بررسی اهلیت زنان جهت تصدی حکومت از دیدگاه قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

10.22034/sm.2021.138767.1625

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه قرآن در مورد مسئله انتخاب/ انتصاب زنان برای حکومت است. در این راستا، منابع و متون دینی برگرفته از آیات قرآن کریم با روش تحلیل عقلانی- انتقادی بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که زنان باید حداکثر مشارکت سیاسی را در حفظ نظام اسلامی داشته باشند. قرآن کریم زن و مرد را دارای یک سرشت و حقیقت واحد انسانی می‌‌داند. نقد و بررسی ادلّه قرآنی مخالفین برای عدم شایستگی زن در تصدّی ریاست دولت نشان داد آیات قرآن، منافاتی با اصل حکومت زنان ندارد. همچنین ادلّه‌‌های قرآنی ذکر شده از دیدگاه مخالفان برای حکومت زنان، هیچ‌گاه جنبه عمومی در همه زمان‌‌ها و نزد همه انسان‌‌ها، در همه جوانب و جوامع، نداشته است. آیات مورد استناد و با ذکر نمونه قرآنی، نظیر ملکه سباء به عنوان زمامدار موفق، بر این نکته دلالت دارد که از نظر قرآن کریم، منعی برای حضور زنان در این عرصه وجود ندارد. دیدگاه موافقان حکومت‌‌داری زنان با ذکر استنادهایی از آیات قرآن بیانگر آن است که هیچ ترجیح جنسیتی برای مردان در تصدی امور، نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Women’s Competence for the Incumbency from the View of the Noble Qur’an

نویسندگان [English]

  • Mohsen Hakemi 1
  • Elham Shirdel 2
  • Fatemeh Hami Kargar 3
1 PhD. Student in Islamic Philosophy and Theology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Social Science, Faculty of literature and Humanities, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran
3 PhD. Student, Sociology, Department of Social Science, Kashan university, Kashan, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review the perspective of the Qur’an on the election/incumbency of women. In this regard, the religious references and texts based on the verses of the Noble Qur’an were analyzed using an analytical-critical method. The results indicate that women should have high political participation to maintain the Islamic government. The Noble Qur’an regards men and women from the same human essence and truth. The critical analysis of the Qur’anic arguments of the opponents of women’s competence for the presidential incumbency showed that the Qur’anic verses are not contradictory with the women’s governance. Besides, the Qur’anic arguments mentioned by the opponents of women’s governance are not by any means general and for all the time periods among humans and societies. With reference to some Qur’anic verses such as Princess Sabā’ as a successful ruler, it is implied that the Noble Qur’an does not forbid the presence of women in the social realm. The view of those who support women’s government with reference to the Qur’an conveys that there is no gender preference for men’s incumbency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Noble Qur’an
  • Women
  • Incumbency
  • Presidential
  • Political Participation
قرآن کریم.
ابن سینا، بوعلی (1404ق). الشفاء. قم: منشورات مکتبه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ج4.
ابن عربی، محی‌الدین (1989م). رحمه من الرحمان فی تفسیر و انتشارات القرآن. دمشق: مطبعه تضر.
ابن هشام، عبدالملک (1363). السیره النبویه. قم: انتشارات ایران، ج2.
اوچوک، بحریه (1374). زنان فرمانروا در دولت‌های اسلامی. ترجمه محمدتقی امامی؛ با مقدمه باستانی پاریزی. تهران: انتشارات کوروش.
آکوچیان، احمد؛ عرب‌‌نژاد، مرضیه (1389). اصول دین‌شناختی مشارکت زنان در فرایند توسعه سیاسی. مطالعات راهبردی زنان، 49: ص292-235.
بهروزی لک، غلامرضا؛ شریف‌پور، مریم (1394). بررسی مبانی فقهی حقوق سیاسی زنان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه زنان، 6(11): ص33-17.
بهشتی، سید محمدحسین (1380). مبانی نظری قانون اساسی. تهران: روزنه، چاپ سوم.
بی‌‌نام (1368). راهنمای مشروح مذاکرات مجلس بررسی قانون اساسی. تهران: چاپخانه مجلس شورای اسلامی، اداره تبلیغات.
بی‌‌نام (1397). قدرت و شکوه زن در کلام امام و رهبری. تهران: انتشارات بیان معنوی، چاپ دوم.
پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ امیدی اوج، مریم (1388). هویت زنان و دختران جوان ایرانی و نقش آنان در تمدن‌سازی. زن در فرهنگ و هنر، 1(1): ص157-137.
جوادی آملی، عبدالله (1383). زن در آینه جمال و جلال. قم: اسراء، چاپ دوم.
جوادی آملی، عبدالله (1389). تفسیر تسنیم. قم: نشر اسراء، ج12.
جوادی یگانه، محمدرضا (1394). ارزش‌ها و نگرش‌‌های ایرانیان (موج سوم). تهران: دفتر طرح‌های ملی با همکاری مرکز ملی رصد اجتماعی وزارت کشور.
حاجی اسماعیلی راعی، مسعود؛ دهقانی، لیلا (1389). تحلیل مستندات قرآنی حیطه مدیریت بانوان با تاکید بر سه رویکرد اندیشه اجتماعی دینی. مطالعات راهبردی زنان، 49: ص196-157.
حائری یزدی، مهدی (1373). حکمت و حکومت. لندن: انتشارات شادی.
حکیمی، محمد؛ حکیمی، محمدرضا؛ حکیمی، علی (1395). الحیاه. ترجمه احمد آرام. تهران: دلیل ما، چاپ هشتم، ج2.
خامنه‌‌ای، سید علی (1381). زن ریحانه آفرینش: مجموعه دیدگاه‌‌های مقام معظم رهبری پیرامون زن. قم: دفتر نشر آثار مقام معظم رهبری.
خسروی، محمدعلی؛ دهشیار، حسین؛ ابطحی صفی، نازالسادات (1391). توانمندسازی زنان در عرصه تصمیم‌گیری سیاسی در ساختار تصمیم‌گیری ملی و بین‌المللی. مطالعات روابط بین‌الملل (پژوهشنامه روابط بین‌الملل)، 5(20):
ص 133-99.
خمینی، سید روح‌الله (1379). صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم، ج3.
خمینی، سید روح‌الله (1394). ولایت فقیه‏‏ (حکومت اسلامی). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سی‌ام.
خوانساری، محمد (1396). منطق صوری. تهران: انتشارات دیدار، چاپ پنجاهم.
دورانت، ویلیام جیمز (1397). لذّات فلسفه؛ پژوهشی در سرگذشت و سرنوشت بشر. ترجمه عباس زریاب خوئی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ بیست و هشتم.
رازی، امام فخرالدین (1411ق). تفسیر الکبیر. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج6.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1416ق). مفردات الفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی. بیروت: الدار الشامیه.
سید قطب (1387). ترجمه تفسیر فی ظلال القرآن. ترجمه مصطفی خرّم ‌دل. تهران: نشر احسان، چاپ دوم، ج1.
طباطبایی، سید محمدحسین (1356). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. تهران: انتشارات محمدی، ج4، 9، 12، 16، 18، 30.
طباطبایی، سید محمدصادق؛ قاسمی، وحید؛ پشمی، منیر (1387). بررسی مسئله تصدی زن بر مقام ریاست جمهوری در ج.ا.ا. پژوهشنامه علوم سیاسی، 13: ص149-174.
طبرسی، فضل بن حسن (1406ق). مجمع البیان. بیروت: دارالمعرفه، ج3.
طوسی، نصیر الدین (1373). اخلاق ناصری. تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ پنجم.
عزیزی‌‌کیا، غلامعلی؛ جمشیدی، اسدالله؛ زارع، اسدالله؛ طاهری‌نیا، احمد (۱۳۸۵). جستاری در هستی‌‌شناسی زن. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
عسگری، علیرضا؛ جوادی، عبدالمهدی (1397). بررسی ولایت زنان. قابل دسترس در:
http://www.imam-khomeini.ir/fa/n142469.
علاسوند، فریبا (1395). زن در اسلام. قم: مرکز نشر هاجر.
علیدوست، ابوالقاسم؛ شیرازی، سید رضا (1395). آنالیز بنای عقلاء در رجوع جاهل به عالم به روش رفتارشناسی و مقایسه آن با رجوع مقلد به مرجع تقلید. فقه و اصول، 107: ص107-121.
فیومی، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: دارالهجره، ج1.
قرائتی، محسن (1376). تفسیر نور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج2-3.
قربانی، قدرت‌الله (1395). مقام خلافت اللهّی انسان و الگوی اسلامی پیشرفت. سیاست متعالیه. 5(16): ص24-7.
قریشی، سید علی اکبر (1371). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، ج2.
کدیور، جمیله (1385). ریاست جمهوری زنان. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 223 -224: ص102-111.
گُردِر، یوسِتین (1398). دنیای سوفی. ترجمه حسن کامشاد. تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ بیست و سوم.
گلپایگانی، محمدرضا (1413ق). کتاب القضاء. قم: دارالقرآن کریم، ج1.
لک‌زایی، نجف (1397). مبانی مناسبات امنیت فرهنگی متعالی و آزادی فرهنگی متعالی. سیاست متعالیه، 6(21): ص76-59.
مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری (1380). زن و حقوق انسانی. تهران: برگ زیتون.
مستقیمی، مهدیه السادات (1387). تحلیل فلسفی از رابطه ارزشمندی ذاتی و جنسیت. مطالعات راهبردی زنان، 11(42): ص161-132.
مصطفوی، حسن (1385). التحقیق فی کلمات القرآن. طهران: مرکز نشر آثار العلامة المصطفوی، ج1.
مظفر، محمدرضا (1384). منطق. ترجمه و اضافات علی شیروانی. قم: انتشارات دارالعلم، چاپ پانزدهم.
مکارم شیرازی، ناصر (1353). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج15.
مکارم شیرازی، ناصر (25 مهر 1388). انعکاس صحبت‌های مراجع در مورد وزارت زنان. خبر روز، شماره 2547.
ملک افضلی اردکانی، محسن؛ امیدی‌فرد، عبدالله؛ هاشمی، سید محمدعلی (1394). ریاست جمهوری زنان با تاکید بر ظرفیت‌های قانون اساسی ج.ا.ا و اندیشه ولایت فقیه. مطالعات انقلاب اسلامی، 40: ص185-204.
منتظری، حسینعلی (1408ق). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه. قم: مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، ج1.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1423ق). فقه القضاء. قم: دانشگاه مفید، چاپ دوم، ج1.
مولانا (1394). مثنوی معنوی (براساس نسخه نیکلسون). تهران: انتشارات بیهق کتاب، چاپ دوم.
نجفی کرسایی، زین‌العابدین (1396). زن و مرجعیت تقلید از منظر فقه امامیه. شیعه‌شناسی، 60: ص107-136.
نجفی، سید محمد (1389). ولایت زن در کتاب و سنّت. پژوهشنامه اسلامی زن و خانواده، 5: ص66-102.
نجفی، محمدحسن (1372). زن و مرجعیت. فقه، پیش شماره اول: ص29-78.
هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386). تفسیر راهنما. قم: بوستان کتاب، چاپ پنجم، ج3.
هاشمی، سید محمدعلی( 1392). نقد و بررسی اندیشه‌های تفسیری معاصر در مسئله مشارکت سیاسی زنان. قم: دانشگاه مفید.
هدایت‌نیا گنجی، فرج‌الله (1385). ریاست جمهوری زنان؟. مطالعات راهبردی زنان، 31: ص26-60.
یزدی، مولی عبدالله بن شهاب حسین (1363). الحاشیه علی تهذیب المنطق. قم: موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین.