واکاوی مستندات مصلحت در فقه سیاسی شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

10.22034/sm.2021.131870.1569

چکیده

هدف پژوهش حاضر تبیین و شناسایی مستندات مصلحت در فقه سیاسی شیعه با روش توصیفی- تحلیلی است در این راستا مستندات عام و خاص مصلحت، شامل آیات، روایات، سیره و قواعد دیگر، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین با نگاه کاربردی به اصل مصلحت، ضوابط حاکم بر آن در نظام سیاسی مورد بحث قرار گرفت. نتایج نشان داد عقل سلیم با تأکید بر هدفمند بودن شریعت، غرض تشریع الهی را تأمین مصالح بندگان دانسته و اسلام به عنوان دینى که پاسخگوی تمامی مسائل فردی، اجتماعی و سیاسی است، علاوه بر تبیین احکام ثابت، به احکام متغیر، مصالح و مفاسد مادى و معنوى هم عنایت دارد. همچنین با واکاوی مستندات مصلحت، پیوند وثیق آن با عملکرد نظام اسلامی در برون‌رفت از مشکلات اعم از سیاسی، امنیتی و اقتصادی، مشخص شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Documentaries about Public Interest in Shi’ite Political Fiqh

نویسنده [English]

  • Seyed Ali Asghar Alavi
Assistant Professor, Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to identify and explain the documentaries about public interest in Shi’ite political Fiqh (jurisprudence) using a descriptive-analytical method. In this regard, the generic and particular documentaries about the principle of public interest involving the Qur’anic verses, traditions, Sirah (biography of the Prophet), and so on were surveyed. Furthermore, with a practical outlook on the principle of public interest, its regulations in politics were discussed. The results showed that common sense with emphasis on the purposefulness of Shari’at (religious guidelines of Islam), holds that the goal of Godly legislations is to provide public interests; and that Islam as a religion responding to all individual, social, and political issues, cares about changeable rules as well as material and spiritual interests and corruptions, in addition to the fixed rules. Besides, the study of documentaries about public interest determined its firm relation to the performance of Islamic government in solving political, security, and economic problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Interest
  • Shi’ite Political Fiqh (Jurisprudence)
  • Shari’at (Religious Guidelines in Islam)
  • Government
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن اثیر، عزالدین (1409ق). أسد الغابة فى معرفة الصحابة. بیروت: دارالفکر، ج2.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407ق). البدایه و النهایه. بیروت: دارالفکر، ج7.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر، ج2.
ابن هشام، عبدالملک (بى‌تا). السیره النبویه. تحقیق مصطفى السقا، ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى. بیروت: دارالمعرفه، ج2.
اردبیلى، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائده و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج12.
اشعرى‏، ابوالحسن (بی‌تا). اللمع فی الرد على أهل الزیغ و البدع‏. قاهره‏: المکتبة الأزهریة للتراث‏.
افتخاری، اصغر (1392). تبارشناسی قاعده مصلحت در فقه سیاسی شیعه. سیاست متعالیه، 1(1): ص100-83.
انصارى، مرتضى بن محمد (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، ج1.
ایزدهی، سید سجاد (1392). ضوابط مصلحت در فقه شیعه. سیاست متعالیه، 1(1): ص62-31.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410ق). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین، ج2.
حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع)، ج17.
حلّى، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت(ع)، ج9.
خامنه‌ای، سید علی (16/3/ 1395). رعایت مصالح ملی خطاب به نمایندگان. نرم‌افزار حدیث ولایت.
خمینى، سید روح‏الله (1377). ولایت فقیه. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
خمینى، سید روح‏الله (1389). صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، ج21-20.
خمینى، سید روح‌اللّه (1420ق). الرسائل العشره. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
خوری شرتونی، سعید (1403ق). أقرب الموارد. قم: منشورات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ج1.
خویى، ابوالقاسم (1422ق). مصباح الأصول. قم: موسسة إحیاء آثار السید الخوئی، ج1.
سبحانى، جعفر (بی‌تا). الأضواء على عقائد الشیعة الإمامیة. قم: مؤسسه الامام الصادق(ع).
شیخ مفید (1371ق). الفصول المختاره. قم: مکتبه الداوری، ج2.
صدوق، محمد بن على (1378ق). عیون أخبار الرضا(ع). تهران: نشر جهان. ج1.
صدوق، محمد بن على (1385). علل الشرائع. قم: کتاب‌فروشی داوری، ج2.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1387ق). تاریخ الطبری. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دار التراث، ج3.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیه، ج6.
طوسى، محمد بن حسن (1390ق). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دار الکتب الإسلامیه، ج1.
عسکرى، حسن بن عبدالله (1429ق). الفروق فى اللغه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
علیدوست، ابوالقاسم (1390). فقه و مصلحت. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
غزالی، ابوحامد محمد (1417ق). المستصفی من علم الاصول. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج1.
فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420 ق‏). مفاتیح الغیب‏. بیروت: دار احیاء التراث العربى‏، ج13.
کاشف الغطاء، على بن محمد (1381ق). النور الساطع فی الفقه النافع. نجف: مطبعة الآداب، ج1.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: انتشارات الإسلامیه، ج6.
لک‌زایی، نجف (1394). اندیشه سیاسی امام خمینی. قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مجلسى، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج62، 5.
محقق حلى، جعفر بن حسن (1423ق). معارج الأصول. لندن: موسسه امام علی(ع).
مطهری، مرتضی (1378). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا، ج21.
مکارم شیرازى، ناصر (1422ق). بحوث فقهیه هامه. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی ‌بن ‌ابی‌طالب(ع).
میرزاى قمى، ابوالقاسم (1430ق). القوانین المحکمه. قم: احیاء الکتب الاسلامیه‏، ج3.
نجفى، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج21، 11، 5.
نورى، حسین بن محمدتقى (1408ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسة آل البیت(ع)، ج16.
یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب (بى‌تا). تاریخ الیعقوبى. بیروت: دار صادر، ج2.