رویکرد امام خمینی در تفسیر سیاسی قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم؛ پژوهشگر پژوهشکده شهید صدر، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر ارائه رویکرد تفسیر سیاسی امام خمینی، به مثابه یک رویکرد تفسیری اثربخش در تحولات سیاسی جهان اسلام بود. تبیین و گفتمان‌سازی این رویکرد تفسیری می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت قرآن به متن تحولات جهان اسلام باشد. در این پژوهش به این سوال پاسخ داده شد که رهیافت متفاوت امام خمینی در تفسیر سیاسی قرآن کریم چیست؟. این رویکرد مبتنی بر چارچوب نظری نظریه دوفطرت تبیین گردید. نتایج نشان داد که قرآن به مثابه یک مکتب سیاسی مستقل و کارآمد به یک گفتمان فراگیر در جهان اسلام تبدیل نشده است، چرا که تفاسیر متحجرانه در جهان اسلام با بزرگ‌نمایی فروعات و به حاشیه راندن «مقاصد قرآن» از قرآن سیاست‌زدایی نموده‌اند، و رویکردهای ملتقطانه، قرآن را سکولار و جدای از سیاست و جامعه تفسیر نموده‌اند و حاصل هر دو «مهجوریت قرآن» بوده است، لذا امروز اندیشه و کنش سیاسی در جهان اسلام متاثر از مقاصد قرآن نیست. اما رهیافت خاص و متفاوت امام خمینی در تفسیر سیاسی قرآن توانست قرآن را به مثابه یک مکتب سیاسی معرفی کند و تاثیرات جدی در تحولات سیاسی ایران و انقلاب اسلامی در سطح بین‌المللی داشته باشد. مهم‌ترین اصول تفسیر سیاسی امام خمینی مقصدگرایی، مردم‌گرایی و عمل‌گرایی است. حاصل این اصول، رویکرد خاص تفسیری با عنوان «رویکرد راهبردی» خواهد بود، که درپی تحقق مقاصد قرآنی در جهان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Imam Khumeini’s Approach to the Political Exegesis of the Noble Qur’an

نویسنده [English]

  • Ali Soroush
Researcher in Shahid Sadr Research Institute & Graduated Phd. Political Science from the Baqir al_Olum University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study is to present Imam Khumeini’s approach to the political exegesis as an effective exegetical approach to the political transformations in the Muslim World. Explaining and discourse-building of this exegetical approach can pave the way for returning the Qur’an to the context of transformations in the Muslim World. The current research study aims to answer that what Imam Khumeini’s distinctive approach to the political exegesis of the Noble Qur’an is. This approach was explained relying on the theoretical framework of the theory of Two Fitrah. The results of the study showed that the Qur’an as an independent and efficient political school has not turned to a widespread discourse in the Muslim World yet because of 2 reasons: First, the petrified interpretations in the Muslim World have depoliticized the Qur’an by exaggerating the ancillaries of faith and marginalizing “Qur’anic objectives”; second, eclectic approaches have interpreted the Qur’an secular and separated from politics and society. Both of these reasons have led to the “seclusion of the Qur’an” and therefore the political thought and act in the Muslim World today are not affected by the Qur’anic objectives. However, Imam Khumeini’s special and distinctive approach to the political exegesis of the Qur’an could introduce this holy book as a political school and have serious effects on the political transformations and the Islamic revolution in Iran and the international level. Imam Khumeini’s most important principles of the political exegesis include goal-orientation, populism, pragmatism. The result of this approach is a special exegetical approach called “practical approach” seeking to fulfill Qur’anic objectives in the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Exegesis
  • Imam Khumeini
  • Qur’anic Objectives
  • Tahrif (Distortion)
  • Practical Exegesis
  1. قرآن کریم

    1. ایازی، سید محمدعلی (1388). تفسیر قرآن مجید، برگرفته از آثار امام خمینی. تهران: نشر عروج، چاپ سوم، ج1.
    2. پارسانیا، حمید؛ زائری، قاسم؛ اعلمی، زینب (1394). بررسی مقایسه‌ای مواجهه امام خمینی و علمای سنت با «سنت» (در دوره منتهی به وقوع انقلاب اسلامی). اندیشه سیاسی اسلام، شماره8: ص 67.
    3. حسنی، ابوالحسن (1392). مبانی معرفتی تفسیر سیاسی قرآن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    4. خامنه‌ای، سیدعلی (1395). طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن. تهران: انتشارات موسسه ایمان جهادی، چاپ هشتم.
    5. خمینی، سید روح الله (1372). صحیفه نور. تهران: سازمان اسناد و مدارک انقلاب اسلامی، ج‏16. 
    6. خمینی، سید روح‌الله (1327). کشف اسرار. قم: انتشارات مصطفوی.
    7. خمینی، سید روح‌الله (1386). قرآن کتاب هدایت در دیدگاه امام خمینی. تهران: نشر عروج، چاپ پنجم.
    8. خمینی، سید روح‌الله (1387). شرح جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.
    9. خمینی، سید روح‌الله (1388الف). آداب الصلاه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ شانزدهم.

    10. خمینی، سید روح‌الله (1388ج). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، ج1، 2، 11، 13، 20، 21.

    11. خمینی، سید روح‌الله (1388د). وصیتنامه سیاسى- الهى امام خمینى. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ بیست و نهم.

    12. خمینی، سید روح‌الله (1388ر). ولایت فقیه، حکومت اسلامى. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ بیستم.

    13. دیاری بیدگلی، محمدتقی (1392). اندیشه و آرای تفسیری امام خمینی. تهران: نشر عروج، چاپ دوم.

    14. صادقی ارزگانی، محمدامین (1388). جلوه‌های قرآنی در نگاه امام خمینی. تهران: نشر عروج.

    15. عابدی، محمد (1396). مبانی فلسفه علمی تفسیر سیاسی. معرفت سیاسی، شماره 18: ص 5-28.

    16. قاضی‎‌زاده، کاظم (1389). سیاست و حکومت در قرآن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم.

    17. کلینی، محمدبن یعقوب (1388). اصول کافى. قم: دارالثقلین، ج1.

    18. لک‌زایی، نجف (1387الف). سیر تطور تفکر سیاسی امام خمینی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ هشتم.

    19. لک‌زایی، نجف (1387ب). مستندات قرآنی فلسفه سیاسی امام خمینی. قم: بوستان کتاب.

    20. مهدوی‌زادگان، داود (27 مهر 1395). گزارش نشست علمی تفسیر سیاسی قرآن کریم از دیدگاه امام خمینی. قابل دسترس در: http://www.ihcs.ac.ir/fa/news/14286/

    21. نامخواه، مجتبی (1394). نظریه انقلاب امام خمینی. اندیشه سیاسی در اسلام، دوره 2، شماره 5: ص 147-176.

    22. هاشمیان، سید محمدحسین؛ نامخواه، مجتبی (1393). تحلیل امام خمینی از چیستی انقلاب اسلامی و دلالت‌های آن در سیاست‌گذاری عمومی. سیاست متعالیه، شماره7: ص71.