نظام اعتمادات اجتماعی: رهیافتی در مدرنیزاسیون مدینه فاضله فارابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

2 دکتری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی قابلیت بهره‌برداری مجدد آرمان‌شهرهایی همچون آرمان‌شهر فارابی، مبتنی بر الزامات و قابلیت‌های مدرنیته است. بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که آیا این آرمان‌شهرها، علی‌رغم تحولات عظیم مدرنیته، قابلیت آرمانی خود را دارند؟ یا با ایجاد تغییراتی، می‌توان کارآمدی آرمانی آنها را بازخوانی کرد؟ بازخوانی این آرمان‌شهرها، نقطه عطفی است برای جهت‌گیری دستگاه‌های عظیم سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دینی به‌سوی اهداف و ایده‌آل‌های اسلامی. در این تحقیق با بهره‌گیری از روش استنطاقی، مدینه فاضله فارابی در دو بُعد الزامات و پیامدها، مبتنی بر آموزه‌های مدرنیته، واکاوی شده و سپس با بهره‌گیری از رویکرد تحلیل مضمون، طی مراحل ذیل، مضمون فراگیر «نظام اعتمادات اجتماعی»، به عنوان رهیافت اصلی این تحقیق در مدرنیزاسیون مدینه فاضله فارابی استخراج شده است: الف) طراحی ماتریس‌های الزامات و پیامدها؛ ب) استخراج و پالایش مفاهیم و گزاره‌های پیامدی در ماتریس پیامدها (38 پیامد به عنوان گزاره‌های پایه)؛ ج) استخراج و پالایش الزامات (27 الزام به عنوان گزاره‌های پایه)؛ د) استخراج شش مفهوم سازمان‌دهنده ؛ هـ) استخراج مضمون فراگیر. براساس آموزه‌های فارابی در خصوص آرمان‌شهر، بستر اصلی تحقق آرمان‌شهر، عدالت است و محور اصلی عدالت اجتماعی، حکومت شایستگان یا حکیمان بوده و حکیمان را بایستی یا از ابتدا تربیت کرد یا از بین افرادی که قبلاً به این درجه از شایستگی رسیده‌اند، انتخاب کرد. در هر دو، نیاز به سیستمی است که بتوان عملکرد و توانایی‌های آنها را ثبت و بازیابی کرد. این مهم در «نظام اعتمادات اجتماعی» قابل تحقق است. با استقرار سیستم اعتمادات اجتماعی بر مدینه فاضله فارابی که دستاورد این تحقیق است، زمینه نظارت مردمی بر عملکردها و بستر عدالت اجتماعی فراهم می‌شود و بهره‌وری و رضایتمندی را به‌طور هم‌افزا افزایش می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social Trust System: An Approach in the Modernization of the Farabian Virtuous City

نویسندگان [English]

  • Hosein Parkan 1
  • Karim Ebrahimi 2
1 Assistant Professor, Islamic Science and Culture Research Institute, Qom, Iran
2 Ph.D., University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research aims to investigate the potential for reutilizing utopian cities like the Farabian Virtuous City based on the requirements and capabilities of modernity. The study's primary question is whether these utopian cities retain their utopian potential despite the profound transformations of modernity or if their utopian effectiveness can be reinstated through changes. The reinterpretation of these utopian cities is pivotal for aligning vast political, cultural, social, economic, and religious systems toward Islamic goals and ideals. In this study, utilizing the dialectical method, the Farabian Virtuous City is scrutinized in two dimensions: requirements and consequences, based on the principles of modernity. Subsequently, employing the content analysis approach, the comprehensive theme of the "Social Trust System" is extracted as the primary approach in the modernization of the Farabian Virtuous City. The following steps were taken in the process: (a) designing matrices of requirements and consequences, (b) extracting and refining concepts and consequence propositions in the consequence matrix (38 propositions as basic statements), (c) extracting and refining requirements (27 requirements as basic statements), (d) extracting six organizing concepts, (e) extracting the comprehensive theme. According to Farabi's teachings regarding the utopian city, the primary foundation for realizing the utopian city is justice. The central axis of social justice is the government of the virtuous or the wise. The wise should be trained from the beginning or selected from individuals who have previously attained this level of virtue. In either case, a system is needed to record and retrieve their performance and capabilities, which can be realized in the "Social Trust System." By establishing the social trust system in the Farabian Virtuous City, as the achievement of this research, a platform for public oversight of functions and a framework for social justice is provided, enhancing productivity and satisfaction in a mutually reinforcing manner.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Farabian Virtuous City
  • Social Trust System
  • Modernization
  • Utopian City
  • Utopian Society
آگوستین قدیس (1392). شهر خدا. ترجمه حسین توفیقی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا (۱۳۸۰). بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی شهر کاشان. نامه علوم اجتماعی، ۹(۱۷): ص۳-۳۱.
اصیل، حجت‌الله (1381). آرمان‌شهر در اندیشه ایرانی. تهران: نشر نی.
پاتنام، رابرت (۱۳۸۰). دموکراسی و سنّت‌های مدنی. ترجمه محمدعلی دلفروز. تهران: نشر روزنامه سلام.
پوپر، کارل ریموند (1384). جامعه باز و دشمنان آن. ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: نشر خوارزمی، ج2.
پیرسون، کرستوفر (۱۳۸۰). م‍ع‍ن‍ای‌ م‍درن‍ی‍ت: گ‍ف‍ت‌گ‍و با آنتونی گیدنز. ترجمه علی‌اصغر سعیدی. ت‍ه‍ران‌: ک‍وی‍ر.
حرّانى، حسن بن علی (1363). تحف العقول عن آل‌الرسول(ص). تصحیح و تعلیق على‌اکبر غفاری. مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم.
خواجه‌نوری، بیژن؛ روحانی، علی؛ هاشمی، سمیه (1389). سبک زندگی و هویت ملی (مطالعه موردی: دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر شیراز). مطالعات ملی، شماره 44.
ذوالفقاری، ابوالفضل؛ سلطانی، لاوین (1389). بررسی رابطه سبک زندگی با هویت قومی جوانان (مطالعه موردی: شهرستان مهاباد. جامعه‌شناسی ایران، 11(2): ص24-50.
رهنمای رودپشتی، فریدون؛ بنی‌مهد، بهمن؛ میرسعیدی، جعفر (1393). مدرنیته و حسابداری مدیریت. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 3(12).
زرین‌کوب، عبدالحسین (1398). تاریخ در ترازو: درباره تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ بیست و دوم.
زلفعلی‌فام، جعفر؛ جعفری، مظفر (1388). تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی دختران دانشجوی دانشگاه گیلان. پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره 3: ص121-10.
شارع‌پور، محمود (۱۳۸۵). سرمایه اجتماعی: مفهوم‌سازی، سنجش و دلالت‌های سیاست‌گذاری. ساری: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مازندران.
شارع‌پور، محمود؛ آزاد ارمکی، تقی؛ عسکری، علی (۱۳۸۸). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با مدارا در بین دانشجویان دانشکده‌های علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علامه طباطبایی. جامعه‌شناسی ایران، ۱۰(۱): ص۶۸-۹۴.
ع‍ام‍ری‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ی‍وس‍ف‌ (‏‫1398). ال‍س‍ع‍ادة والاس‍ع‍اد ف‍ی‌ال‍س‍ی‍رة‌ الان‍س‍ان‍ی‍ة. تصحیح و ویراستار حسین قدمی و م‍ج‍ت‍ب‍ی‌ م‍ی‍ن‍وی. قم: آیت اشراق.
فارابی، ابونصر (1358). سیاست مدینه. ترجمه سید جعفر سجادی. تهران: انجمن فلسفه ایران.
فارابی، ابونصر (1361). اندیشه‌های اهل مدینه فاضله. ترجمه سیدجعفر سجادی. تهران: نشر زبان و فرهنگ ایران.
فارابی، ابونصر (1375). احصاء العلوم. شارح علی ابو ملحم. بیروت: دار مکتبه الهلال، ج1.
فارابی، ابونصر (1996م). السیاسه المدنیه. شارح: علی ابو ملحم. بیروت: دار مکتبه الهلال، ج1.
گل‌محمدی، احمد (1377). جهانی شدن، فرهنگ و هویت. تهران: نی.
گیدنز، آنتونی (1377). پیامدهای مدرنیت. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر مرکز.
گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نشر نی، چاپ دوم.
محمدزاده، حمیدرضا؛ حاجیانی، ابراهیم (1396). طراحی مدل سنجش هویت مدرن و اعتباریابی در جامعه ایران. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 4(9): ص284-307.
مصباح یزدی، محمدتقی (1367). جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قابل دسترس در: https://mesbahyazdi.ir/node/4698
مور، توماس (1373). آرمان‌شهر (یوتوپیا). ترجمه داریوش آشورى و نادر افشار نادرى. تهران: شرکت سهامى انتشارات خوارزمى.
نظامی گنجه‌ای (1316). شرف‌نامه (اسکندرنامه). قابل دسترس در: https://ganjoor.net/nezami/5ganj/sharafname
ویلم، ژان پل (1386). جامعه‌شناسی ادیان. ترجمۀ عبدالرحیم گواهی. تهران: نشر علم.
یوسفی‌راد، مرتضی (1397). اسباب و عوامل سعادت در آرای فارابی، ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی. سیاست متعالیه، شماره20: ص25-42.
Bacon, F. (2009). The New Atlantis. Auckland: Floating Press. Available at:       
http://search.ebscohost.com/login.aspx.
Giddens, A. (1991). Modernity and self-identity. Cambridge: Polity.
Giddens, A. (1997). The consequences of modernity. Stanford, Calif.: Stanford Univ. Press.
Glatzer, W. (2006). Quality of Life in the European Union and the United States of America: Evidence from Comprehensive Indices. Applied Research in Quality of Life, 1(2): p.169-188.
Miller, K.P., Brewer, M.B. & Arbuckle, N.L. (2009). Social Identity Complexity: Its: Correlates and Antecedents. Group Processes & Intergroup Relations, 12(1): p. 7994.
Weber, M. (1949). The methodology of social sciences. Translated and edited by E. Shils, H. Finch, G. Illinois. The free press.