بررسی مفهومی «بغی»، «محاربه» و «نافرمانی مدنی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

مقاله حاضر به بررسی معنا و مفهوم لغوی و اصطلاحی سه عنوانِ «بغی»، «محاربه» و «نافرمانی مدنی»  پرداخته است تا خلط میان آ نها موجب اشتباه در صدور حکم، و تضییع  حقوق و ستم به دولت و مردم نشود. این بررسی نشان می دهد که سه عنوانِ بغی، محاربه و نافرمانی مدنی هم از نظر لغوی و هم از نظر اصطلاحی با یکدیگر متفاو تاند. روش بحث در این نوشتار، که عهد هدار شناسایی مفاهیمِ مشابه فقهی که در عرصه حقوقی و سیاسی هم کاربرد دارند، توصیفی تحلیلی بوده و از منابع لغوی، و فقهی و در برخی موارد، حقوقی و به رغم « محاربه » و « بغی » سیاسی استفاده شده است. بر اساس این بررسی، دو عنوانِ در پاره ای « مقاومت و نافرمانی مدنی » تفاوتی که دارند، عناوینی مجرمان هاند. در حالی که موارد، حق و حتی تکلیف شهروندی است؛ اگرچه در برخی از موارد هم م یتواند جرم باشد، اما با عناوین مجرمانه فوق، تفاوت بسیاری دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conceptual Analysis of “Baghi”, “Muharebah” and “Civil Disobedience”

نویسنده [English]

  • Seyed Javad Varai
چکیده [English]

The present paper has analyzed the lexical and metaphorical meaning and concept of three terms of “Baghi” ( بغی ; rebelin front of the Imam), “Muharebah” ( محاربه ) and “Civil Disobedience” to prevent from mixing them which itself results in making mistake in issuing verdict, wastage of rights and oppressing government and people. This analysis shows that the three concepts of “Baghi”, “Muharebah” and “Civil Disobedience” are different both from the lexical aspect and from the metaphorical side. The method of the study, which is responsible for recognizing the similar juridical concepts used in political and legal affairs, has been descriptiveanalytical; and lexical, juridical and sometimes legal and political resources have been used. On basis of the analysis, though being different, the two terms of “Baghi” and “Muharebah” are criminal terms. On the other hand, “resistance and civil disobedience”is, at times, a civil right or even duty; although it can be crime sometimes, but it has a great difference with the above-mentioned criminal terms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baghi ( بغی )
  • Muharebah ( محاربه )
  • Civil Disobedience
  • Jurisprudence
  • Law
  1. آصفی، محمد مهدی (1379ش)، الجهاد، تقریر: ابومیثم الشبیب، قم، بوستان کتاب.
  2. آقابخشی، علی (1376ش)، فرهنگ علوم سیاسی، با همکاری مینو افشاری­راد، تهران، انتشارات مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
  3. ابن ابی­الحدید (1385ق)، شرح نهج­البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
  4. ابن­ادریس حلی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم.
  5. ابن­منظور (1408ق)، لسان­العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
  6. امام علی(ع) (1368ق)، نهج­البلاغه، گردآورنده سیدرضی، ترجمه فیض­الاسلام، تهران، بی‏نا، 1368ق.
  7. امیرعلائی، شمس­الدین (1327ش)، مقاومت منفی، بی‏جا، بی‏نا.
  8. امینی (علامه)، شیخ عبدالحسن (1372ق)، الغدیر، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
  9. بروجردی، سیدحسین (1386ش)، جامع احادیث الشیعه، تحقیق: جمعی از محققان، تهران، انتشارات فرهنگ سبز.
  10. بلاذری، احمد بن عیسی (1394ق)، انساب­الاشراف، تحقیق محمد باقر بهبودی، لبنان، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  11. حرّ عاملی، محمد بن حسن (1414ق)، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل­البیت(ع).
  12. حسینی زبیدی، محمد مرتضی (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر.
  13. حلی (علامه)، حسن بن یوسف (1419ق)، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل­البیت(ع).
  14. حلی (محقق)، نجم­الدین محمدبن حسن (1408ق)، شرایع­الاسلام، تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
  15. خمینی (امام)، روح الله (بی‏تا)، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه دارالعلم.
  16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، سوریه، دارالعلم، دارالشامیه.
  17. راوندی، قطب­الدین سعید بن عبدالله (1405ق)، فقه القرآن، قم، مکتبه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ دوم.
  18. السیوری، فاضل جمال­الدین مقداد بن عبدالله (بی‏تا)، کنزالعرفان فی فقه القرآن، قم، بی‏جا.
  19. شریف مرتضی، علی­بن حسین موسوی (1415ق)، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
  20. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، رسائل الشریف المرتضی، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم، ‌دارالقرآن الکریم.
  21. الصنعانی، ابوبکر عبدالرزاق (1403ق)، المصنف، بیروت، المکتب الاسلامی.
  22. طباطبایی، سید علی (1418ق)، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت.
  23. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ پنجم.
  24. الطوسی، محمدبن الحسن (بی‏تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  25. ـــــــــــــــــــــ (1422ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
  26. ـــــــــــــــــــــ (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتوا، بیروت، دارالکتاب العربی.
  27. عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417ق)، الدروس الشرعیه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم.
  28. عاملی (شهید ثانی)، زین­الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، تحقیق: سیدمحمد کلانتر، قم، کتابفروشی داوری.
  29. علی بابایی، غلامرضا (1369ش)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، شرکت نشر و چاپ ویس، چاپ دوم.
  30. قرآن کریم.
  31. محبی، بهرام (1382ش)، درباره نافرمانی مدنی، رفع یک ابهام از یک مفهوم، نشریه راه آزادی.
  32. مروارید، علی­اصغر (1413ق)، الینابیع الفقهیه، بیروت، موسسة فقه الشیعه، الطبعة الاولی.
  33. نجفی، محمدحسن (بی‏تا)، جواهر الکلام فی شرح شرایع­الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی.