آیت‌الله سیستانی و نظریه اراده الامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه سیاست، پژوهشگاه اندیشه و فرهنگ اسلامی؛ و عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران.

10.22034/sm.2022.552097.1864

چکیده

در پاسخ به این پرسش که نحوه سیاست‌ورزی ‌آیت‌الله سیستانی بر چه مبانی فقهی استوار است؟ تحلیل‌های اندکی وجود دارد و اغلب تحلیل‌ها نیز بر توصیف رفتار سیاسی او متمرکز شده‌اند. بررسی منابع فقهی و نظرات ایشان نشان می‌دهد که وی در کشاکش میان اندیشه ‌آیت‌الله خویی و اندیشه امام خمینی- که مجتهدین را روانه حکومت می‌کند- راهی جز بازگشت به میرزای نائینی در تنبیه الامه و تنزیه المله ندارد. بازگشت به نائینی نیاز امروز عراق است که به درستی، وی، مبانی آن را- نه در هیأت سلطنت-، بلکه در نظمی دموکراتیک بازسازی کرده است. ‌آیت‌الله سیستانی همانند نائینی از قرارداد میان مردم و والی، حمایت می‌کند، اما نظریه او را با سه تغییر، آن هم در هیأت جمهوریت بازسازی می‌نماید. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی از روش توصیفی، تبیینی و تحلیلی است که مدرسه فکری ‌آیت‌الله سیستانی را در این سه مرحله مورد بازخوانی و تحلیل قرار می‌دهد. اندیشه سیاسی ‌آیت‌الله سیستانی اندکی متفاوتر از مدرسه آیت‌الله خویی و نیز مدرسه امام خمینی است و به نوعی در میانه آن دو قرار دارد. با این همه، ایشان نیز همانند بسیاری از متفکرین حوزه نجف، متاثر از هنجارهایی است که طی یکی و دو قرن اخیر در این حوزه مرسوم بوده است. هنجارهایی که بیشتر توسط شیخ مرتضی انصاری و سپس شاگردش مرحوم آخوند خراسانی و نیز شاگرد وی یعنی میرزای نائینی بناء شده بود. در واقع آیت‌الله سیستانی تحت تاثیر این جریان توانسته است اندیشه نائینی را در دوره اخیر بازخوانی و براساس آن از دولتی مدنی در بغداد حمایت کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Āyatollāh Sistāni and the Theory of Nation Will

نویسنده [English]

  • Abdul Vahab Forati
Associate Professor, Department of Politics, Research Institute of Islamic Thought and Culture; A member of the political studies association of the domain, Qom, Iran
چکیده [English]

For the answer to the question about jurisprudential foundation underlying Āyatollāh Sistāni’s policy, there is little analysis which are mostly focused on just description of his political behavior. An investigation of jurisprudential references as well as his ideas shows that between the views of Āyatollāh Khoyi and Imām Khomeini which send Mujtahidin to the government, he returns to the doctrine of Mirzā Nā’ini in the Tanbih al-Ummah wa Tanzil al-Millah (the admonition of people and the refinement of sharia). Returning to Nā’ini’s idea is needed in Iraqi society today that its principles are accurately reconstructed not in a monarchy but a democratic system. Āyatollāh Sistāni. Similar to Nā’ini, supports a contract between the people and the governor; however, reconstructs the theory with three changes in the republican assembly. The research method is a combination of descriptive, explanatory, and analytical methods that re-read and analyze the intellectual doctrine of Āyatollāh Sistāni in these three stages. His political ideology is slightly different from the doctrine of Āyatollāh Khoyi and Imām Khomeini and somehow in the middle. However, like many other thinkers in Najaf seminary, he isalso influenced  by the norms that have been  prevalent in this field over the last one or two centuries. The norms that were mostly established by Sheikh Mortezā Ansāri, and then Akhound Khorāsāni, and his student Mirzā Nā’ini. Indeed, Āyatollāh Sistāni under the influence of this movement has been able to revisit the doctrine of Nā’ini and accordingly back up a civil government in Baghdad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Āyatollāh Sistāni
  • Wilāyat-e Faqih
  • Theory of Nation Will
  • Associative Democracy
  • Marja’iyat (Authority)
اشکورکیایی، افشین (5/3/1395). دموکراسی انجمنی و مدیریت شکاف‌های قومی. انسان‌شناسی و فرهنگ. قابل دسترس در:
https://anthropologyandculture.com/
حسینی سیستانی، سید علی (1437ق). الاجتهاد و التقلید و الاحتیاط. بقلم السید محمد علی الربانی. قابل دسترس در:
http://taghrirat.net
حسینی سیستانی، سید علی (19/2/2019). المرجع السیستانی: سب الصحابه خلاف ما امر به اهل البیت علیهم‌السلام. السومریه. قابل دسترس در:                                                     https://www.alalam.ir/news/1523585
حسینی سیستانی، سید علی (2009م). العراق لایحکم باغلبیه طائفیه او قومیه و انما باغلبیه الساسیه. بی‌جا: بی‌نا.
حکیم، عبدالهادی (2018م). النجف و حوزتها (الکتاب الخامس). کربلاء: دارالکفیل.
خفاف، حامد (2007). النصوص الصادره عن سماحه السید السیستانی فی المساله العراقیه. بیروت: دار المورخ العربی.
عارف‌نژاد، ابوالقاسم (1390). نشانه‌شناسی گفتمان در اسلام سیاسی و مردم‌سالاری ‌آیت‌الله سیستانی. پژوهشنامه علوم سیاسی، 6(4).
علی، معموری (9/3/2019). نقش ‌آیت‌الله سیستانی در افزایش مسئولیت اخلاقی در جنگ با داعش. بی بی سی فارسی. قابل دسترس در:                                                                                             https://is.gd/TVza0n
غروی نائینی، محمدحسین (1382). تنبیه الامه و تنزیه المله. تحقیق و تصحیح سید جواد ورعی. قم: بوستان کتاب.
فاتح، ابوالفضل (1394). مکتب سیستانی. قابل دسترس در:              https://fa.shafaqna.com/news/62551/
مهاجرانی، عطاء‌الله (2012م). الثوره السوریه و آیات الله الشیعه. صحیفه الشرق الاوسط، العدد 12396.
Leydorf, T. & Harkins, J. (2007). Sistani’s Future Role in Iraq. Urban Warfare Analysis Center, No. 32: p. 3.
Rahimi, B. (2007). Ayatollah Sistani and the Democratization of Post-Ba'athist Iraq. Special Report, No. 43: p.9-10.
Visser, R. (2006). Sistani, the United States and Politics in Iraq: From Quietism to Machiavellianism. Norwegian Institute of International Affairs, No. 700.