در رفتار انتخاباتی ایرانیان. مطالعات راهبردی، شماره 69: ص89-118.

31. علیخانی، علی اکبر (1377). مشارکت سیاسی. تهران: سفیر.

32. عیوضی، محمد رحیم (1382). عبور از استبداد. زمانه، شماره 15: ص35-42.

33. غفاری، مسعود؛ زرین کاویانی، بهروز (1390). بررسی روند مشارکت شهروندان استان کردستان در انتخابات ریاست جمهوری 84-1376. ژئوپلیتیک، سال هفتم، شماره اول:
ص 89-111.

34. فیاض، ابراهیم (8 اسفند1386). آرامش و ثبات: نتیجه احیای ارزش‏ها.روزنامه ایران.

35. قاسمی سیانی، علی اصغر؛ راوش، بهنام؛ محمودی رجا، سید زکریا (1395). واکاوی و تحلیل جامعه‌شناختی انتخابات ریاست جمهوری در ایران(مطالعه موردی انتخابات سال 1384. جستارهای سیاسی معاصر، سال هفتم، شمارة سوم: ص117-142.

36. کسرایی، محمدسالار، سعیدی، بنت‌الهدی (1395).تحلیل گفتمان عدالت در دهه سوم انقلاب با تاکید بر سال‌های 1380-1384. جامعه‌شناسی تاریخی، دوره 8، شماره 2: ص129-169.

37. کلانتری، صمد (1380). تحلیل رفتار انتخاباتی مردم ایران در هفتمین و هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 167-168: ص166-171.

38. کلانتری، صمد (1384). انتخابات شگفت‌انگیز و گیج‌کننده، تحلیل جامعه‌شناختی رفتار انتخاباتی ایرانیان در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 213-214: ص4-15

39. لسترمیلبرث، لیلگوئل (1386). مشارکت سیاسی. ترجمه رحیم ابوالحسنی. تهران: میزان.

40. مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1378). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

41. مالجو، محمد (1386). اقتصاد سیاسی ظهور دولت نهم. گفتگو، شماره 49: ص9-40.

42. محسنیان‌راد، مهدی (1379). انتخابات و تبلیغات انتخاباتی در ایران. در: مشارکت سیاسی احزاب و انتخابات (مجموعه مقالات همایش دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور). تهران: سفیر، ص 189-210.

43. محمدیان، محمود؛ یوسفی، رسول (1393). تبیین انگیزه پنهان در رفتار رأی‌دهی مردم. آفاق امنیت، سال هفتم، شماره 24: ص179-196.

44. محمدی‌فر، نجات؛ یوسفی جویباری، محمد؛ سوری، حسین؛ محمدی، منصور (1392). بررسی عوامل اجتماعی ـ اقتصادی موثر بر رفتار انتخاباتی با تاکید بر انتخابات ریاست جمهوری نهم و دهم؛ مورد مطالعه شهر کرمانشاه. دانش سیاسی و بین‌الملل، سال دوم، شماره پنجم: ص115-136.

45. مهدی، علی اکبر (1385). انتخابات ریاست جمهوری نهم و پیروزی اصول‌گرایان. آیین، شماره 5: ص72-75.

46. میرترابی، سعید؛ میرعباسی، سید مهدی (1393). نقدی بر تحلیل‌های طبقاتی مبتنی بر رفتار انتخاباتی طبقه متوسط جدید در انتخابات (با تاکید بر انتخابات ریاست جمهوری دوره‌های هفتم، 1376، و نهم 1384. پژوهش سیاست نظری، شماره 15: ص157-192.

47. نقیب‌زاده، احمد (1384). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: سمت.

48. نیاکوئی، امیر (1393). جامعه‌شناسی منازعات سیاسی در ایران (انتخابات 1388). پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 37: ص199-230

49. هاشمی‌تبار، سید موسی (1384). پدیده انتخابات نهم (تحلیلی از نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری). قم: انتشارات اندیشه.

50. هاشمی، سید ضیاء؛ فولادیان، مجید؛ فاطمی، زینب (1388). بررسی عوامل اجتماعی و روانی موثر بر مشارکت سیاسی مردم شهر تهران. پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره اول: ص199-227.

51. های، کالین (1385). درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی. ترجمه احمد گل‌محمدی. تهران: نشر نی.

52. Ehteshami, A. & Zweiri, M. (2007). Iran and the rise of Its neoconservatives The Politics of Tehran’s Silent Revolution. New York: I.B.Tauris

53. Gasiorowski, M.(2005). The Causes and Consequences of Iran’s June 2005 Presidential Election. Strategic Insights, Vol. IV, No. 8.