مراتب اخلاقی قانون اساسی جمهوری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مانند هر قانون دیگری، باید بازتاب اصول یا مکتب اخلاقی و در نهایت ترسیم‌کننده‌ی جامعه‌ای بوده باشد که از آن اصول و مکتب ناشی می‌شود. سوال اصلی مقاله حاضر این است که دلالت‌های اخلاقی اصول قانون اساسی چیست و چه جامعه‌ای را ترسیم می‌کند؟ بر اساس چارچوب اخلاقی متخذ از حکمت متعالیه، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان آداب و قالب عمل جامعه، متضمن اصولی از هرسه مرتبه‌ی اخلاقی: اخلاق دنیه، متعادله و متعالیه است. گرچه برخی اصول قانون اساسی ظرفیت خوانش و تفسیر مبتنی‌بر اخلاق متعالیه را دارند، لکن نظم اخلاقی خاصی بر آن حاکم نیست و تدوین‌کنندگان آن مستقیماً و با توجه به اخلاق و مراتب آن قانون را تدوین نکرده‌اند. ظاهر بسیاری از اصول، تأمین‌کننده‌ی مرتبه‌ی دنیه‌ی اخلاق هستند و تنها به تبع معارف دینی، اصولی که ناظر به مراتب متعادله و متعالیه اخلاق باشند، تصویب شده‌اند. این نوشته مسأله‌ی فوق را در مشروح مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی، و با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا بررسی نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethical Levels of the Basic Law in the Islamic Republic

نویسنده [English]

  • Mohammad-Hassan Rouzbeh
چکیده [English]

As any other law, the basic law of the Islamic republic should reflect the ethical principles or school and finally draws a society driven from those principles and school. The main question of the present paper is “what are the moral significations of the principles of the basic law and which society does it draw?” On basis of the ethical framework gotten from the Supreme (Mote’alieh) Hikmah, the basic law of the Islamic republic, as tradition and practice framework of the society, guarantees principles from all three ethical levels: earthly, moderate and supreme. Although some principles of the basic law have the capacity of being interpreted on basis of the supreme ethics, not a specific ethical discipline is governing it and its compilers have not gathered it directly and according to ethics and it levels. The face of many of the principles can provide earthly level of the ethics and moderate and supreme ethical principles have been passed only after religious didactics. This study has analyzed the aforementioned subject in the complete version of the negotiation of the experts for the basic law and with using content analysis method. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Basic Law
  • power
  • chastity
  • Hikmah
  • Munificence
  1. استیس. و.ت (1371). ده مقاله درباره‌ی علم و فلسفه و اخلاق. ترجمه: عبدالحسین آذرنگ. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
  2. بستانی، فواد و دیگران (1375). فرهنگ ابجدی (جلد 1). تهران: انتشارات اسلامی.
  3. بیتهام، دیوید و کوین بویل (1376). دموکراسی چیست؟ ترجمه شهرام نقش تبریزی. تهران: ققنوس.
  4. توسلی نائینی، منوچهر و دیگران (1390). نقش واقعیت در ایجاد قاعده‌ی حقوقی. فقه و حقوق اسلامی، شماره‌ی 3، پاییز.
  5. حسینی بهشتی، محمدحسین (1378). مبانی نظری قانون اساسی. تهران: بقعه.
  6. خمینی ، روح‌الله (1380). صحیفه‌ی امام (ج13 و 11). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام.
  7. ـــــــــــــ(1381). تقریرات فلسفه (ج1 و 2 و 3). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام.
  8. سجادی، جعفر (1379). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  9. شهابی و دیگران (1391). حقوق متافیزیکی؛ تأملی در نقش ارزش در فرایند ایجاد قاعده‌ی حقوقی. مطالعات حقوقی، دانشگاه شیراز، دوره چهارم، شماره 1، بهار.

10. شیرازی، صدرالدین (1360). اسرارالآیات. تصحیح: محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.

11. ــــــــــــــــ (1368). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه (ج9 و 2). قم: مکتبة المصطفوی.

12. صالح پور، جهانگیر (1378). امام خمینی، فقیه دوران گذار. کیان، سال 9، شماره 26، فروردین.

13. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی (1364). ج1. تهران: اداره کل امور فرهنگی مجلس شورای اسلامی.

14. طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

15. عبودیت، عبدالرسول (1386). درآمدی به نظام حکمت صدرائی (ج2). تهران: انتشارت سمت.

16. عمید زنجانی، عباسعلی (بی‌تا). مبانی فقهی قانون اساسی. تهران: جهاد دانشگاهی.

17. ــــــــــــــــــــــ(1386). کلیات حقوق اساسی جمهوری اسلامی. تهران: مجد.

18. فرامرز قراملکی، احد (1388). اندر نسبت قانون و اخلاق. آیین، شماره 24 و 25، آذر و دی.

19. فلسفی، هدایت‌الله (1380). حق، صلح و منزلت انسانی. حقوق بین‌الملل، شماره 16 و 27.

20. کاتوزیان، ناصر (1366). فلسفه حقوق. تهران: به‌نشر.

21. مدنی، جلاالدین (1365). حقوق اساسی جمهوری اسلامی. تهران: سروش.

22. معین راد، محمدرضا (1385). سیر تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

23. ـــــــــــــــــ (1378). گامی به‌سوی عدالت (ج2). تهران: دانشگاه تهران.

24. یزدی، محمد (1368). شرح و تفسیر قانون اساسی. تهران: مؤسسه نور.