مقدمه‌ای بر عرفان اجتماعی در پرتو نهضت حسینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر پرداختن به این سوال اساسی بود که آیا نهضت حسینی از قابلیت و ظرفیت لازم و کافی برای درک و دریافت عرفان اجتماعی و سلوک جهادی – انقلابی تمدن‌ساز برخوردار است؟ روش پژوهش با رویکرد نقلی- عقلی بوده و نتایج نشان داد عاشورا که فعل معصوم(ع) و نهضت کربلا نهضتی پویا و پایا می‌باشد، جامع نبوت و امامت و رسالت و ولایت در بقای اسلام ناب محمدی(ص) است، عرفان اجتماعی را با گزاره‌ها و آموزه‌های جهادی – حماسی، عقلی – عشقی و عدالت‌گستری و حقیقت محوری با جان‌مایه توحیدی در اختیارمان نهاد. نهضت حسینی، عرفان و عارفان اجتماعی را در معارفی که در خطبه‌ها، نامه‌ها، کلمات قصار و گفتگوها، اشعار و رجزخوانی‌ها از سوی سیدالشهداء و یاران خاص و عام آن امامی که مصباح هدایت و کشتی نجات بود و هست ظهور یافت، معرفی کرد تا عرفان ناب اسلام و اسلامی تدین‌ساز و تمدن‌پرداز به عنوان عرفان معیار، سلوک سنجش‌گر و شهود شاخص متجلی در میدان جهاد و شهادت، اسوه و شاهد قرار گیرد. در تحقق عرفان اجتماعی در پرتو نهضت حسینی، مقامات عرفانی با روح و رائحه اجتماعی و نشان و نشانی‌های انقلابی – جهادی تبیین و تحقق یافت تا روشن شود که مفاهیم عرفانی و آموزه‌های سلوکی خنثی و منفعل نبوده و از هویت فعال و ماهیت حماسی برخوردارند و عرفان اهل‌بیتی، عرفان عقلانیت و عدالت و معنویت تمام عیار است، عرفانی که دارای جهت‌گیری‌ها و موضوعات و مواضع ظلم گریزانه، ظلم‌ستیزانه و عرفان مبارزه‌جویانه است، نه عرفان خلوت و رخوت یا خنثی و اشرافی یا عرفان سکوت و سکون.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Introduction to Social Mysticism in the Light of Nehzat-e Husseini

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Rudgar
Associate Professor, Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The objective of the present study is to answer if Nehzat-e Husseini has adequate capability to perceive social mysticism and civilizing Jihadi-revolutionary sufism. The results of this research conducted by narrative-rational approach showed that the event of Ashura conducted by the innocent Imam and also the battle of Karbala as an active and everlasting movement complemented Nobowwat (prophecy), Imamt, Risalt (mission of the Prophet), and Wilayat (guardianship) for the sustenance of Muhammadian original Islam. Ashura and Nehzat-e Karbala provided us with Jihadi-epic and rational-romantic instructions, justice, and monotheistic truth. Nehzat-e Husseini introduced mysticism and social mystics through the sermons, letters, aphorisms, dialogues, poems, and battle cries by Seyed al-Shuhada who was as the guidance lamp and salvation ship along with his special and generic companions. They sought to represent a role model for Islamic original mysticism and civilizing Islam as truly rational Sufism and significant intuition in the realm of Jihad and martyrdom. Social mysticism in the light of Nehzat-e Husseini can manifest mystical stages with social spirit and Jihadi-revolutionary tokens to reveal the fact that mystical concepts and Sufi instructions are not neutral and passive, but rather they have an active and epic essence. Social mysticism is attached to Ahl al-Bayt, rationality, justice, and genuine spirituality. Its directions and issues are against tyranny. This mysticism gets into battle for the sake of justice so it does not favor seclusion, passivity, neutrality, luxury, silence, or immovability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Mysticism
  • The Battle of Karbala
  • Nehzat-e Husseini
  • Imam Hussein
  • Philosophy of life
  1. قرآن کریم.

    نهج‌البلاغه.

    1. ابن فناری، حمزه (1374). مصباح الانس. ترجمـه محمد خـواجوی. تهران: انتشارات
      مولی.
    2. پژوهشکده باقرالعلوم (1379). موسوعه کلمات الامام الحسین. قم: نشر مشرقین.
    3. جوادی آملی، عبد الله (1377). حماسه و عرفان. قم: مرکز نشر اسراء.
    4. خمینی، سید روح‌الله (1364). صحیفه نور. تهران: نشر مرکز مدارک فرهنگی، ج14.
    5. سید بن‌طاووس (1416ق). اقبال الاعمال. تحقیق جواد قیومی. بی‌جا: الاعلام الاسلامی.
    6. صدر، سید محمدباقر (بی‌تا). ‌سنت‌های تاریخ در قرآن. ‌ترجمه سیدجمال‌الدین موسوی اصفهانی. تهران: انتشارات روزبه.
    7. صدوق، ابن بابویه قمی (1416ق). عیون اخبار الرضا(ع). تحقیق علی اکبر غفاری و سیدهاشم حسینی تهرانی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ ششم، ج2.
    8. طالقانى، سید محمود (1362‏). پرتوى از قرآن. تهران: شرکت سهامى انتشار، ج4.
    9. قمی، شیخ عباس (1382). مفاتیح الجنان. قم: فاطمه الزهراء.

    10. قمی، شیخ عباس (1416ق). سفینه البحار. قم: نشر اسوه، ج2.

    1. قیصـری، داود، (1357). رسائل قیصری. تحقیق سیدجـلال‌الـدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و
      فلسفه.

    12. کلینی، محمد بن یعقوب (1401ق). اصول کافی. تصحیح علی‌اکبر غفاری. بیروت: دارالاضواء،
    ج1.

    13. کاشانی، عبدالرزاق (1370). اصطلاحات الصوفیه. قم: انتشارات بیدار.

    14. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: موسسه الوفاء، ج44، 74، 97.

    15. مطهری، مرتضی (1378). مجموعه آثار.‌ تهران: انتشارات صدرا، ج 10، 15، 17، 18.

    16. مطهری، مرتضی (1380). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا، ج1.

    17. مفید، محمد (1413ق). الارشاد. قم: مؤسسه آل‌البیت، ج1.

    18. مقرّم، عبدالرزاق (1399ق). مقتل الحسین(ع). بیروت: دارالکتاب الاسلامی.