امکان تفسیر سیاسی قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه قرآن‌پژوهی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی امکان تفسیرپذیری سیاسی قرآن است. این تحقیق با پاسخ به پنج مسئله در سه حوزه مرتبط با تفسیر سیاسی شامل مخاطب تفسیر سیاسی، منبع مورد مطالعه، رابطه دو حوزه قرآن و سیاست اسلامی با روش توصیفی-تحلیلی نشان داد که قرآن در حدی آموزه‌های سیاسی دارد که مطالعات سیاسی ممکن شود. مدلول‌های سیاسی معاصران نزول قابل گسترش به عصر حاضر هستند. اهداف دانش سیاست اسلامی با اهداف اصلی قرآن سازگار بوده و روش این علم با روش فهم قرآن جمع‌پذیر است. اعتبار و قابل اعتماد بودن گزاره‌های سیاسی مستفاد از قرآن و سیاست اسلامی متناسب با ماهیت آنها می‌باشد، به این ترتیت تفسیر سیاسی قرآن ممکن خواهد بود. با اثبات امکان، مسیر اثبات مبانی دیگر و نهایتاً تدوین مبانی فلسفه علمی تفسیر سیاسی هموار می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Feasibility of the Political Exegesis of the Noble Qur’an

نویسنده [English]

  • Mohammad Abedi
Assistant Professor, Quranic Research Group, Research institute for Islamic Culture and Thought (IICT), Qom, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review the feasibility of the political exegesis of the Qur’an. By answering to 5 questions in 3 related fields to the political exegesis, including the audience of the political exegesis, the source under study, and the relationship between the Qur’an and Islamic politics, the present research using a descriptive-analytical method showed that the Qur’an has as much political instructions to make political study possible. The political concepts of the age of revelation can be extended to the present age as well. The objectives of Islamic politics are consistent with the main objectives of the Qur’an and there is compatibility between the method of Islamic politics and the Qur’an comprehension. The validity and authenticity of the political propositions derived from the Qur’an and Islamic politics are appropriate to their essence so the political exegesis of the Qur’an would be feasible. The substantiation of this feasibility paves the way for proving other principles and finally gathering the principles of the scientific philosophy of political interpretation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’an
  • Political Exegesis
  • Islamic Politics
ابوزید، نصرحامد (1380). معنای متن. ترجمه مرتضی کریمی‌نیا. تهران: طرح نو.
ابوزید، نصرحامد (1383). نقد گفتمان دینی. ترجمه حسن یوسفی اشکوری، محمد جواهر الکلام. تهران: یادآوران، چاپ دوم.
ابوزید، نصرحامد (2008م). القرآن نص تاریخی و ثقافی(مصاحبه). گفتگوکننده محمدعلی التاسی.
بابایی، علی‌اکبر و همکاران (1379). روش‌شناسی تفسیر قرآن. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
بازرگان، مهدی (1377). آخرت، خدا، هدف بعثت انبیاء. تهران: انتشارات رسا.
بشیریه، حسین (1387). آموزش دانش سیاسی(مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی). تهران: دانشگاه تهران؛ نشر نگاه معاصر، چاپ نهم،
پورفرد، مسعود (1392). وحدت و همبستگی سیاسی از منظر قرآن. سیاست متعالیه، شماره2.
جوادی آملی، عبد الله (1388). تفسیر تسنیم. قم: اسراء، چاپ هشتم، ج1.
جوادی آملی، عبدالله (1379). معرفت‌‌شناسی در قرآن. قم: اسراء، چاپ دوم.
جوادی آملی، عبدالله (1393). مراحل اخلاق در قرآن. قم: اسراء، ج11.
خلف‌الله، محمداحمد (1984م). مفاهیم القرآنیه. کویت: عالم المعرفه.
خمینی، سید روح‌الله (1370). صحیفه نور. تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ج13،2،21.
رجبی، فاطمه (1393). نظریه فطرت و بازتاب‌های آن در حوزه اخلاق و سیاست. پایان‌نامه دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی. دانشکده معارف، فلسفه و کلام اسلامی.
رجبی، محمود (1377). اهداف قرآن. معرفت، شماره24.
سعیدی روشن، محمدباقر (1385). قرآن نزول تاریخی، حضور فراتاریخی. پژوهش‌های فلسفی، شماره28.
سیدباقری، سیدکاظم (1392). راهبردهای عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم. سیاست متعالیه، شماره2.
صفار قمی، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدرجات. تهران: منشورات الاعلمی.
طباطبایی، محمدحسین (1387). قرآن در اسلام. به کوشش سیدهادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج14-5،9،13،7،
3-4، 1.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع‌البیان. تهران: ناصرخسرو، ج2.
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: داراحیاءالتراث العربی، ج5.
عابدی، محمد (1398). تکلیف سیاسی از منظر قرآن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عالم، عبدالرحمان (1382). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی، چاپ دهم.
عبدالرازق، علی (1925م). اسلام و اصول الحکم. مصر: شرکه مساهمه المصریه، چاپ دوم.
عرب‌صالحی، محمد (1393). ابوزید و تاریخ‌نگری. در: مجموعه مقالات جریان‌‌شناسی و نقد اعتزال نو، چالش با ابوزید. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج4: ص177-228.
علیانسب، سیدضیاء‌الدین؛ امیری، لیلا (1393). دلایل جاودانگی قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی. قرآن در آیینه پژوهش، شماره2.
عمید زنجانی، عباسعلی (1384). مبانی اندیشه سیاسی اسلام. تهران: امیرکبیر.
قاضی‌زاده، کاظم (1384). سیاست و حکومت در قرآن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قدردان قراملکی، محمدحسین (1377). جامعه مدنی سکولار یا دینی. کتاب نقد، شماره 9-10.
لک‌زایی، نجف (1389). چالش سیاست دینی و نظم سلطانی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ سوم.
لک‌زایی، نجف؛ احمدی سفیدان، حسین (1392). قرآن کریم و خط‌مشی‌های سیاسی. سیاست متعالیه، شماره1.
مجلسی، محمدباقر (1362). بحارالانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج89.
مصباح یزدی، محمدتقی (1373). معارف قرآن. قم: موسسه در راه حق، ج6.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378). حقوق و سیاست در قرآن. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1385). آشنایی با علوم اسلامی (منطق و فلسفه). تهران: صدرا، ج1.
معرفت، محمدهادی (1380). سیاست و حکومت در قرآن. علوم سیاسی، شماره 15.
معرفت، محمدهادی (1390). التفسیر الاثری الجامع. قم: التمهید، ج1.
معرفت، محمدهادی (1427ق). التأویل فی مختلف المذاهب و الآراء. تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
مکارم شیرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیه، ج16،8، 22، 11، چاپ دهم.
منتظری، حسینعلی (1415ق). دراسات فی ولایه الفقیه. قم: نشر تفکر، ج1.
مودب، سید رضا (1386). مبانی تفسیر قرآن. قم: انتشارات دانشگاه قم.
مهاجرنیا، محسن (1393). فلسفه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
میراحمدی، منصور (1384). سکولاریسم اسلامی و مبانی معرفت‌شناختی آن‏. علوم سیاسی، شماره۳۲.
نوروزی، محمدجواد (1381). درآمدی بر نظام سیاسی اسلام. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.