اصول حقوق بشردوستانه در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی و احصاء نظر آیت‌الله خامنه‌ای درباره حقوق بشردوستانه است. در این راستا، سؤال اصلی پژوهش این است که دیدگاه حقوق بشردوستانه در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای در مورد جنگ‌های مختلف در سطح منطقه و جهان چه جایگاهی دارد؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و پژوهش بر این فرض استوار است که دیدگاه حقوق بشردوستانه در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای جهان‌شمول و همه انسان‌ها را فارغ از جنس، نژاد، مذهب و ملّیت، دربرمی‌گیرد. نتایج پژوهش نشان داد که حقوق بشردوستانه به عنوان شاخه‌ای از حقوق بین‌الملل، حمایت از کرامات انسانی و انسانیت در اثناء مخاصمات و کاهش تلفات و خسارات و تسکین آلام بشری در زمان مخاصمات را مد نظر دارد. تأمل در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای نشان می‌دهد که دیدگاه ایشان متأثر از اسلام، به حقوق و کرامات و ارزش‌های انسانی در همه زمان‌ها و مکان‌ها توجه دارد. از این‌رو براساس مبانی فقهی ایشان، حمله به مناطق مسکونی، مدارس و بیمارستان‌ها، استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی، حمله به زنان و کودکان و... در همه زمان‌ها و مکان‌ها حرام و ممنوع است. دیدگاه حقوق بشردوستانه مقام معظم رهبری نشأت گرفته از تعالیم اسلام و فقه شیعه، متفاوت و مترقی‌تر از نوع نگاه کشورهای غربی و شرقی به انسان، شأن و کرامت انسانی می‌باشد. اصولی مانند اصل عدم تبعیض، اصل محدودیت، اصل تفکیک –که در حقوق بشر دوستانه وجود دارد –در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای به صورت مترقیانه‌تر و بدون تاثیرپذیری از حقوق بشردوستانه رایج، و البته متاثر از اندیشه‌های اسلام وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Principles of the Humanitarian Law in the Political Idea of Ayatollah Khamenei

نویسندگان [English]

  • Hassan Rahimi (Roushan) 1
  • Hassan Jalalpour 2
1 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Economics and Social Sciences, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran
2 PhD. Student, History of the Islamic Revolution, Faculty of Humanities, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study is to address the ideas of Ayatollah Khamenei about humanitarian law. In this regard, the main question of the study explores the place of humanitarian law in the political idea of Ayatollah Khamenei with respect to different conflicts in the region and world. The method of study is descriptive analysis and it relies on the hypothesis that the humanitarian perspective in the ideology of Ayatollah Khamenei is universal and involves all humans regardless of their gender, ethnicity, religion, and nationality. The results of the study showed that humanitarianism as a branch of international law supports human dignity in order to decrease casualties and harms and alleviate human pains during conflicts. Reflection on the political ideas of Ayatollah Khamenei shows that his views under the influence of Islam pay attention to human rights as well as his dignity and value at all times and in all places. Therefore, according to his jurisprudential principles, attacking residential areas, schools, and hospitals, using weapons of mass destruction, inflicting harm to women and children and … are Haram and forbidden at all times and in all places. The humanitarian perspective of the supreme leader derived from the instructions of Islam and Shi’ite jurisprudence is different from and more developed than western and eastern countries’ perspective to human and his dignity. Some principles such as non-discrimination, limitation, and distinction that exist in the humanitarian law also exist in the ideas of Ayatollah Khamenei in even a more developed way, not influenced by the common humanitarian law but under the influence of Islamic ideology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khamenei
  • Humanitarian law
  • Shi’ite Jurisprudence
  • Human Rights

مراجع

نهج‌البلاغه. ترجمه محمدحسین دشتی. مشهد: منشور وحی، 1348.
البرزی ورکی، مسعود (1386). حقوق بشر و حقوق بشردوستانه. حقوق اساسی، شماره 8.
البرزی ورکی، مسعود (1389). حقوق بشردوستانه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. حقوق، دوره 40، شماره 1.
بشیریه، حسین (1376). تاریخ اندیشه سیاسی در قرن بیستم. تهران: نشر نی.
بنتون، تد؛ کرایب، یان (1384). فلسفه علوم اجتماعی. ترجمه شهناز مسمی پرست و محمود متحد. تهران: آگه.
پورمحمدی، نعمت‌الله (1385). حقوق بشردوستانه در جنگ ایران و عراق: مرور رفتار عراق. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه.
جمشیدی، محمدحسین (1384). اندیشه سیاسی امام خمینی. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
حسینی خامنه‌ای، سیدعلی (1391). ولایت و حکومت. تهران: صهبا
حسینی خامنه‌ای، علی (1369). از ژرفای نماز. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خامنه‌ای، سیدعلی (02/09/1368). پیام به گردهمایى فرماندهان پایگاه‌ها و نواحى مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامى سراسر کشور. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=360
خامنه‌ای، سیدعلی (1/1/1382). بیانات در دیدار با زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3167
خامنه‌ای، سیدعلی (1/1/1384). بیانات در دیدار با زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3274
خامنه‌ای، سیدعلی (10/06/1395). بیانات در بازدید از نمایشگاه صنعت دفاعی و مسئولان و متخصصان وزارت دفاع. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=34213
خامنه‌ای، سیدعلی (12/6/1394). بیانات در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=30653
خامنه‌ای، سیدعلی (12/8/1380). بیانات در دیدار با جوانان استان اصفهان. قابل دسترس در:
https://www.leader.ir/fa/speech/2179
خامنه‌ای، سیدعلی (12/8/1394). بیانات در دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=31309
خامنه‌ای، سیدعلی (12/9/1379). بیانات در دیدار با کارگزاران نظام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?id=3039&nt=2&year=1379&tid=1264
خامنه‌ای، سیدعلی (13/10/1386). بیانات در دیدار با دانشجویان دانشگاه‌های استان یزد. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3416
خامنه‌ای، سیدعلی (14/3/1387). بیانات در مراسم نوزدهمین سالگرد رحلت امام خمینی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=3467
خامنه‌ای، سیدعلی (15/7/1394). بیانات در دیدار با کارکنان و فرماندهان نیروی دریایی سپاه. قابل دسترس در:
https://www.leader.ir/fa/content/13725/www.leader.ir
خامنه‌ای، سیدعلی (16/02/1371). بیانات در دیداربا کارگزاران حج. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2613
خامنه‌ای، سیدعلی (16/2/1394). بیانات در دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=29630
خامنه‌ای، سیدعلی (18/12/1375). بیانات در اجتماع بزرگ مردم اهواز. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2828
خامنه‌ای، سیدعلی (20/1/1394). بیانات در دیدار با مداحان اهل بیت(ع). قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29415
خامنه‌ای، سیدعلی (24/08/1368). بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2223
خامنه‌ای، سیدعلی (26/02/1388). بیانات در دیدار با مردم مریوان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=6855
خامنه‌ای، سید علی (26/6/1392). بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24033
خامنه‌ای، سیدعلی (28/1/1389). پیام به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=9171
خامنه‌ای، سیدعلی (28/11/1391). بیانات در دیدار با مردم آذربایجان شرقی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=22033
خامنه‌ای، سیدعلی (29/08/1392). بیانات در دیدار با پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24552
خامنه‌ای، سیدعلی (3/2/1376). بیانات در دیدار با نیروهای حاضر در مانور طریق‌القدس. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2833
خامنه‌ای، سیدعلی (30/02/1383). بیانات در دیدار با اعضای ستاد برگزاری مراسم پانزدهمین سالگرد ارتحال امام خمینی. قابل دسترس در:                        https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=1133
خامنه‌ای، سیدعلی (30/08/1375). بیانات در دیدار با جمعی از بسیجیان سراسر کشور. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2818
خامنه‌ای، سیدعلی (30/7/1382). بیانات در جمع نخبگان جوان کشور. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1322&npt=1#44253
خامنه‌ای، سیدعلی (31/02/1376). بیانات در دیدار با جمعی از خانواده‌های ایثارگران. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2839
خامنه‌ای، سیدعلی (5/8/1395). دیدار رییس جمهور فنلاند با رهبر انقلاب. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=34747
خامنه‌ای، سیدعلی (7/4/1393). بیانات در دیدار با خانواده‌های شهدای هفتم تیر و جمعی از خانواده‌های شهدای تهران. قابل دسترس در:                  https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=26801
خامنه‌ای، سیدعلی (8/6/1391). بیانات در دیدار با بان‌کی‌مون دبیرکل سازمان ملل متحد. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=20862
خامنه‌ای، سیدعلی (9/6/1391). بیانات در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=20840
خسرو پناه، عبدالحسین؛ میرزایی، رضا (1389). چیستی انسان‌شناسی. انسان‌پژوهی دینی، دوره 7، شماره 24.
دلخوش، علیرضا (1387). حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی: تفاوت‌ها و اشتراکات. سیاست خارجی، شماره87.
راعی، جهرمی مسعود؛ زمانیان، علی (1396). مسئله حقوق بشر در اندیشه مقام معظم رهبری. مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 48.
راعی، مسعود (1379). حقوق بشر و حقوق اسلامی، تعارض یا تعامل؟. معرفت، شماره 36.
رحیمی، حسن (1395). جایگاه حقوق بشردوستانه از منظر امام خمینی در دوران دفاع مقدس. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال پنجم، شماره 18.
روسو، ژان ژاک (1348). قرارداد اجتماعی. ترجمه منوچهر کیا. بی‌جا: انتشارات دریا.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1365). اسلام و حقوق بین‌الملل. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1366). حقوق جنگ و رفتار با اسیران جنگی. حقوقی، شماره 8.
عزیزی، ستار (1392). مطالعه تطبیقی قواعد بنیادین حقوق بشردوستانه در نهج‌البلاغه و گزارش قواعد عرفی حقوق بین‌الملل بشردوستانه. پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال اول، شماره 1.
فربد، محمدصادق (1380). مبانی انسان‌شناسی. تهران: پشوتن.
فلک، دیتر (1387). حقوق بشردوستانه در مخاصمات بشردوستانه. ترجمه قاسم زمانی و همکاران. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
کمیته ملی حقوق بشردوستانه (1384). حقوق بین‌الملل بشردوستانه. تهران: چاپخانه سپهر، چاپ دوم.
گرین‌وود، کریستوفر (1387). سیر تحول تاریخی و مبنای حقوق بشردوستانه. تدوین‌ فلک دیتر؛ ترجمه سید قاسم زمانی، نادر ساعد. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی.
مجلسی، محمدباقر (1983). بحار الانوار. بیروت: بی‌نا، ج97.
محقق داماد، سید مصطفی (1372). مفهوم اسلامی حقوق بشردوستانه. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 29.
مطهری، مرتضی (1373). جهاد. تهران: صدرا، چاپ هفتم.
مظفری، محمد (1376). نابردباری فرهنگی. بی‌جا: موسسه فرهنگی اندیشه معاصر.
مهاجرنیا، محسن؛ کریمی خضرا، محمد (1391). خاستگاه و مشروعیت نظام سیاسی صالح در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای. مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 31.
نقیب‌زاده، احمد (1373). نظریه‌های کلان در روابط بین‌الملل. تهران: قومس.
های، کالین (1385). درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی. ترجمه احمد گل‌محمدی. تهران: نشر نی.
Conde, H.V. (2002). A Handbook of International Human Rights Terminology. Santa Barbara CA: ABC – Clio, 2ed.
ICJ, Report (1996). The Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons. Advvisory Opiniorn. ICJ Reports: P .28, part78.
Sandoz, Y. (2000). ICRC involvement in banning or restricting the use of certain weapons. Available at: https://www.icrc.org/en/doc/resources/documents/misc/57jqan.htm
Schindler, D. & Tomarv, j. (eds) (1988). The laws of Armad Conflict. Martinus Nijhoff Publishers.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار