امید، مقاومت و آزادی در اشعار حافظ و شاملو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

2 استادیار، گروه ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مضامین امید، مقاومت و آزادی در اشعار حافظ و شاملو است. مسئله‎ای که پژوهش حاضر بر آن تمرکز دارد این است که دو شاعر نامدار ایران (حافظ از دوره کلاسیک و شاملو از دوره معاصر با دو قالب متفاوت شعری) چه مفاهیم سیاسی- اجتماعی را در شمار مفاهیم بنیادین در نظر می‎گرفتند و هر یک از آن‌ها چه ادراکی از آن مفاهیم را بازنمایی می‎کردند؟ پژوهش بر این فرضیه حاضر استوار است که از منظر حافظ و شاملو مفاهیم بنیادین سازنده جامعه عبارتند از «امید»، «مقاومت» و «آزادی» و رسالت شاعر در بازنمایی عناصر امیدساز، تشویق جامعه به مقاومت و مبارزه و تلاش برای تحقق آزادی در جامعه است. در این راستا با استفاده از نظریه بازنمایی ویکتوریا الکساندر، نگاه دو شاعر به جامعه زمان خود، با اتکاء به مفاهیم بنیادین سیاسی «امید»، «مقاومت» و «آزادی» تحلیل می‎شود. دستاورد پژوهش حاضر این است که هر دو شاعر آرمان‌گرا، دغدغه‌مند و تحول‌خواه می‎باشند و شعر این دو شاعر صرفاً شعری انتزاعی و در فضای تخیل نیست، بلکه تغییر و تحول اجتماعی از منظر دو شاعر اهمیت دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hope, Resistance, and Freedom in the Poems of Hāfez and Shāmlou

نویسندگان [English]

  • katayoon khajavi 1
  • MohammadTaghi Biglar 2
  • Marzieh Gorji 2
1 PhD., Student, Department of Persian Literature, Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Literature, Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present research is to review the themes of hope, resistance, and freedom in the poems of Hāfez and Shāmlou. Statement of the problem focused in this research is: what political-social concepts were considered by the two well-known Iranian poets (Hāfez from the classic period and Shāmlou from the contemporary era having two different poetry styles) as fundamental and what perception did they present of those concepts? The research relies on the hypothesis that from the view of Hāfez and Shāmlou, fundamental concepts constructing a society involve "hope", "resistance", and freedom" and that the poet's duty in presenting hopeful elements is to encourage the community to resist, fight, and attempt for bringing about freedom in society. In this regard, using Victoria Alexandre's reflection theory, the outlook of the two above-mentioned poets on their society back then was analyzed, relying on fundamental political concepts of "hope", "resistance", ' and freedom". The findings of the present research show that both poets are idealist, reformist, and concerned about society and that their poetry is not merely abstract and imaginary, but rather social change and transformation matter to them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hāfez
  • Shāmlou
  • Hope
  • Resistance
  • Freedom
  • Political Poem
قرآن کریم.
اقبال آشتیانی، عباس (1384). تاریخ مغول. تهران: امیرکبیر.
پورنامداریان، تقی ‌(1381). سفر درمه (تأمّلی در شعر احمد شاملو). تهران: نگاه، چاپ دوم.
جواهری، محمدرضا (1400). آزادی در سیاست متعالیه. سیاست متعالیه، 9(33): ص47-68.
حافظ (1372). دیوان حافظ. تصحیح سید ابوالقاسم انجوی شیرازی. تهران: سازمان انتشارات جاویدان، چاپ هشتم.
دانشگاه کمبریج (1379). تاریخ ایران: دوره تیموریان. ترجمه یعقوب آژند. تهران: نشر جامی.
دستغیب، عبدالعلی (1385). شاعر عشق و سپیده دمان (نقد و تحلیل اشعار‌ شاملو‌). تهران: آمیتیس.
دیانوش، ایلیا (1385). لالایی با شیپور(گزین گویه‌ها و ناگفته‌های احمد شاملو). تهران: انتشارات مروارید، چاپ سوم.
رونق‌، محمّد‌علی (1388). شاملوشناسی. تهران: مازیار.‌
سعدی، مصلح الدین عبدالله (1372). کلیات سعدی. تهران: طلوع.
شاملو، احمد (1378). مثل خون در رگ‌‌های من. تهران: چشمه، چاپ سوم.
شاملو، احمد (1380الف). حافظ شیرازی به روایت احمد شاملو. تهران: انتشارات مروارید، چاپ سوم.
شاملو، احمد (1380ب). مجموعه آثار شاملو. تهران: انتشارات زمانه نگاه، چاپ دوم، دفتر یکم.
شاملو، احمد (1382). مجموعه آثار. تهران: نگاه، چاپ چهارم.
شاملو، احمد ‌(1383). مجموعه آثار. تهران: انتشارات نگاه، چاپ پنجم، دفتر یکم.
فتوحی، محمود (1389). بلاغت تصویر. تهران: سخن، چاپ دوم.
مجابی، جواد (1383). شناخت‌نامه احمد شاملو. تهران: نشر قطره.
مختاری، محمّد (1378). انسان در شعر معاصر‌. تهران‌: توس، چاپ سوم.
میرعرب، فرج‌الله؛ ثنایی، علی‌اصغر (1400). الگوی کارکردی امام علی(ع) برای حراست از جبهه مقاومت. سیاست متعالیه، 9(32): ص231-248.
میرقادری، سید فضل‌الله؛ کیانی، حسین (1391). بنمایههای ادبیات مقاومت در قرآن. مطالعات ادبی متون اسلامی، 1(1).
Alexander Victoria, D. (2021). Sociology of the Arts: Exploring Fine and Popular Forms. John weilly and sons’ ltd publications.
Rorty, R. (1999). Philosophy and social hope. Penguin.
Spragens, T. (1976). Understanding Political Theory: An Introduction. Palgrave-Macmillan.