نشانه‌شناسی حقوق شهروندی در اندیشه امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران و عضو انجمن مطالعات سیاسی

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مسأله حقوق شهروندی در اندیشه امام خمینی بوده و کوشیده است با بهره‌‌گیری از رویکردی نشانه‌‌شناسانه، نشانه‌های مفهومی دال بر حقوق افراد به مثابه شهروندان حکومت اسلامی را در منظومه فکری امام خمینی واکاوی نماید. در این تحقیق از نشانه‌شناسی به عنوان روش تحلیل و چارچوب نظری بحث استفاده شده و تلاش گردیده تا از برخی امکانات روش‌شناختی الگوی ایزوتسو، به خصوص مفهوم «میدان‌‌های معنایی» بهره‌گیری شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عبارت حقوق شهروندی در گفتار و آثار امام خمینی به کار نرفته است. این خود نشان از نو بودن نشانه مزبور در نظام معنایی اسلامی است. در حوزه حق تعیین سرنوشت، این حق مشارکت سیاسی است که چالش‌برانگیز است. مشارکت سیاسی در اندیشه اسلامی در میدان معنایی وظیفه دینی، معنا می‌‌یابد و هر مسلمانی باید در حد توان خود در آن کوشا باشد. نظام جمهوری اسلامی، هرچند از حیث صوری و شکلی به نظام‌‌های جمهوری متعارف شباهت دارد، اما به دلیل ابتنای آن بر قوانین اسلامی، خود نظامی منحصربه‌‌فرد است که شهروندی در آن مختصات ویژه‌‌ای دارد. این مختصات ویژه به خوبی نمایانگر تضاد‌‌های نشانه‌‌شناختی در نظام معنایی مسلمانان و گفتمان حقوق شهروندی مدرن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Semiotics of Citizenship Rights in Imam Khomeini's Thought

نویسنده [English]

  • Ahmad Biglari
Ph.D. of political science, faculty of law and political science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The present study aims to investigate the issue of citizenship rights in Imam Khomeini's thought and tries to analyze the conceptual indications of the rights of individuals as citizens of Islamic state in Imam Khomeini's intellectual system by using a semiotic approach. In this research semiotics has been used as a method of analysis and theoretical framework for discussion and some attempts have been made to use some of the methodological possibilities of the Izutsu model, especially the concept of "semantic fields". The results show that the term citizenship rights has not been used in the speeches and works of Imam Khomeini. This is a sign of the newness of this sign in the Islamic semantic system. In the area of the right to self-determination, it is the right to political participation that is challenging. Political participation in Islamic thought in the semantic field of religious duty makes sense, and every Muslim must work as hard as he can. Although the Islamic republic regime, formally and apparently resembles the conventional Republican systems, but it is a unique system in which citizenship has its own particularities, because it is based on Islamic law. These special coordinates well illustrate the semantic contradictions in the Muslim semantic system and the discourse of modern citizenship rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Citizenship Rights
  • Social Justice
  • Islamic political society
  • Izutsu model
  1. قرآن کریم.

    1. ایزوتسو، توشی‌هیکو (1388). خدا و انسان در قرآن. ترجمه احمد آرام. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    2. ایزوتسو، توشی‌هیکو (1389). مفهوم ایمان در کلام اسلامی. ترجمه زهرا پورسینا. تهران: سروش.
    3. براتعلی‌‌پور، مهدی (1385). امام خمینی و جامعه مدنی. تهران: چاپ و نشر عروج.
    4. جاویدی، رقیه؛ بهروزی‌‌لک، غلامرضا (1395). تحلیل مضمون محتوای «مردم» در اندیشه سیاسی امام خمینی. علوم سیاسی، سال 19، شماره 75: ص34-7.
    5. خمینی، سید روح الله (1374). شرح دعاء السحر. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
    6. خمینی، سید روح الله (1378الف). آداب الصلاه. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
    7. خمینی، سید روح الله (1378ب). سر الصلاه (معراج السالکین و صلاه العارفین). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
    8. خمینی، سید روح الله (1381). تقریرات فلسفه امام خمینى. مقرر عبدالغنی موسوى اردبیلى. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، جلد3.
    9. خمینی، سید روح الله (1382). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

    10. خمینی، سید روح الله (1387). وصیت‌‌نامه سیاسی- الهی امام خمینی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

    11. خمینی، سید روح الله (1389). صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، جلد 3، 4، 5، 6، 7، 11، 12، 13، 14، 17، 18 و 21-22.

    12. خمینی، سید روح الله (1392الف). تفسیر سوره حمد. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

    13. خمینی، سید روح الله (1392ب). دروس تفسیر سوره حمد جهاد اکبر یا مبارزه با نفس نامه‌هاى اخلاقى- عرفانى. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

    14. خمینی، سید روح الله (1434ق). ولایت فقیه (حکومت اسلامى). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

    15. خوبروی پاک، محمدرضا (1393). حقوق مردم و شهروندی. تهران: شیرازه.

    16. دانش‌‌پژوه، مصطفی (1392). اسلام و حقوق بین‌‌الملل خصوصی. با همکاری محسن قدیر. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، جلد1.

    17. دینه‌‌سن، آنه ماری (1380). درآمدی بر نشانه‌‌شناسی. ترجمه مظفر قهرمان. اصفهان: پرسش.

    18. رایلی، دنیس (1388). شهروندی و دولت رفاه. ترجمه ژیلا ابراهیمی. تهران: آگه.

    19. رجبی، حسین؛ باقری، محمدرضا (1394). حقوق شهروندی اقلیت‌‌های دینی از منظر فقه امامیه. سیاست متعالیه، سال 3، شماره 10: ص54-39.

    20. فیرحی، داود (1383). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: سمت؛ قم: مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم.

    21. فیرحی، داود (1389). دین و دولت در عصر مدرن. تهران: رخ‌‌داد نو، ج1.

    22. فیرحی، داود؛ بیگلری، احمد (1397). درآمدی بر تاریخ مفهومی شهروندی؛ از تصوری فضیلت‌‌مدارانه تا برداشتی حق‌بنیاد. سپهر سیاست، سال 5، شماره 15: ص102-75.

    23. قادری، سیدعلی (1386). کرامت بر کدامین مفاهیم قابل حمل است؟. در: مجموعه مقالات همایش بین‌‌المللی امام خمینی و قلمرو دین (1). تهران: چاپ و نشر عروج، جلد 8.

    24. قاضی‌‌زاده، کاظم (1377). اندیشه‌‌های فقهی- سیاسی امام خمینی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری.

    25. قربان‌زاده، قربانعلی (1381). مبانی مصلحت عمومی در اندیشه سیاسی امام خمینی. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.

    26. کاپیتان، تامس (1384). حق تعیین سرنوشت و حقوق بشر. ترجمه هدایت یوسفی. در مجموعه مقالات مبانی نظری حقوق بشر. قم: دانشگاه مفید.

    27. هاشمی، سیدمحمد (1394). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: میزان، ج1.

    28. Marshall, T. H. (1997). Citizenship and social class.In: Contemporary political philosophy; An Anthology. Ed. By Robert E. Goodin & Philip Pettit. Oxford: Blackwell Publishers Ltd.