ظرفیت‌های مشارکت سیاسی در قرائت از نظریه‌ی ولایت‌فقیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

ولایت فقیه به‌عنوان نظریه‌ی سیاسی شیعه در عصر غیبت،‌ شاهد قرائت­های متعدّدی برای اداره‌ی جامعه در زمان­های مختلف بوده است. برخی از این قرائت­ها مانند قرائت "حسبه" و "ولایت عامّه فقیهان"‌ ذیل قرائت نظم غیرمردم­سالار قرار می­گیرد که به‌خاطر غلبه‌ی چارچوبی خاصّ از قدرت، مشروعیّت حکومت را در گرو حاکم قرار داده و سهم محدودی برای مشارکت سیاسی توده‌ی مردم قائل شده است؛ لذا ظرفیّت­ محدودی برای جلب مشارکت سیاسی حدّاکثری شهروندان دارد. برخی قرائت‌های دیگر مانند "ولایت مطلقه فقیه" و "ولایت انتخابی فقیه"‌ ذیل قرائت نظم مردم­سالار قرار گرفته و با عنایت به حاضر دیدن مردم در: تأسیس، اداره‌ی حکومت و نظارت‌بر حاکمان و کارگزاران‌،‌ از ظرفیت­های زیادی در جلب مشارکت سیاسی برخوردار هستند. این تحقیق ضمن تبیین مشروعیت تحقق نظریه‌ی ولایت فقیه ذیل این دو قرائت اساسی، و تمایز این قرائت­ها؛ ظرفیت­های هر قرائت را بر اساس مبانی و ادلّه‌ی آن مورد بررسی قرار می­دهد و بر این باور است که: قبض و بسط آزادی­ها و مشارکت­های سیاسی مردم و نخبگان بیش از آن‌که برعهده‌ی قوانین هر نظام یا تصمیم­های ولیّ فقیه باشد، به ظرفیت­های آن نظام (مبتنی‌بر مبانی و ادلّه‌ی قرائت از ولایت فقیه) مرتبط است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Capacities of Political Participation in Interpreting Velayat-e-Faqih (Supremacy of the Jurist) Theory

نویسنده [English]

  • Seyyed Sajjad Izdehi
چکیده [English]

As the political theory of the Shia at the time of absence (Gheibah of Imam Mahdi), Velayat-e-Faqih (Supremacy of the Jurist) has seen numerous interpretations for managing the society at different times. Some of these interpretations like “Hesbah/حسبه” and “General Supremacy of the Jurists/ولایت عامّه فقیهان” are put under “non-democratic discipline” interpretation which has put the legitimacy of the government at the hand of the governor due to dominance of special framework for “power” and has considered a limited share for political participation of the public; hence, has limited capacity for attracting the political participation of the majority of citizens. Some other interpretations like “Absolute Supremacy of the Jurist/ولایت مطلقه فقیه” and “Selective Supremacy of the Jurist/ولایت انتخابی فقیه” are classified under “democratic discipline” interpretation and have high capacity to attract political participation due to seeing people present in the establishment and handling of the government and supervising the governors. In addition to explaining the legitimacy of substantiation of Velayat-e-Faqih (Supremacy of the Jurist) theory under these two interpretations and differentiating them; this study analyzes the capacity of each interpretation according to its basics and proofs and believes that: limitation and expansion of the freedoms and political participation of people and the elites is related more to capacities of the discipline (based on basics and proofs of interpreting Velayat-e-Faqih theory) than on laws of each discipline or decisions of the Jurist. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non-Democratic Discipline
  • democracy
  • Hesbah/حسبه
  • General Supremacy of the Jurists
  • Absolute Supremacy of the Jurist
  • Selective Supremacy
  1. اراکی، محمدعلی (1413ق). المکاسب المحرّمة. قم: موسسه در راه حق.
  2. بحرالعلوم، سیدمحمد (1403ق). بلغة الفقیه. تحقیق: سیدمحمدتقی آل بحرالعلوم. تهران: منشورات مکتبة الصادق (چاپ چهارم).
  3. تبریزى، میرزا جواد (1411ق). ارشاد الطالب الى التعلیق على المکاسب. قم: موسسه اسماعیلیان.
  4. ــــــــــــــــ (1416ق). صراط النجاة فى أجوبة الاستفتائات. قم: مکتب نشر المنتخب.
  5. جعفری ندوشن، علی‌اکبر (1383). تفکیک قوا در حقوق ایران، آمریکا و فرانسه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  6. حائرى، سید کاظم (1414ق). ولایة الامر فى عصر الغیبة. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  7. خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  8. ـــــــــــــــــ (1368). کتاب البیع. قم: موسسه مطبوعاتى اسماعیلیان (الطبعة الرابعة).
  9. خوئی، ابوالقاسم (1418). التنقیح فی شرح العروة الوثقی (کتاب الاجتهاد و التقلید). قم: لطفی.
  10. زنجانی، عمید (1376). فصلنامه‌ی حکومت اسلامی، دیدگاه حکومتی در نظریه حسبه، فرضیه حکومت با اختیارات محدود شماره 3.
  11. صالحى نجف‏آبادى، نعمت‏اللَّه (1363). ولایت فقیه حکومت صالحان. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگى ‏رسا.
  12. قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران.
  13. مشروح مذاکرات تدوین قانون اساسی (1364). تهران: اداره کل امور فرهنگ و روابط عمومی مجلس.
  14. مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1369). تهران: اداره کل امور فرهنگ و روابط عمومی مجلس.
  15. منتظری، حسینعلی (1409). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة. قم: مرکز العالمی للدراسات العالمیة.
  16. ــــــــــــــ (1367). مبانی فقهی حکومت اسلامی. ترجمه: محمود صلواتى. تهران: مؤسسه کیهان.
  17. نجفی، محمدحسن (1367). جواهر الکلام فى شرح شرائع الاسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  18. نراقی، ملااحمد (1375). عوائد الایام. قم: مرکز النشر الاسلامى التابع لمکتب الاعلام الاسلامى.