مبانی حفظ محیط زیست و همکاری‌های بین‌المللی زیست‌محیطی در اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، روابط بین‌الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری، روابط بین‌الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22034/sm.2022.137876.1617

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی حفظ محیط زیست و همکاری‌های بین­المللی زیست محیطی در اسلام است. این پژوهش با استفاده از مبانی اسلامی در بخش نظری، طبیعت جهان را از مواهب الهی دانسته که باید انسان برای حفظ حیات و بقای خویش و تمامی موجودات بهترین روش را در بهره‌برداری از آن بکار گیرد. در عین حال این بینش، آدمی را با مبداء هستی پیوند داده و در مواجهه با طبیعت و مسائل زیست محیطی علاوه بر تبعیت از قواعد و اصول اسلامی، اتصال و ارتباط با شریعت را با وصف عقل و نقل برقرار می‌سازد. در بُعد عملی با استناد به قواعد و اصول اسلامی بیان شده، اسلام، احکام و دستوراتی در حوزه محیط زیست دارد که هر کدام از آن‌ها مانع جدی در به وجود آمدن بحران‌های زیست محیطی خواهد بود. اصولی چون اصل اباحه و لزوم حفظ توازن در طبیعت، اصل مصلحت و قواعدی چون قاعده لاضرر، قاعده اتلاف و قاعده تسبیب و سیره عقلاء، مسئولیت‌های آحاد افراد بشر را در جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست و همچنین میزان بهره‌برداری از آن را تعیین و اثبات می‌نمایند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles of Environment Protection and International Environmental Cooperation in Islam

نویسندگان [English]

  • Masha'Allah Heidarpour 1
  • Moslem Saanei 2
1 Assistant Professor, International Relations, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.
2 2. PhD. Student, International Relations, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review principles of environment protection and international environmental cooperation in Islam. Using some theoretical principles in Islam, this research recognizes nature as the blessing of God and that humans should apply the best methods to sustain the life of their own and all other creatures. Moreover, such an insight associates human beings with the source of creation so when confronted with nature and environmental issues, in addition to following Islamic regulations and principles, humans connect with religion by ration and narration. Regarding practical aspects, by making a reference to Islamic regulations and principles, Islam has rules and disciplines in terms of environment that act as serious obstacles against environmental crises. Principles such as Ibāhah (permission) and the necessity of keeping a balance in nature, expediency and lā zarar (no harm), Itlāf (direct harm) and tasbib (indirect harm) as well as the approach of wise scholars all determine and prove the responsibility of the mass of people in preventing damage to the environment and avoiding environment pollution and also explain how much we are allowed to exploit the environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environment
  • International Environmental Cooperation
  • Nafy-e Sabil (Denying the Domination of Unbelievers over Believers)
  • Nature
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج2.
اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا). زبده البیان فی احکام القرآن. قم: المکتبه الجعفریه لاحیاء الآثار الجعفریه.
انصاری، مرتضی بن محمد امین (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، ج2.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: آل البیت، ج5.
حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: مرکز نشر اسلامی، ج2.
حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (1420ق). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه. قم: مؤسسه امام صادق(ع)، ج5.
رشتی، میرزا حبیب‌الله (1316ق). التعلیقه علی مکاسب الشیخ الانصاری. قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
رفیع‌پور، فرامرز (1378). آناتومی جامعه، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
شریف مرتضی (1405ق). رسائل الشریف المرتضی. قم: دارالقرآن الکریم، ج2.
شهید اول (عاملی)، محمد بن مکّی (1400ق). القواعد و الفوائد. نجف: بی‌نا، ج1.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الافهام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه، ج3.
شیرخانی، علی (1397). تفسیر سیاسی از آیه نفی سبیل. سیاست متعالیه، 6(23).
طباطبایی، سید محمد (بی‌تا). کتاب المناهل. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
طباطبائی، سید محمدحسین (1385). ترجمه تفسیر المیزان. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، دفتر انتشارات اسلامی.
عمیق، محسن؛ حسینی، سید فضل‌الله (1392). اخلاق زیست محیطی در اسلام. اصفهان: جهاد دانشگاهی.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج72.
محمدزاده رهنی، محمدرضا (1389). بررسی مبانی حفاظت از محیط زیست. فقه و تاریخ تمدن، 6(25).
موسوی بجنوردی، سید میرزا حسن (1419ق). القواعد الفقهیه. تهران: مکتبه الصدر، ج1-2.
نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج37.
نراقی، احمد بن محمدمهدی (1417ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمّات مسائل الحلال والحرام. قم: دفتر نشر اسلامی.
Dahl, A.L. (2012). Achievements and gaps in indicators for sustainability. Ecological Indicators, 17: p.14-19.
Hendrickson, D.C. (2003). The Lion and the Lamb: Realism and Liberalism Reconsidered. World Policy Journal, XX(1).
Wight, M. (1992). International Theory: the three Traditions. N.y. Holmes & Meier.