نقش رویکردهای فقه حکومتی در شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

چکیده

هدف پ‍ژوهش حاضر، تبیین نقش رویکردهای فقه حکومتی در شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، نشان داد که با انقلاب اسلامی، افق فقه‌ حکومتی فراتر از فرد، سیاست و اجتماع رفت و همه‌ توان فقه به ایجاد نظامات گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره معطوف گردید و فقه ‌حکومتی، خود را متولی تنقیح مسائل هر سه حوزه‌ فرد، سیاست و اجتماع می‌داند. به‌علاوه، با به‌کارگیری نوعی مهندسی ویژه در ایجاد ارتباط معنادار میان شقوق گوناگون فقه، آن‌ها را در قالب یک منظومه‌ منسجم تنظیم نموده و تزاحمات احتمالی را هم برطرف می‌سازد. حکومت در منظر امام خمینی، «اصل» است و احکام، «فرع» بوده و از «شئون حکومت» به‌شمار می‌رود و لذا حکومت فقیه می‌تواند با رعایت احکام الهی از انجام هر امر عبادی مانند حج و یا غیرعبادی در زمان و شرایط خاصی که به‌خاطر جهاتی که جریان آن با مصلحت اسلام در تضاد است، جلوگیری نماید. بر این‌اساس، رویکرد امام خمینی به فقه حکومتی، دارای مبانی خاص خود است. مقام معظم رهبری نیز از همان ابتدای مسئولیت، راهکار‌هایی برای این نوع از تمدن ارائه نموده است و به‌طور جدی دغدغه‌ ایجاد تمدن نوین اسلامی را داشته‌اند. شاخصه‌های عام و خاص تمدن اسلامی در نظر معظم‌لّه را می‌توان در قالب ده‌ها عنوان برشمرد که مهمترین موارد، از این قرار است: ایمان، معنویت، تضرّع و ذکر به درگاه الهی، اعتماد به قشر جوان معنوی و با انگیزه، توجه به مشاوره، مناظره و انتقاد سازنده، تلاش برای الگو نمودن ایران جهت ایجاد تمدن اسلامی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Jurisprudential Approaches to Governance in the Formation of Modern Islamic Civilization

نویسندگان [English]

  • Mansooreh Khosravi 1
  • AbdolMahdi Arabshahi Moghadam 2
  • AhmadReza Taheri 3
1 Ph.D., Student, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran
2 Ph.D., Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran
3 Ph.D., Department of Political Science, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran
چکیده [English]

This research aims to elucidate the role of jurisprudential approaches to governance in the formation of modern Islamic civilization. Using a descriptive-analytical method, the study demonstrates that with the Islamic Revolution, the scope of jurisprudential governance extended beyond the individual, politics, and society. All the powers of jurisprudence were devoted to creating various political, economic, cultural, and other systems, considering jurisprudential governance as responsible for refining issues in all three areas of the individual, politics, and society. Moreover, by employing a specific type of engineering in establishing meaningful connections among various jurisprudential aspects, they regulated them within a coherent system and resolved potential conflicts. In Imam Khomeini's view, governance is a "principle," and the rules are "branches," considered part of "government affairs." Thus, the Guardianship of the Jurist can prevent the execution of any religious or non-religious matter, such as pilgrimage, in specific circumstances that contradict Islamic interests. Imam Khomeini's approach to jurisprudential governance has its specific foundations. From the beginning of his responsibilities, the Supreme Leader has presented solutions for this type of civilization and has been seriously concerned about creating a modern Islamic civilization. The general and specific indicators of Islamic civilization in the view of the Supreme Leader can be enumerated under various titles, with the most important being faith, spirituality, supplication and remembrance of the divine presence, trust in the spiritually motivated young generation, attention to consultation, debate and constructive criticism, and efforts to model Iran for the creation of an Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudential Governance
  • Islamic Civilization
  • Imam Khomeini
  • Ayatollah Khamenei
  • Islamic Revolution in Iran. 
آشوری، داریوش (1373). دانشنامه‌ سیاسی. تهران: مروارید، چاپ سوم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۰۵ق). لسان العرب. قم: احیاء التراث العربی، ج13.
تاج‌بخش، احمد (1382). تاریخ مختصر تمدن‌ و فرهنگ ایران قبل از اسلام. تهران: یادواره کتاب.
جان‌احمدی، فاطمه (1398). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. تهران: نشر معارف، چاپ چهل و نهم.
خمینی، سید روح ‌الله (1388). البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام ‌خمینی، چاپ سوم، ج2.
خمینی، سید روح‌‌الله (1389). صحیفه‌ نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی، چاپ پنجم، ج20.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1401). کارنامه‌ اسلام. تهران: امیرکبیر، چاپ بیست و هشتم.
سپهری، محمد (1385). تمدن اسلامی در عصر امویان. تهران: نورالثقلین.
صدر، سید محمدباقر (1424ق). اقتصادنا. قم: مرکز الأبحاث والدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
کلینی، محمد بن یعقوب (1388). کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، ج8.
گروهی از نویسندگان (1392). مجموعه مقالات فقه و قانون. تهران: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی؛ نشر زینی.
گیدنز، آنتونی (1377). جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی، چاپ چهارم.
میرباقری، سید محمدمهدی (1396). درآمدی بر رویکردهای فقه‌ حکومتی. تحقیق و نگارش یحیی عبداللهی. قم: تمدن نوین اسلامی.
خامنه‌ای، سید علی (۳/۱۲/۱۳۶۸). بیانات در دیدار جمعی از ائمه جمعه کشور‌های نامیبیا، موزامبیک، آفریقای جنوبی و لسوتو. قابل دسترس در:                                    https://www.javanonline.ir/fa/news/1078859/
خامنه‌ای، سید علی (21/11/1375). بیانات در دیدار با کارگزاران نظام. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (18/8/1396). بیانات در جمع هیئت‌های دانشجویی در روز اربعین حسینی. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (14/7/1379). بیانات در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در مدرسه فیضیه. قابل دسترس در:
                                  https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?id=21451&nt=2&year=1379&tid=2634
خامنه‌ای، سید علی (14/3/1399). سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب به مناسبت سی‌ویکمین سالگرد رحلت امام خمینی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?id=45814&nt=2&year=1399&tid=2634
خامنه‌ای، سید علی (6/9/1398). بیانات در دیدار با بسیجیان. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (11/6/1364). بیانات در دیدار با طلاب و اساتید حوزه علمیه مشهد. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (8/2/1395). بیانات در دیدار با کارگران. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (31/6/1370). بیانات در آغاز جلسۀ درس خارج فقه. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (30/11/1370). بیانات در جمع فضلای حوزه علمیه قم. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (14/3/1382). بیانات در مراسم چهاردهمین سالگرد رحلت امام خمینی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?id=3180&nt=2&year=1382&tid=1657