خوانش انتقادی اجتماع‎گرایی بر اصالت فایده در پرتو آموزه‎های معنویت مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 دانشیار، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران

3 استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

10.22034/sm.2021.539323.1751

چکیده

پژوهش حاضر تلاش دارد در پرتو آموزه‎های معنویت مدرن، نقد‎های وارد بر اصالت فایده از سوی اجتماع‎گرایان را به روش انتقادی مورد بحث قرار دهد. لذا، درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که: رویکرد انتقادی اجتماع‎گرایان بر اصالت فایده بر چه مبنایی صورت می‎گیرد و چه بدیلی را در برابر آن عرضه می‎کند؟ فرضیه‎ای که در پاسخ به این پرسش مورد آزمون و سنجش قرار می‎گیرد آن است که: اجتماع‎گرایان معرفت‎شناسی دکارتی را باعث غلبه اندیشه‎های لذت‌گرایانه و اصالت سود دانسته و اخلاق فضیلت‎مدار ارسطویی (وظیفه‎گرا) را بدیلی برای پایان دادن به بحران اخلاقی عاطفه‎گرای دوران مدرن و اخلاق سودمند‎گرای اصالت فایده می‎دانند.؟ معنویت مدرن اگرچه خود حاصل دوران مدرنیته است، اما اساساً خصلتی واکنشی و انتقادی دارد و درصدد روشنگری و معنویت جدیدی است که هدف آن رهایی از سلطه و سرکوب عقل ابزاری است. انتقاد اجتماع‎گرایان بر مکتب اصالت فایده، در شمار جدی‎ترین مناظرات علمی است. اجتماع‎گرایان بر این باورند که پایان دادن بر بحران عاطفه‎گرای دوران مدرنِ مبتنی بر اخلاق نتیجه‎گرا و سودمند‎گرای مکتب اصالت فایده و لیبرالیسم، جز با توسل به آموزه‎های اندیشمندانی چون مک اینتایر، مایکل سندل، چارلز تیلور و مایکل والزر میسر نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of Communitarianism on Utilitarianism in the Light of Modern Spirituality Instructions

نویسندگان [English]

  • Porya Gharayag Zandi 1
  • Hosein Ahmadi Sefidan 2
  • Mohammad Yousefi Jouybari 3
1 PhD., Student, Department of Political Science, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Tabriz University, Tabriz; Member of the Political Studies Association, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Political Science, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The present study attempts to discuss criticisms of utilitarianism raised by the communitarians in the light of modern spirituality instructions. In this regard, it is aimed to answer the following main research question: What is the foundation of communitarians' critical approach to utilitarianism and what alternative do they offer instead of that? The hypothesis tested in answering to the above question is that the communitarians believe Cartesian epistemology makes hedonist and utilitarian ideas dominant in society and that they present Aristotelian virtue ethics (deontological) as an alternative to resolve the sentimentalist ethical crisis in the modern age and the utilitarian ethics. Although modern spirituality per se is the result of modernity, it basically has a critical and reactive feature and seeks a new enlightenment and spirituality to relieve from the domination and repression of instrumental reason. The communitarians' criticism of utilitarianism is one of the most serious scientific arguments. They believe that putting an end to the sentimentalist crisis in the modern age relying on the outcome-oriented ethics, utilitarianism, and liberalism is not feasible unless by resorting to the ideas of some scholars such as McIntyre, Michael Sandel, Charles Taylor, and Michael Walzer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modernity
  • Modern Spirituality
  • Utilitarianism
  • Communitarians
  • Ethics
آدورنو، تئودور؛ هورکهایمر، ماکس (1375). مفهوم روشنگری. ترجمه مراد فرهادپور. تهران: انتشارات ارغنون.
ابوالفتحی، محمد؛ نوری، مختار (1391). جامعه‎گرایان و نقد فردگرایی و بی‎طرفی دولت لیبرال. غربشناسی بنیادی، 3(2).
احمدی، بابک (1373). مدرنیته و اندیشههای انتقادی. تهران: نشر مرکز.
برلین، آیزا (1387). جان استوارت میل و غایات حیات. در: چهار مقاله درباره آزادی. ترجمه علی موحد. تهران: انتشارات خوارزمی.
بشیریه، حسین (1376). تاریخ اندیشههای سیاسی در قرن بیستم: اندیشههای سیاسی مارکسیستی. تهران: نشر نی.
پالمر، مایکل (1390). مسائل اخلاقی: متن‌ آموزشی فلسفه اخلاق. ترجمه علیرضا آل‌بویه. تهران: سمت.
پولادی، کمال (1382). تاریخ اندیشه سیاسی در غرب: از ماکیاولی تا مارکس. تهران: نشر مرکز.
پولادی، کمال (1396). جامعهگرایی و چهار روایت انتقادی بر لیبرالیسم و اصالت فایده. تهران: نشر مرکز.
جهانبگلو، رامین (1380). مدرنیته، دموکراسی و روشنفکران. تهران: نشر مرکز.
رحیمی، غلامرضا (1393). حقوق متقابل ملت و دولت از دیدگاه اسلام و لیبرالیسم. سیاست متعالیه، 2(7): ص137-154.
کاپلستون، فردریک چارلز (1384). تاریخ فلسفه. ترجمه داریوش ‌آشوری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ج7.
گیدنز، آنتونی (1378). پیامدهای مدرنیته. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر مرکز.
مالهال، استفن؛ سوئیفت، آدم (1385). جامعهگرایان و نقد لیبرالیسم: گزیده اندیشههای سندل، مک اینتایر، تیلور و والزر. ترجمه گروهی از مترجمان. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
معینی علمداری، جهانگیر (1389). روش‌شناسی: نظریههای جدید در سیاست (اثباتگرایی و فرا اثباتگرایی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مک اینتایر، السدیر (1393). درپی فضیلت. ترجمه حمید شهریاری و محمدعلی شمالی. تهران: سمت.
نگارش، حمید (1395). معنویت‎های نوپدید و چالش‎های آینده انقلاب اسلامی. سیاست متعالیه، 4(14): ص25-40.
نوری، مرتضی (1395). نقد جماعت‌گرایی بر لیبرالیسم. پژوهشهای فلسفی، 10(19).
هابرماس، یورگن (1375). درهم تنیدگی اسطوره و روشنگری. ترجمه علی مرتضویان. تهران: انتشارات ارغنون.
Kekes, A. (1997). Against Liberalism. NewYork: Cornell University Press.
Mil, J. (1967). Utilitaranism Liberty and Repersentaive Government. London: Every man Editioon.
Rayan, A. (1989). Two Concepts of Politics and Democracy. James & John Stuart Mill, In: Jack Lively & Anderew Reeve, (Eds.), Modern PolitcalThight. London, New York: Routledge.
Sandel, M. (1982). Liberalism and the Limits of Justice. Cambridge: Cambridge University Press.
Walzer, M. (1983). Spheres of justice A Defense of pluralism and eguality. NewYourk University Press.
Weinstein, N. & Ryan, R.M. (2010). When helping helps: autonomous motivation for prosocial behavior and its influence on well-being for the helper and recipient. Journal of personality and social psychology, 98(2): P.222.