امنیت ملی دولت اسلامی از منظر فقه شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

هدف این مقاله «بررسی امنیت ملی از منظر فقه شیعه» است. یکی از چالش‌ها و دشواره‌های امروزین و مبتلابه کشورهای اسلامی، مسأله‌ی امنیت ملی است. با توجه به ظرفیت عمیق و گسترده‌ی علم فقه در تبیین مسأله‌ی امنیت ملی دولت‌های اسلامی، در این نوشتار کوشیده‌ایم تا با تمسک به روش استنباطی و استنادی، گزاره‌های فقهی ناظر به امنیت ملی را استخراج کرده و با استمداد از یک الگوی نظری تلفیقی، متشکل از: علل اربعه (متخذ از فلسفه اسلامی) و مصالح خمسه (متخذ از فقه) این مسأله را از منظر فقه تحلیل کنیم. براساس این الگوی نظری، امنیت ملی به‌مثابه امر حادث، دارای چهار علت: مادی، صوری، فاعلی و غایی است که هر چهار مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

National Security of Islamic Government from the Viewpoint of Shia Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Najaf Lakzaee
  • Mohammad Esmaeil Nabatian
  • Noorollah Karimian
چکیده [English]

The aim of the present study is to analyze the national security based on the opinion of Shia jurisprudence. One of current and serious challenges of the Islamic countries is national security. Considering the deep and extensive capacity of jurisprudence in explanation of the issue of national security in the Islamic countries, with attempt to use inferential and referential methods, we have tried to extract the juridical clauses [and sayings] related to national security, and with seeking help from a mixed theoretical framework comprised of quadruplet reasons (derived from the Islamic philosophy) and quintuple interests (derived from jurisprudence), we have tried to solve this issue from the juridical aspect. According to this theoretical framework, as an occurring affair, national security has four reasons: materialistic, facial, subjective and final, and all of them will be discussed. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security
  • Jurisprudence
  • National Security
  • Quadruplet Reasons
  • Quintuple Interests
  1. احمدی میانجی، علی (بی‌تا). مکاتیب الرسول. قم: دارالحدیث.
  2. اخوان کاظمی، بهرام (1385). امنیت در نظام سیاسی اسلام. تهران: کانون اندیشه جوان.
  3. احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  4. اعرافی، علی‌رضا (1391). فقه تربیتی. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
  5. افتخاری، اصغر (1377). «امنیت ملی: رهیافت‌ها و آثار»، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‌شماره2، ص27-60.
  6. الگار، حامد (1369). دین و دولت در دوره قاجار. تهران: نشر توس.
  7. امام خمینی، سید روح‌اللّه (1423ق). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ 12.
  8. ـــــــــــــــــــــ (1425ق). تحریر‌الوسیلة، ترجمه: علی اسلامی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ 21.
  9. ــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، تحریرالوسیلة. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
  10. ـــــــــــــــــــــ (1389). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  11. امام سجاد (1390). صحیفه سجادیه.
  12. انصاری، مرتضی (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  13. آذری قمی، احمد (1372). ولایت فقیه از دیدگاه فقها. قم: دارالعلم.
  14. آصفی، محمدمهدی (1393). مبانی نظری حکومت اسلامی. قم: بوستان کتاب قم.
  15. آقابابایی، حسین (1389). قلمرو امنیت در حقوق کیفری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  16. بجنوردی، سیدحسن (1419ق). القواعدالفقهیة. قم: نشر الهادی.
  17. بحرالعلوم، محمدبن‌محمدتقی (1403ق). بلغة الفقیهو تهران: منشورات مکتبة الصادق، چاپ چهارم.
  18. بوزان، باری و الی ویور و پاپ دو دیلد (1392). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم.
  19. بوزان، باری (1378). مردم، دولت و هراس. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  20. تاریمرادی، احسان و محمدتقی فخلعی (بی‌تا). «مبانی و احکام فقهی محیط زیست»، مجله مطالعات اسلامی، ش 71، ص31.
  21. تیلور، فیلپ و نانسی اسنو (1390). کتاب مرجع دیپلماسی عمومی. ترجمه: روح‌الله طالبی آرانی. تهران: دانشگاه امام صادق.
  22. جعفرى، محمدتقى (بی‌تا). منابع فقه. بی‌جا.
  23. جمعی از محققان در پژوهشگاه تحقیقات اسلامی (1428ق). جهاد در آینه روایات. قم: انتشارات زمزم هدایت.
  24. جمعى از مؤلفان (بی‌تا)، مجله فقه اهل‌بیت علیهم‌السلام. قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع).
  25. جوادی آملی، عبدالله (1382). ولایت فقیه. تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا، چاپ سوم.
  26. حرّ عاملی، محمدبن‌حسن (1409ق). وسائل‌الشیعة. قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
  27. حکیم، سید محمدباقر (1390). نقش اهل‌بیت در بنیان‌گذاری جماعت صالحان. ترجمه: کاظم حاتمی طبری. قم: مجمع جهانی اهل‌بیت(ع).
  28. حکیم محقق حلّی، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
  29. رحمت‌الهی، حسین و نجف لک‌زایی و محمدجواد ارسطا و هادی حاج‌زاده (1394). «امنیت سیاسی افراد و مرجع آن در فقه امامیه»، فصلنامه علمی پژوهشی حقوق اسلامی، ش44.
  30. ساعدی، محمد (1430ق). المساجد و احکامها فی الشریعه الاسلامیه (دراسه فقهیه مقارنه). تهران: مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی.
  31. سید رضی، حسین (1369). نهج‌البلاغه. ترجمه: محمد دشتی. قم: نشر امام علی(ع)، چاپ دوم.
  32. سیستانى، سیدعلى (1414ق). قاعده‌ی لا ضرر و لا ضرار. قم: دفتر آیت‌الله سیستانى.
  33. سیوری حلّی، مقداد بن عبداللّه (1425ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، قم: انتشارات مرتضوی.
  34. شریعتی، روح‌الله (1387). قواعد فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  35. شکوری، ابوالفضل (1377ش). فقه سیاسی اسلام. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
  36. شمس‌الدین، محمدمهدی (1375ش). نظام حکومت و مدیریت در اسلام. ترجمه: سیدمرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی. تهران: دانشگاه تهران.
  37. شهید اول، محمد بن مکى (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  38. شهید ثانی، زین‌الدین بن على (1412ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (شرح لمعه). تصحیح: سلطان العلماء. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  39. ــــــــــــــــــــــــ (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  40. شیخ­طوسی، محمدبن­حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم.
  41. ــــــــــــــــــــــــ (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  42. ــــــــــــــــــــــــ (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
  43. ــــــــــــــــــــــــ (1407ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  44. صدر، سیدمحمد (1420ق). ماوراء الفقه. بیروت: دارالأضواء للطباعة و النشر و التوزیع.
  45. صرامی، سیف‌الله (1377). حسبه نهاد حکومتی. قم: بوستان کتاب قم.
  46. عاملی، شیخ بهاء‌الدین محمد بن حسین (1429ق). جامع عباسی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  47. عراقی، آقا ضیاءالدین علی (1414ق). شرح تبصرة المتعلمین. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  48. علامه حلّی، حسن بن یوسف (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  49. عمید زنجانی، عباس‌علی (1421ق). فقه سیاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم.
  50. فخرالمحققین حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم.
  51. کاشف‌الغطا، محمدحسین (1372). آوای بیداری (ویژه‌نامه روزنامه جمهوری اسلامی).
  52. کرمی، محمدمهدی و محمد پورمند (1385). مبانی فقهی اقتصاد اسلامی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت، چاپ هفتم.
  53. کریمی مله، علی (1384). «تأملی معرفت‌شناسانه در مسأله امنیت ملی: از نگاه امام خمینی)ره(»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات راهبردی، سال هفتم، شماره 26 صص 697-718.
  54. کلانتری، علی‌اکبر (1387). فقه و پوشش. قم: بوستان کتاب قم. چاپ سوم
  55. کاشف‌الغطاء، حسن‌بن‌جعفر (1422ق). أنوار الفقاهة. نجف: مؤسسه کاشف‌الغطاء.
  56. کلینى، محمد بن یعقوب (1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث للطباعة و النشر.
  57. گلپایگانى، سید محمدرضا (1412ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود. قم: دار القرآن الکریم.
  58. لاری، سیدعبدالحسین (1418ق). مجموعه مقالات. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  59. لک‌زایی، نجف و هادی حاج‌زاده (1393). «بررسی امنیت اقتصادی افراد از خلال قواعد فقه امامیه با نگاهی به مرجع امنیت»، فصلنامه علمی و پژوهشی دانشنامه حقوق اقتصادی، ش6، سال 21.
  60. ماندل، رابرت (1377). چهره متغیر امنیت ملی. ترجمه: پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  61. مدنی، جلال الدین (بی‌تا). تاریخ سیاسی معاصر ایران. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ سوم.
  62. مراغی، میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  63. مرعشى شوشترى، سید محمدحسن (1427ق). دیدگاه‌هاى نو در حقوق. تهران: نشر میزان، چاپ دوم.
  64. مصطفوی، سیدمحمد کاظم (1421ق). مائة قاعدة فقهیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ چهارم.
  65. مغنیه، محمدجواد (1421ق). فقه الإمام‌الصادق(ع). قم: مؤسسه انصاریان، چاپ دوم.
  66. منتظری، حسین‌علی (1409ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی. ترجمه: محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری. قم: مؤسسه کیهان.
  67. ــــــــــــــــ (1417ق). نظام الحکم فی الإسلام. قم: نشر سرایی، چاپ دوم.
  68. ــــــــــــــــ (1429ق). حکومت دینی و حقوق انسان. قم: ارغوان دانش.
  69. موسوی بجنوردی (بی‌تا). القواعدالفقهیه. جلد اول، ص 215 و ج2، ص 122.
  70. موسوى اردبیلى، سید عبدالکریم (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات. قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
  71. مؤمن قمّى، محمد (1415ق). کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  72. نائینی، میرزا محمدحسین (1424ق). تنبیه الأمة و تنزیه الملة. تحقیق: سیدجواد ورعی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  73. نجفى، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.