متولیِ اجرائیات در نظام سیاسی از منظر فقه سیاسی شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

در صورتی که نظام اسلامی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه باشد، از نگاه فقهی و شرعی باید فقیه جامع شرایط در رأس آن قرار بگیرد و از طرف دیگر، در نظام سیاسی برآمده از فقه شیعه در ایران نیز رئیس جمهور، مسئول اجرائی امور معرفی گردیده است. در صورت تزاحم بین آن ها را هحلِ صحیح و منطقی از منظر فقه سیاسی کدام خواهد بود؟ یکی از متصدی جمیعِ امور حکومتی باشد و حقِّ ،« ولی فقیه » ثمرات بحث در این است که اگر ورود در موضوعات و مسائل اجرایی را داشته باشد، نقش رئیس جمهور، یا یک نقش تشریفاتی و یا در حد کارگزار اجرایی خواهد بود و رأی دادن مردم نیز یا به جهت مصالحِ جامعه اسلامی و یا از باب لطف و تفضّل از سوی حاکم اعمال خواهد شد. بنابراین، در این پاسخ گوی مسائل و وقایع موجود خواهد بود، اما اگر رئیس جمهور، ،« ولی فقیه » ، فرض متصدیِ جمیع امور اجرایی، و دارای شأنِ نظارت و کنترل باشد، این، رئیس جمهوری است که با توجه به قدرت کلان اجرایی، پاس خگویِ اتفاقات و اَعمالِ کارگزارانِ اجرایی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Execution Responsible in Political Government from the Viewpoint of Shia Political Fiqh

نویسندگان [English]

  • Ali Shirkhani
  • Omid Khalili Mehr
چکیده [English]

If the Islamic government is based on the theory of Velayat-e Faqih (governance of the clergy), from juridical and legal perspective, the multi-sided Faqih should be on the top of it, and from the other side, in the political government emerged out of the Shia fiqh in Iran, the president has been introduced the executive responsible for the affairs. What would be the correct and logical way in case of any clash between them from the view of political jurisprudence? One of the outcomes of this discussion is that if “Vali-e Faqih (the jurist governor)” is responsible for all the governmental affairs and has the right to enter social issues and problems, the president role would be only a ceremonial role or at the level of an executor server and voting of people would, also, be for the sake of interest of the Islamic society or due to the favor of the governor. So, in this hypothesis, “Vali-e Faqih” would be the responder to the problems and events in the society. But if the president is responsible for the whole executive affairs and has the role of supervision and control, this is the president who is respondent for the events and executive individuals’ actions because of the broad executive power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudence (Fiqh)؛ Veleyat (Supervision)؛ Policy؛ Political
  • Fiqh؛ Presidency and Executive Power
  1. نهج­­البلاغه.
  2. آصفی، محمدمهدی (1385)، مبانی نظری حکومت اسلامی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
  3. آقابخشی، علی (1389)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، نشر چاپار.
  4. جوادی آملی، عبدالله (1381)، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم، نشر اسراء.
  5. ـــــــــــــــــ (1384)، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم، نشر اسراء.
  6. حائری، کاظم (1364)، بنیان حکومت در اسلام، بی‏جا، اداره کل انتشارات و تبلیغات.
  7. حسینی­ قائمی، ع (1379)، قدرت و مشروعیت (رویکردی نو به نظریه ولایت فقیه)، تهران، انتشارات سوره.
  8. سیداشرفی، حسن(1383)، بررسی سیر تاریخی و مبانی فقهی ولایت مطلقه فقیه، تهران، انتشارات شهر دنیا.
  9. صالحی نجف­آبادی (1382)، ولایت فقیه حکومت صالحان، تهران، نشر امید فردا.
  10. صورت مشروح مذاکرات بازنگری قانون اساسی (1369)، تهران، انتشارات مجلس.
  11. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی قانون اساسی (1364)، تهران، انتشارات مجلس، 3 جلدی.
  12. معموری، علی (1379)، نظریه­های سیاسی شهید صدر، قم، انتشارات اشراق.
  13. منتظری، حسینعلی (1409ق)، دراسات فی ولایت الفقیه، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، ج 2 و 1.
  14. موسوی خلخالی، محمدمهدی (1380)، حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
  15. موسوی­خمینی، سیدروح الله (1373)، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام.
  16. ـــــــــــــــــــــــ (1378)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، 22 جلدی.
  17. ـــــــــــــــــــــــ (1430ق)، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام(ره)، ج2.
  18. مؤمن قمی (1429ق)، الولایة الالهیة الاسلامیه، قم، مؤسسه نشر الاسلامی.
  19. نجفی، محمدحسن (1981م)، جواهرالکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  20. نراقی، احمد (1375)، عوائد الایام، مکتب الاعلام الاسلامی.
  21. هیوود، اندرو (1387)، مفاهیم کلیدی در علم سیاست سعد کلاهی، ح، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  22. ورعی، سیدجواد (1386)، مبانی و مستندات قانون اساسی جمهوری اسلامی، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان.
  23. پسندیده، عباس (1387)، «بیعت در نظام وفایت فقیه»، فصلنامه حکومت اسلامی ویژه اندیشه و فقه سیاسی، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان، ش 47، 81-104.
  24. جوان آراسته، حسین (1380)، «مبانی حاکمیت در قانون اساسی»، فصلنامه حکومت اسلامی ویژه اندیشه و فقه سیاسی، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان، ش 3، ص69-112.
  25. معرفت، محمدمهدی (1376)، «رهبری و زعامت سیاسی در اسلام»، فصلنامه حکومت اسلامی ویژه اندیشه و فقه سیاسی، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان، ش 6، ص 7-18.
  26. سروش محلاتی، محمد (1390)، مجموعه مقالات ریاست جمهوری، Soroosh-mahallati.net/fa/80.