سیاست های جمعیتی و فراباورهای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

در دهه های گذشته بر کاهش جمعیت، و در دهه نود بر افزایش جمعیت تأکید می شود. به راستی علت این تفاو تها در سیاست گزاری چیست؟ نوشتار حاضر، بخشی از این مسئله را مورد کاوش قرار داده و نشان م یدهد فراباورهای جمعیتی، به آن دسته از عناصر واقعی اشاره میکند که در تصمیم گیری های مربوط به سیاست هایِ جمعیتی و رشد مناسب جمعیت در جامعه اسلامی، مؤثر است. در این مقاله، علاوه بر بیان سیاست گزاری های کمی و کیفیِ جمعیت از دیدگاه اسلام، به علل انعطا فپذیری این سیاس تها در اندیشه اسلامی پرداخته می شود. یافته های این پژوهش به شاخص هایی از قبیلِ فرهنگ مادی و غیر مادی، باروری، زندگی شهری، سن ازدواج، اشتغال، تراکم و پراکنش جمعیت اشاره دارد و افزایش نسل پاک را از سیاست های جمعیتیِ مورد قبول اسلام دانسته است. دلایل انعطاف پذیریِ سیاست افزایشی جمعیت نیز، به فقه پویای مکتب اهل بیت(ع) تحلیل شده که با احکام ثانویه بر اساس مصالح عصری و مکانیسم های علم اصول و قواعد فقهی ممزوج گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Population Policies and its Meta-Beliefs

نویسنده [English]

  • Seyed Mir-Saleh Hosseini
چکیده [English]

In the recent decades, the decreasing of population, and in the 2000s, the increasing of population are emphasized. What are the reasons for these differences in policy making, actually? The present paper has analyzed a part of this issue and shows that “meta-beliefs” point to those real elements which are influential on decisions related to population policies and suitable growth in the Islamic society. In this paper, in addition to stating quantitative and qualitative population policy makings from the Islamic point of view, the reasons of flexibility of these policies in Islam would be discussed. The findings of this research point to indices such as: materialistic and non-materialistic culture, fertility, urban life, marriage age, employment, and population dense and dispersion and considered the increasing of pure generation as of the verified policies in Islam. The reasons of flexibility of population increase policies have been discussed in relation to dynamic jurisprudence of Ahl-e-Bait (family of the prophet) school which have been merged with secondary verdicts on basis of the time’s necessities and the mechanisms of Osool (Principles) and juridical regulations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • population
  • Population Policy
  • Iran Population Decisions
  • Limiting Population Policies
  • Population Decisions in Islam
  1. قرآن کریم.
  2. نهج­البلاغه.
  3. ابن­بابویه، محمدبن­علی (1392ق)، من لایحضره الفقیه پ، مصحح علی­اکبر غفاری، مکتبه الصدوق، ج 3.
  4. ــــــــــــــــــــ (شیخ صدوق) (1357)، التوحید، قم، جامعه المدرسین حوزه علمیه.
  5. ابن‌خلدون (1385)، تاریخ العبر، مقدمه ابن‌خلدون، ترجمه پروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
  6. احمدی، حبیب (1389)، جامعه‌شناسی انحرافات، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
  7. ارل، رابینگتن و واینبرگ، مارتین (1386)، رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی، ترجمه رحمت الله صدیق سروستانی، انتشارات دانشگاه تهران.
  8. ازکیا، مصطفی و غفاری، غلام‌رضا (1386)، جامعه‌شناسی توسعه، تهران، نشر کیهان.
  9. اسلامی، غلامحسین (1390)، ناظر ویژه­نامه: ایران، ویژه­نامه جمعیت، نشر مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران.

10. اصفهانی کربلایی، حسن بن علی(1382)، تاریخ دخانیه، مصحح رسول جعفریان، تهران، نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

11. امام خمینی(ره) (1362)، استفتائات، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج اول.

12. امانی، مهدی و دیگران (1354)، لغت‌نامه جمعیت­شناسی، انتشارات دانشگاه تهران.

13. امانی، مهدی(1383) جمعیت­شناسی جهان، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

14. آمدی، عبدالوحد بن محمد (1386)، غررالحکم و دررالکلم، مجموعه من کلمات وحکم الامام علی(ع)، نشر دارالکتاب الاسلامی.

15. انصاری (ق1414)، فرائد الاصول، محقق: عبدالله النورانی، قم، مؤسسه نشراسلامی جامعه مدرسین، ج 2.

16. باندز، مایکل (1390)، نظریه اجتماعی‌شهری (شهر، خود و جامعه)، ترجمه رحمت الله صدیق سروستانی، انتشارات دانشگاه تهران.

17. بی­آزار شیرازی، عبدالکریم (1361)، رساله نوین، جلد اول: عبادت و خودسازی، تهران، مؤسسه انجام کتاب.

18. تبیان آثار موضوعی (1381)، خودباوری و خودکفایی از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

19. تقوی، نعمت الله (1388)، مبانی جمعیت­شناسی، تبریز، انتشارات آیدین.

20. جان، برناردز (1388)، درآمدی به مطالعات خانواده، ترجمه حسین قاضیان، تهران، نشر نی.

21. جهانفر، محمد (1376)، مبانی جمعیت‏شناسی، تهران، نشر دهخدا.

22. جوادی آملی، عبدالله (1389)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، مرکز نشر اسراء.

23. جوان، جعفر (1380)، جغرافیای جمعیت ایران، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی.

24. حرعاملی، محمدبن محمد (1314ق)، وسائل الشیعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، جلد 21.

25. خراسانی ، محمد کاظم (1414ق)، کفایةالاصول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.

26. خسروی وشمگیر، حسن (1388)، آسیب‌شناسی تحولات ساختار جمعیت در ایران (با رویکرد اقتصادی)، تهران، مؤسسه تحقیقاتی تدبیر.

27. دورانت، ویلیام جیمز (1373)، تاریخ تمدن (عصر ایمان) بخش اول، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، ج 4.

28. رجبی، محمود (1381)، انسان‏شناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و ‌پژوهشی امام خمینی(ره).

29. زبیرا، مارتین (1385)، نظریه‌های جامعه‌شناسی طردشدگان اجتماعی، ترجمه سید حسن حسینی، تهران، نشر آن.

30. زنجانی، حبیب الله (1371)، جمعیت و توسعه، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهری.

31. زنجانی، محمدرضا [بی‏تا]، تحریم تنباکو، تهران، نشر فراهانی.

32. سرابی، حسن (1390)، روش‌های مقدماتی تحلیل جمعیت (با تأکید بر بهره‏وری و مرگ­و­میر)، انتشارات دانشگاه تهران.

33. شیخی، محمد تقی (1386)، جامعه‌شناسی‌شهری، تهران، شرکت سهامی انتشار.

34. الصدر، السید محمد باقر (1408ق)، اقتصادنا، المجمع العلمی للشهید الصدر.

35. عرب، هادی (1392)، گفتگو با اندیشمندان علوم اسلامی و انسانی در مجموعه گفتگوهای همایش تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه (ضمیمه مجله علمی ترویجی معرفت)، قم.

36. فارابی، محمد بن محمد (1379)، اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه جعفر سجادی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

37. فتال نیشابوری، محمدبن احمد [بی‏تا] روضةالواعظین، مقدمه شهاب­الدین مرعشی، قم، کتابفروشی مصطفوی.

38. کتابی، احمد (1364)، نظریات جمعیت­شناسی، تهران، انتشارات اقبال.

39. کرمانیان، علی (1388)، معماری فراتر از معماری مشکلات معماری معاصر ایران، تهران، نشر نظر.

40. کولایی، الهه و حافظیان، محمد حسین (1385)، نقش زنان در توسعه کشورهای اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران.

41. لوکاس دیوید و پاول میر (1384)، درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمه حسین محمودیان، انتشارات دانشگاه تهران.

42. مازندرانی، محمد بن یعقوب (1383ق)، الکافی، محشی ابوالحسن شعرانی، مکتبه الاسلامیه.

43. متقی، علی بن حسام­الدین (1405ق)، کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال، مصحح: حیاتی بکری، مؤسسه الرساله.

44. مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی (1362)، بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه.

45. محسنی، منوچهر (1388)، مقدمات جامعه‌شناسی، تهران، نشر دوران.

46. مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1383)، فرهنگ و تکنولوژی (مجموعه مقالات)، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

47. مصباح یزدی، محمد تقی (1380)، معارف قرآن 1-3 خداشناسی، کیهان‏شناسی، انسان‏شناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و ‌پژوهشی امام خمینی(ره).

48. مظفر، محمدرضا [بی‏تا]، اصول الفقه، بیروت، لبنان، موسسه الاعلمی للمطبوعات.

49. میرزایی، محمد (1385)، گفتاریدر بابجمعیت‏شناسیکاربردی، انتشارات دانشگاه تهران.

50. همایون، محمد هادی (1390)، تاریخ تمدن و ملک مهدوی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

51. واعظی، احمد (1377)، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه: انسان از دیدگاه اسلام، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

52. وثوقی، منصور (1375)، جامعه‌شناسی روستایی، تهران، انتشارات کیهان.

53. ورام، مسعود بن عیسی (1368)، تنبیه الخواطر ونزهه النواظر المعروف بمجموعهورام، مکتبه الفقیه، دارالتعارف.

54. ویژه‏نامه جمعیت ایران (1390)، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) نشر، مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران.

55. ویکس، جان (1385)، جمعیت مقدمه‏ای بر مفاهیم و موضوعات، ترجمه الهه میرزایی، تهران، مؤسسه عالی آموزش و پرورش مدیریت و برنامه‌ریزی.

56. راغفر، حسین و همکاران (1391)، «اثر پدیده سالمندی بر رشد اقتصادی»، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال چهارم، ش اول.

57. Coale. a and j. trussell (1974) Model Fertility Schedules Variations in the Age Structure of Child Bearing in Human Population

58. nations, World urbanization prospects: the 2009 brevisionnUnited

59. www.jhuccp.org

60. www.unfpa.org