قلمرو دین یکی از مهمترین مؤلفه‌های کلام سیاسی است که در نظام جمهوری اسلامی ایران مناقشات پیرامون آن در کنار سایر عوامل، تأثیر جدی بر رقابت‌های سیاسی گذاشته است. مقاله حاضر با بهره‌گیری از دیدگاه‌های دیوید ساندرز و با تکمیل و تصرف در آن، ابعاد این تأثیرگذاری را در چهار عرصه تغییر رژیم، تغییر حکومت، چالش‌های مسالمت‌آمیز و چالش‌های خشونت‌آمیز بررسی کرده است. البته بررسی تأثیر یادشده بر چالش‌های مسالمت‌آمیز محور اصلی است که به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم، و هریک به شکل حداکثری و حداقلی در ظرف مرامنامه‌ها، مواضع و رویکردها، تأسیس احزاب جدید و رخدادها قابل بیان است. همچنین، با تقسیم‌بندی ادوار نظام جمهوری اسلامی مناقشه پیرامون قلمرو دین در چهار دوره تأسیس، تثبیت، سازندگی و اصلاحات و اصول‌گرایی از دیدگاه مهمترین اندیشوران جریان‌های کلامی سیاسی متناظر با جناحهای سیاسی بررسی شده است. از منظر مقاله حاضر ابعاد این تأثیرگذاری بر بسامانی و قاعده‌مندی یا بی‌قاعدگی رقابت‌های سیاسی نیز مؤثر بوده است. در میان ادوار، سطح تنش و تنازع در دور دوم دولت سازندگی و دور نخست دولت اصول‌گرایی پایین‌تر و در دوره تأسیس، و دور اول اصلاحات و دور دوم اصول‌گرایی سطح تنش و تنازع در رقابت‌های سیاسی بالاتر است که با کاسته‌شدن یا افزایش حدت و شدت مناقشه قلمرو دین در کنار سایر عوامل ارتباط وثیقی دارد.
بازرگان، مهدی (1341). مرز میان دین و سیاست. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـــــــــــ (1377). آخرت و خدا هدف بعثت انبیا. تهران: انتشارات رسا.
ـــــــــــ (بی‌تا). راه طی‌شده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
باقی، عمادالدین (1362). در شناخت حزب قاعدین زمان. تهران: دانش اسلامی.
بهروزلک، غلامرضا و صفایی‌زاده، مرضیه (1389). جریان‌شناسی ثحولاث سیاسی - فکری در جمهوری اسلامی ایران. فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال 7، شماره 23، صفحات 164-133.
بهشتی، سیدمحمد (1383). ولایت رهبری، روحانیت، بقعه. تهران: بنیاد نشر آثار شهید آیت‌الله دکتر بهشتی.
ــــــــــــــ (1390). حزب جمهوری اسلامی، گفتارها، گفت‌وگوها، نوشتارها. تهران: بنیاد نشر آثار شهید آیت‌الله دکتر بهشتی.
پیمان، حبیب‌الله اسلام و مردم‌سالاری، دفتر چهارم: بررسی و نقد مبانی اندیشه سیاسی شیعه، برگرفته از www.habibollahpeyman.com.
تبریزی، محمدحسین (1377). کشف المراد من المشروطه و الاستبداد. چاپ‌شده در رسائل مشروطیت، به کوشش غلامحسین زرگری‌نژاد، چاپ دوم، تهران: کویر.
جعفریان، رسول (1385). جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جوادی آملِی، عبدالله (1373). شریعت در آینه معرفت. تهران: مرکز نشر رجا.
ـــــــــــــــــ (1375). علم کلام (تعریف، وظیفه و قلمرو). قبسات، سال 1، شماره 2، صفحات 67-60.
ــــــــــــــــ (1378). شریعت در آینه معرفت. چاپ دوم، قم: مرکز نشر اسراء.
ــــــــــــــــ (1380). انتظار بشر از دین. چاپ اول، قم: مؤسسه نشر اسرا.
حائری، مهدی (1379). آفاق فلسفه. به کوشش مسعود رضوی، چاپ اول، تهران: فروزان.
خسروپناه، عبدالحسین (1379). کلام جدید. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی.
خسروشاهی، سیدهادی (1388). تأملاتی در اندیشه و عمل فرقه فرقان، در گفت‌وگوی مجله یادآور با استاد خسروشاهی، مجله یادآور، شماره‌های 6، 7 و 8.
دارابی، علی (1388). جریان‌شناسی سیاسی در ایران. چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رجوی، مسعود (1359). تبیین جهان. کتاب اول، قواعد و مفهوم تکامل، سلسله سخنرانی‌های مسعود رجوی در دانشگاه شریف. تهران:، انتشارات سازمان مجاهدین خلق.
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی (1371). اساسنامه و مرام‌نامه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران. تهران: سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی.
آقاجانی, علی. (1397). صورت‌بندی تأثیر مناقشه کلامی سیاسی «قلمرو دین» بر رقابت‌های سیاسی جمهوری اسلامی ایران. سیاست متعالیه, 6(20), 99-120. doi: 10.22034/sm.2018.30971
MLA
علی آقاجانی. "صورت‌بندی تأثیر مناقشه کلامی سیاسی «قلمرو دین» بر رقابت‌های سیاسی جمهوری اسلامی ایران". سیاست متعالیه, 6, 20, 1397, 99-120. doi: 10.22034/sm.2018.30971
HARVARD
آقاجانی, علی. (1397). 'صورت‌بندی تأثیر مناقشه کلامی سیاسی «قلمرو دین» بر رقابت‌های سیاسی جمهوری اسلامی ایران', سیاست متعالیه, 6(20), pp. 99-120. doi: 10.22034/sm.2018.30971
VANCOUVER
آقاجانی, علی. صورت‌بندی تأثیر مناقشه کلامی سیاسی «قلمرو دین» بر رقابت‌های سیاسی جمهوری اسلامی ایران. سیاست متعالیه, 1397; 6(20): 99-120. doi: 10.22034/sm.2018.30971
)