جایگاه شورا در حکومت اسلامی از دیدگاه "محمد رشیدرضا" و "سیدمحمود طالقانی"

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده علوم سیاسی دانشگاه مفید

چکیده

سیدمحمود طالقانی و محمد رشیدرضا، نظریه‌‌‌‌‌های سنتی در مورد حکومت اسلامی در جامعه‌‌ی امروزین را ناکارآمد تلقی کردند و به‌‌‌‌‌دنبال ارائه‌‌ی نظریه‌‌‌‌‌ای کارآمد مبتنی‌‌‌‌‌بر قرآن و آموزه‌‌‌‌‌های دینی برآمدند. آنان به‌‌‌‌‌نظر ایشان، آموزه‌‌‌‌‌های شورایی قرآن در عصر جدید مناسب‌‌‌‌‌ترین محتوا برای حکومت اسلامی است که می‌‌‌‌‌تواند در قالب نظام پارلمانی تحقق پیدا کرده و به بحران‌‌‌‌‌های جامعه‌‌ی اسلامی خاتمه دهد. نگاه رشیدرضا در ترسیم مجلس شورا، نخبه‌‌‌‌‌گرایانه است؛ در حالی که طالقانی بیش‌‌‌‌‌تر بر توده‌‌‌‌‌های مردم تکیه دارد. اهمیت این پژوهش ضمن کاوش حول زوایای مختلف شورا از دیدگاه این دو اندیشمند، به تطبیق آن با دموکراسی پرداخته و پیامد‌‌‌‌‌های سیاسی آن را بررسی نموده است. مسأله‌‌‌‌‌ی پژوهش حاضر، چگونگی تبیین شورا در حکومت اسلامی از منظر دو اندیشمند مسلمان (یادشده) است. مقایسه این دو دیدگاه - در تفکرات شیعه و سنی - موجب روشن‌‌‌‌‌شدن نقاط اشتراک، اختلاف و مواضع مورد تأکید در این نظریات خواهد شد. این مقاله از روش استیوارت هیوز بهره جسته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابوفارس، محمد عبدالقادر (بی‌‌‌‌‌تا). حکم الشوری فی­السلام و نتیجتها. بیروت: دار الفرقان.
  2. احمدی، حمید (1378). «اسلام سیاسی و منتقدان آن: نقد و بررسی اندیشه‌‌‌‌‌های قاضی عشماوی، پیرامون رادیکالیسم سیاسی». فصلنامه‌‌ی مطالعاتی خاورمیانه، شماره 22: 91-118.
  3. انصاری قمی، حمید (1380). حدیث بیداری. تهران: مؤسسه‌‌ی نشر و تنظیم آثار امام خمینی.
  4. اسماعیلی، محمدمهدی و دیگران (1392). «کندوکاو پیرامون اندیشه‌‌‌‌‌های سیاسی محمود طالقانی: حد واسط مکتب قم و نجف». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره چهارم: 27-45.
  5. جرجی، زیدان (1968م). تاریخ التمدن الاسلامی. قاهره: دارالهلال.
  6. خان‌‌‌‌‌محمدی، یوسف (1391). تفسیر سیاسی قرآن در ایران معاصر. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  7. رشیدرضا، محمد (بی‌تا). الخلافه او الامامه العظمی (از مجموعه: الدوله و الخلافه فی الخطاب العربی، تقدیم و دراسه: وجیه کوثرانی). بیروت: دارلطلیعه.
  8. ــــــــــــ (1368ق). تفسیر المنار، ج4، قاهره: دارالمنار.
  9. شمس‌‌‌‌‌الدین، محمدمهدی (1421ق/1992م). فی الاجتماع سیاسی الاسلام. بیروت: الموسسه الجامعیه للدراسات و النشر.
  10. الشاوی، توفیق محمد (1994). الشوری اعلی مراتب الدیموقراطیه. قاهره: دارالزهرا.
  11. طالقانی، سیدمحمود (1362). پرتوی از قرآن(ج6). گردآورنده: سیدمهدی جعفری. تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری انتشارات قلم.
  12. ــــــــــــــــ (1360/الف). تبیین رسالت برای قیام به قسط. تهران: بنیاد فرهنگی آیت‌‌‌‌‌الله طالقانی با همکاری شرکت سهامی انتشار.
  13. ــــــــــــــــ (1360/ب). از آزادی تا شهادت. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
  14. عبدالجبار، محمد (1389). «جایگاه شورا در اندیشه‌‌ی سیاسی اسلام». مترجم: حسن قدوسی. مجله معرفت، شماره 36: 91-100.
  15. عبدالرازق، علی (بی‌‌‌‌‌تا). الاسلام و اصول الحکم. تحقیق: محمد عماره. بیروت: المؤسسه العربیه للدراسات و النشر.
  16. غرابیه، ابراهیم (1382). «اسلام و سلطه‌‌ی سیاسی از دیدگاه محمد رشیدرضا». ترجمه: علی علی‌‌‌‌‌محمدی. کتاب ماه علوم اجتماعی، ش73.
  17. فیرحی، داود (1380). نظام سیاسی دولت در اسلام. تهران: سمت (چ 5).
  18. ـــــــــــ (1388). «توفیق الشاوی و نظریه‌‌ی عمومی شورا در اسلام». فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 9: 197-216.
  19. میراحمدی، منصور (1384). اسلام و دموکراسی مشورتی. تهران: نشر نی.
  20. میثمی، لطف‌‌‌‌‌الله (1389). «مصالح عالیه نظام، نام مستعار نظام بود». ماهنامه سیاسی و فرهنگی نسیم بیداری، شماره 10.
  21. نائینی، محمدحسین (1378). تنبیه‌‌‌‌‌الامه و تنزیه‌‌‌‌‌المله. مقدمه، پاورقی و توضیحات: سیدمحمود طالقانی. تهران: شرکت سهامی انتشار(چ 9).
  22. هیوز، استیوارت (1373). آگاهی و جامعه. مترجم: عزت‌‌‌‌‌الله فولادوند. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
سیاست متعالیه

دوره 6، شماره 22
پاییز 1397
صفحه 23-42

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار