حرکت‌‌شناسی نهضت اصلاحی امام حسین(ع) در پاسداشت قرآن کریم از سیاست تحریف معنوی بنی‌امیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه الهیات (علوم قرآن و حدیث)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گنبد کاووس، گلستان، ایران.

10.22034/sm.2022.541696.1769

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل تلاش‌‌های نهضت اصلاحی امام حسین(ع) در نگاهداشت قرآن کریم، از تحریف معنوی بنی‌‌امیه است. در این راستا مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر تبیینی که نهضت حسینی از قرآن ارائه کرده است، مستندات قرآنی جریان اموی در تحریف معنوی معجزه خاتم مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که با وجود سیاست‌‌های فرهنگیِ وحی‌‌بنیان پیامبر اکرم(ص)، در پاسداشت قرآن کریم از تحریف لفظی، استفاده ابزاری از قرآن در مواضع حسّاس تاریخی رخ نموده است. در این میان بنی‌امیه با دستاویز قرار دادن آیاتی از قرآن با محوریت حاکمیت الله، در تحکیم و ترویج اعتقاد به جبر و توجیه بحران مشروعیت خود کوشیده‌‌اند. حرکتی که با پاسخ دقیق و واکنش به‌هنگام از سوی سیدالشهداء(ع)، امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) روبرو شد. دستاوردی که با ارائه برداشت صحیح از قرآن، ساحت فرقان الهی از دستبرد معنایی امویان را پاسداری نمود و راه مصادره مضامین والای معجزه خاتم به سود اهداف باطل را بر آنان بست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Reform Movement by Imām Hosein(AS) to Protect the Noble Qur’an from Spiritual Distortion of Bani Umayah

نویسنده [English]

  • Sayedmahdi Rahmati
Assistant Professor, Department of Theology (Quran and Hadith Sciences), Faculty of Humanities, Gonbad Kavos University, Golestan, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to analyze the reformist movement attempts by Imām Hosein (AS) to protect the Noble Qur’an from spiritual distortion of Bani Umayyah. In this regard, based on descriptive analysis and relying on the Hoseini movement’s explanation of the Qur’an, the Qur’anic documents in terms of the Umayyad movement for the spiritual distortion of the Last Miracle were evaluated. The results showed that despite revelation-based and cultural policies of the Holy Prophet (PBUH) to protect the Noble Qur’an from verbal distortion, instrumental use of the Quran has occurred in sensitive historical situations. Meanwhile, Bani Umayyah with recourse to some verses of the Qur’an about Sovereignty of Allah, has attempted to consolidate and propagate determinism to justify its legitimacy crisis. This movement faced a precise response and well-timed reaction from Seyed al-Shohadā (AS), Imām Sajjād (AS), and Hazrat Zeinab (S). By offering an accurate interpretation of the Qur’an, this achievement could protect the realm of the divine book from semantic manipulationof the Umayyads and remove the way of appropriation of the noble themes in the Last Miracle for the interest of false purposes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imām Hosein (AS)
  • ‘Āshourā
  • Qur’an
  • Spiritual Distortion
  • Bani Umayah
قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. تحقیق عبدالباری عطیه. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج1.
آیتی، محمدابراهیم (1383). بررسی تاریخ قیام عاشورا. قم: مؤسسه انتشارات امام عصر(ع).
ابن ابی الحدید، عبدالحمید (1965م). شرح نهج‌البلاغة. قاهره: دار احیاء الکتب العربیة، ج4-3.
ابن اثیر، عزالدین علی (1371). الکامل فی التاریخ. ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی، ج4.
ابن العربی، ابوبکر (1405ق). العواصم من القواصم. قاهره: المکتبة السلطانیة.
ابن بابویه (صدوق)، محمّد بن علی (1369). التوحید. تصحیح سید هاشم طهرانی. قم: منشورات جامعة المدرسین.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (1404ق). عیون اخبار الرضا(ع). تحقیق شیخ حسین اعلمی. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج1.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (1405ق). کمال الدین و تمام النعمة. تحقیق علی اکبر غفاری. قم: الجامعة المدرسین.
ابن بابویه (صدوق)، محمد بن علی (1413ق). الاعتقادات فی دین الامامیة. تصحیح عصام عبدالسید. بیروت: دارالمفید.
ابن حنبل، احمد بن محمّد (1416ق). مسند. بیروت: مؤسسة الرسالة، ج17.
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمّد (1408ق). تاریخ ابن خلدون. تحقیق خلیل شحاده. بیروت: دارالفکر، ج2.
ابن خیاط، ابوعمر خلیفة (1415ق). تاریخ خلیفه. بیروت: دارالکتاب العلمیه.
ابن سعد، محمد (1960م). الطبقات الکبری. بیروت: دار صادر، ج5.
ابن شهر آشوب، محمّد بن علی (1956م). مناقب آل ابی‌‌طالب. نجف: المطبعة الحیدریة، ج3-4.
ابن طاووس، علی بن موسی (1417ق). اللهوف فی قتلی الطفوف. قم: نشر انوار الهدی.
ابن عساکر، علی بن الحسن (1415ق). تاریخ مدینة دمشق. بیروت: دارالفکر، ج22.
ابن فارس، احمد (1411ق). معجم مقاییس اللغة. بیروت: دارالجیل.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1967م). الامامة و السیاسة. تحقیق طه محمّد الزینی. قاهره: مؤسسة الحلبی و شرکائه للنشر و التوزیع، ج1.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو (1408ق). البدایة و النهایة. تحقیق علی شیری. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج8.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمّد حسین شمس‌الدین. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج2.
ابن منظور، محمّد بن مُکرَّم (1410ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر، ج9-10.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1417ق). الفهرست. بیروت: دارالمعرفة، ج1.
ابن نما، محمد بن جعفر (1369ق). مثیر الاحزان. نجف: المطبعة الحیدریة.
ابو‌‌الفرج اصفهانی، علی بن حسین (1415ق). الاغانی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج20.
ابو‌‌الفرج اصفهانی، علی بن حسین (1419ق). مقاتل الطالبین. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ابومخنف، لوط بن یحیی (1398ق). مقتل الحسین(ع). قم: المطبة العلمیة.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1401ق). صحیح البخاری. بیروت: دارالفکر، ج4، 8.
ثعلبی نیشابوری، احمد بن ابراهم (1422ق). الکشف و البیان فی تفسیر القرآن. تحقیق ابی محمد بن عاشور. بیروت: دار احیاء التراث، ج5.
الجصاص، احمد بن علی (1415ق). احکام القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج3، 1.
جمشیدیها، غلامرضا؛ روحانی، محمّدرضا؛ علم‌الهدی، سید عبدالرسول (1390). پروپاگاندای بنی‌امیه علیه خاندان پیامبر(ص). شیعه‌‌شناسی، سال9، شماره 35: ص7-44.
جوادی آملی، عبدالله (1383). نزاهت قرآن از تحریف. تحقیق علی نصیری. قم: اسراء.
جوهری، اسماعیل (1956م). الصحاح. تحقیق احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین، ج3.
حرّ عاملی، محمد بن الحسن (1414ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ج27، 16.
حسینی جلالی، سیّد محمدرضا (1414ق). علم الغیب و الاعتراض علیه بالإلقاء إلی التهلکة و الإجابات عنه عبر التاریخ. تراثنا، شماره 4: ص7-107.
حسینی موسوی، محمّد بن ابی‌طالب (1418ق). تسلیة المُجالس و زینة المَجالس. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، ج2.
حسینی میلانی، سید علی (1417ق). التحقیق فی نفی التحریف عن القرآن الشریف. قم: انتشارات شریف رضی.
حلّی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت(ع)، ج3.
خوارزمی، موفّق الدین بن أحمد (1399ق). مقتل الحسین. قم: مکتبة المفید، ج1-2.
خویی، ابوالقاسم (1364). البیان فی تفسیر القرآن. تهران: نشر مروی.
دینوری، عبدالله بن مسلم (ابن قتیبة) (1422ق). الامامة و السیاسة. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج1.
راغب اصفهانی، حسین بن محمّد (1416ق). معجم مفردات الفاظ القرآن. تحقیق عدنان داوودی. بیروت: دارالشامیة.
ربّانی گلپایگانی، علی؛ رحمانی‌‌زاده، محسن (1398). علم امام به شهادت و شبهه ناسازگاری آن با عصمت. کلام اسلامی، شماره 110: ص97-114.
رحمتی، سیّد مهدی (1396). عضین: سنجه پندارها. کرج: نامه مکتب الزهرا(س).
زمخشری، جارالله محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی، ج1-2.
سجستانی، ابوداود (1410ق). سنن ابی داود. تحقیق سعید اللحام. بیروت: دارالفکر، ج2.
سلمانی رحیمی، امیر (1386). در معنای و لاتلقوا بایدیکم الی التهلکة. مشکوة، شماره 96 – 97: ص150-156.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). بررسی‌‌های اسلامی. قم: بوستان کتاب، ج1.
طباطبایی، سید محمدحسین (1391ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج6، 12، 3.
طبرسی، احمد بن علی (1386ق). الاحتجاج. تحقیق خرسان. نجف: دارالنعمان، ج2.
طبری، محمّد بن جریر (1404ق). تاریخ الامم و الملوک. قم: مکتبة ارومیه، ج4.
طبری، محمّد بن جریر (1408ق). جامع البیان فی تأویل ای القرآن. بیروت: دارالفکر، ج1.
طوسی، محمد بن حسن (1382ق). التبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق احمد قصیر عاملی. بیروت: دار احیلء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1414ق). الامالی. قم: دارالثقافة.
قاضی مغربی، نعمان بن محمّد (1383ق). دعائم الاسلام. قاهره: دارالمعارف، ج3.
قرطبی، محمد بن احمد (1405ق). الجامع لاحکام القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج9.
قشیرى نیسابورى، مسلم بن الحَجّاج (1412ق). الصحیح. تحقیق محمّد فؤاد عبدالباقى. قاهره: دارالحدیث، ج6.
قمی، علی بن ابراهیم (1387ق). تفسیر القمی. النجف الاشرف: مطبة النجف الاشرف، ج2.
قندوزی، سلیمان بن ابراهم (1416ق). ینابیع المودّة لذوی القربی. قم: دارالاسوة، ج3.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق‏). الکافی. تصحیح على اکبر غفارى و محمد آخوندى. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج2، 8، 4.
کوفی (ابن اعثم)، محمد بن علی (1411ق). الفتوح. بیروت: دارالاضواء، ج5.
کوفی اهوازی، حسین بن سعید (1402ق). رسالة الزهد. قم: المطبعة العلمیة.
گیپ، همیلتن (1367). اسلام بررسی تاریخی. ترجمه منوچهر امیری. تهران: علمی فرهنگی.
مجلسی، محمدباقر (1403ق‏). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج44-45، 66.
محمّدی ری‌‌شهری، محمد (1434ق). الصحیح من مقتل سید الشهداء و اصحابه «علیهم السلام». قم: موسسه علمى فرهنگى دارالحدیث، ج2.
مسعودی، علی بن الحسین (1375). اثبات الوصیة للإمام علی بن ابیطالب. قم: مؤسسة انصاریان.
مصباح، محمدتقى (1391). آموزش عقاید. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مفید، محمد بن محمد (1413ق). الامالی. قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد (1414ق). الارشاد. بیروت: مؤسسة آل البیت(ع) لتحقیق التراث، ج2.
مولوی، جلال‌الدین محمّد (1398). مثنوی معنوی. تحقیق توفیق سبحانی. تهران: روزنه.
نجارزادگان، فتح‌الله (1399). علوم قرآنی (اعجاز، تحریف‌‌ناپذیری). تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ج2.
نسائی، احمد بن علی (1411ق). المجتبى من السنن (المشهور بسنن النسائى). اردن ـ عمان: بیت الأفکار الدولیة، ج5.
نویری، شهاب‌الدین احمد (1364). نهایة الارب. ترجمه محمود مهدوی. تهران: امیرکبیر، ج6.
یعقوبی، محمد بن اسحاق (1982م). تاریخ الیعقوبی. بیروت: مؤسسة الاعلمی، ج2.