جمعیت و امنیت اجتماعی در گستره آیات و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، قم، ایران

2 دکتری، دانشگاه تهران، تهران؛ و عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران

10.22034/sm.2022.541522.1768

چکیده

پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که از منظر قرآن کریم و روایات نسبت فزونی جمعیت و امنیت اجتماعی چگونه ترسیم و قابل ارزیابی است؟ پاسخ به این پرسش در گرو گونه‌شناسی و تحلیل شواهد و داده‌‌های مرتبط بوده که با روش تحلیل محتوا و با رویکرد تحقیقات توسعه‌‌ای انجام شده است. مفروض این است که آیات و روایات فزونی جمعیت را سبب امداد الهی، زینت و دلپذیری زندگی، اقتدار و امنیت جامعه اسلامی و مایه ترس و وحشت دشمنان می‌‌داند و در مقابل سیاست کاهش نیروی انسانی را سبب نابودی حرث و نسل تلقی نموده است. یافته نخست پژوهش با مخاطب قرار دادن سیاستگذاران و تصمیم‌گیران، بر آن است که امنیت اجتماعی بدون تمرکز بر سیاست توسعه جمعیت امکان‌‌پذیر نیست؛ از این‌رو مستلزم برنامه‌ریزی اصولی و سنجیده است. یافته دوم ناظر به پژوهشگران عرصه فقهی است که رویکرد به جمعیت در حوزه فقهی، نه از بینش فردگرایانه، بلکه در نگاهی جمع‌گرایانه، و با توجه به اقتضائات و متناسب با اصول و ارزش‌‌هاى مورد نظر جامعه اسلامى باید ارزیابی گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Population and Social Security in the Spectrum of Quranic Verses and Narrations

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sadiq Yousefi Moqaddam 1
  • Sayed Mohsen All Nabi 2
1 Associate Professor, Research Institute of Quranic Culture and Education, Qom, Iran
2 Ph.D., University of Tehran, Tehran; Member of the political studies association of the field, Qom, Iran.
چکیده [English]

The present research aims to address the question of how the issue of population increase and social security is depicted and evaluated from the perspective of the Holy Quran and narrations.  The answer to the question relies on the typology and assessment of the related data conducted by content analysis and developmental study approach. It is assumed that the Quranic verses and narrations consider the increase of the population as the source of divine assistance, the adornment and pleasantness of life, the authority and security of the Islamic society, and the cause of fear and trepidation of the enemies. On the other hand, the policy of reducing the population is considered as a threat to the survival of the generation. The first finding of the research addresses politicians and decision makers in society to convey social security is not feasible without concentration on the policy of population development; therefore, it requires deliberate and principled planning. The second finding is related to researchers in jurisprudential realms to analyze the issue of population not just from an individualistic approach but also from a collectivist perspective with respect to the requirements, principles, and values in Islamic society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’an
  • Narrations
  • Population
  • Social Security
قرآن کریم.
آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج5.
ابن عاشور، محمدطاهر (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: موسسه التاریخ العربی، ج12.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر، ج13.
ابن‏خلدون (1408ق). تاریخ ابن خلدون. تحقیق خلیل شحاده. بیروت: دارالفکر، ج1.
افتخاری، اصغر (1378). ظرفیت طبیعی امنیت. مطالعات راهبردی، شماره 5-6.
افراخته، حسن (1374). نقش ساختار جمعیتی ایران در توسعه و ارتباط آن با آموزش نیروی انسانی. زبان و ادب فارسی، شماره 156-157.
ترکاشوند، احسان؛ قره‌باغی، حسن (1399). نقد و بررسی تطبیقی دیدگاه‌های موافق و مخالف کنترل جمعیت. پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، شماره 34.
تقوی، نعمت‌الله (1389). جمعیت و تنظیم خانواده. تهران: آیدین.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1366). تصنیف غررالحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ج4، 6.
جعفری، محمدتقی (1419ق). رسائل فقهی. تهران: انتشارات منشورات کرامت.
جمالی، محمد و همکاران (1393). پیشینه تاریخی برنامه جهانی کنترل جمعیت. تاریخ پزشکی، دوره 6، شماره 20.
حسینی طهرانی، محمدحسین (1373). رساله نکاحیه. تهران: حکمت.
حویزی، عبد علی بن جمعه (1415ق). تفسیر نورالثقلین. تصحیح رسول هاشمی. قم: اسماعیلیان، ج2.
خرازی، سید محسن (1379). کنترل جمعیت و عقیم‌سازی. فقه اهل بیت، شماره 21.
روح‌افزا، فرشته (1395). بحران جمعیت در ایران، ریشه‌‌ها، پیامدها و راه‌‌های مقابله. تهران: خبرگزاری فارس.
روسو، پیر (1358). تاریخ علوم. ترجمه حسن صفاری. تهران: انتشارات امیرکبیر.
سبحانى، جعفر (1424ق). المواهب فی تحریر احکام المکاسب. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
سجادی، سید عبدالقیوم (1380). اصول سیاست خارجی در قرآن. علوم سیاسی، 4(15): ص169-183.
سیستانى، سید على (1417ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر آیت‌الله سیستانى، ج3.
صدر، سید موسی (1350). اقتصاد در مکتب اسلام. ترجمه علی حجتی کرمانی. تهران: بی‌‌نا.
صدر، سید محمدباقر (1417ق). اقتصادنا. قم: دفتر تبلیغات اسلامى شعبه خراسان.
صدوق، محمّد (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج1.
طباطبایى، محمدحسین (1390). تفسیر المیزان. لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ج11، 7-9، 13، 20.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان. تهران: ناصر خسرو، ج7-6.
طلعتی، محمدهادی (1383). رشد جمعیت، تنظیم خانواده و سقط جنین: آراء و مبانی فقهی- حقوقی. قم: بوستان کتاب.
طوسی، محمد بن حسن (1364). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج7.
عزتی، عزت‌الله (1371). ژئوپولیتیک. تهران: انتشارات سمت.
فخر رازی، محمد بن عمر (بی‌‌تا). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج20.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت، ج8.
فیض کاشانى، ملامحسن (1418ق). الأصفى فى تفسیر القرآن. قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی‏، ج1.
کتابی، احمد (1358). جمعیت‌شناسی. کرج: مدرسه عالی ریاضیات و مدیریت.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج5.
گاردنر، جان ویلیام (1386). جنگ علیه خانواده. ترجمه معصومه محمدی. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
گردنر، ویلیام (1386). جنگ علیه خانواده. تلخیص و تدوین معصومه محمدی. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
گلپایگانى، سید محمدرضا (1409ق). مجمع المسائل. قم: دارالقرآن الکریم، ج5.
لک‌زایی، نجف؛ نباتیان، محمداسماعیل؛ کریمیان، نورالله (1395). امنیت ملی دولت اسلامی از منظر فقه شیعه. سیاست متعالیه، 4(14).
محمدی ری‌‌شهری، محمد (1382). العلم والحکمة فی الکتاب والسنه. قم: مؤسسة دارالحدیث.
مصطفوى، حسن (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، ج1.
مکارم شیرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج7.
میرزاى قمّى، ابوالقاسم بن محمد حسن (1413ق). جامع الشتات فی أجوبه السؤالات. تهران: مؤسسه کیهان، ج1.
نوری همدانی، حسین (1382). کنترل جمعیت. فقه اهل بیت، شماره 33.
نوری طبرسی، میرزا حسین (1408ق). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ج7.
نویدنیا، منیژه (1382). امنیت اجتماعی روایتی جامع. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.