تبیین قلمرو ولایت در فقه سیاسی شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

جایگاه حکومت بر اساس فقه شیعه در دو دوره مورد بحث قرار میگیرد: نخست، زمان حضور معصوم، که در این دوره حق حاکمیت برای معصوم(ع) ثابت است؛ دوم، زمان غیبت معصوم، که در این دوره درباره حق حاکمیت میان فقیهان شیعه اختلاف نظر است. در دوران غیبت برای فقیهان شئونی وجود دارد که عبارت است از: شأن افتا و مرجعیت میان فقیهان « افتا و قضا » دینی، شأن قضاوت و شأن ولایت. در مورد ثبوت دو شأن اختلافی نیست؛ اما در مورد ولایت داشتن فقیهان اختلا فنظر وجود دارد؛ در فرض ثبوت ولایت برای ایشان، در مورد قلمرو ولایت و حیطه نفوذ ایشان اختلا فنظر وجود دارد. در این مقاله با رجوع به متون فقهی شیعیان و بیان اقوال متقدمان و نیز متأخران از فقیهان شیعه، به تبیین شئون فقیهان در دوران غیبت معصوم، و سپس واکاوی قلمرو ولایت و حیطه نفوذ ایشان بر اساس آموزه های فقه شیعه م یپردازیم. در پایان، قلمرو نفوذ ایشان را در سه مرحله بررسی م یکنیم: 1. موارد قطعی داخل در قلمرو نفوذ فقیهان؛ 2. موارد قطعی خارج از محدوده نفوذ ایشان؛ 3. موارد اختلافی که محل نزاع میان فقیهان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Territory of Velayat in the Political Fiqh of Shia

نویسندگان [English]

  • Ali Shirkhani
  • Rashid Davoodi
چکیده [English]

According to the fiqh of Shia, the place of governance is discussed in two periods: first, at the time of the presence of Ma’soum (sinless imam) in which the right of governing is fixed for him, and then, in the period of the absence of Ma’soum during which there is disagreement on the governance of him among Shia leaders. During the time of absence, there are “positions” for the Shia leaders which are: the position of Ifta (issuing “Fatva” (Islamic verdict)) and Islamic reference, the position of Ghaza (judgment) and the position of Velayat (leadership). There is no disagreement on the consistency of the two criteria of Ifta and Ghaza of Shia leaders but there is disagreement about the criterion of Velayat. Supposing that their Velayat is proved, there is disagreement on their scope of Velayat and their penetration range. In this paper, with referring to Fiqhoriented texts of the Shia and expressing the first and last Shia leaders, we explain the position of Shia leaders (Faqihs) at the time of the absence of Ma’soum and then investigate the scope of Velayat and penetration range of Faqihs on basis of the lessons from Shia fiqh. In the final part, we analyze the penetration scope of them in three steps: 1. definite cases within the penetration scope of them, 2. definite cases out of their penetration scope, and 3. Cases over which there is disagreement among them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Velayat of the Faqih؛ Governance of the Faqih؛ Penetration Scope
  • of the Faqih؛ Positions of the Faqih؛ Legitimacy of the Government

مراجع

  1. آخوند خراسانی، محمد کاظم (بی‌تا)، حاشیه المکاسب، بی‌جا.
  2. آشتیانی، میرزا محمد حسن (1425ق)، کتاب القضا، قم، زهیر، چاپ اول.
  3. آقا بخشی، علی (1389)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، نشر چاپار.
  4. ابن خلدون، عبدالرحمن (1382)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ دهم.
  5. ابن فارس (بی‌تا)، معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبدالسلام محمدهارون، مکتب الاکلام.
  6. ابن قتیبة (بی‌تا)، الامامة والسیاسة، بی‌جا، ج1 و 2.
  7. ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق)، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزة.
  8. اخوان کاظمى، بهرام (1377)، قدمت و تداوم نظریه ولایت مطلقه فقیه از دیدگاه امام خمینى(ره)، تهران.
  9. اراکی، محمد علی (بی‌تا)، کتاب البیع، بی‌جا.

10. امام خمینی، روح‌الله (1377)، ولایت فقیه، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

11. ــــــــــــــــ (1384)، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

12. ــــــــــــــــ (1385)، تنقیح الاصول، تقریر: اشتهاردی، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.

13. ــــــــــــــــ (1421ق)، البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج2.

14. ــــــــــــــــ (بی‌تا. الف)، الرسائل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

15. ــــــــــــــــ (بی‌تا. ب)، تهذیب الاصول، تقریر: جعفر سبحانی، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

16. انصارى، مرتضی (1370)، المکاسب، دارالحکمة، چاپ چهارم.

17. ــــــــــــــ (1415ق)، المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم.

18. بروجردى، محمد حسین (1416ق)، البدرالزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، تقریر: حسینعلی منتظری، دفتر حضرت آیة الله، قم، چاپ سوم.

19. جوادی آملی، عبدالله (1379)، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم، انتشارات اسراء.

20. حسینی مراغی، عبدالفتاح (بی‌تا)، عناوین الاصول، چاپ سنگی.

21. حکیم، سید محسن (بی‌تا)، نهج الفقاهه، انتشارات 22 بهمن.

22. خوانساری، سید احمد (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، اسماعیلیان.

23. خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا)، مصباح الفقاهه، بی‌جا.

24. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1376)، مفردات الفاظ القرآن، قم، سعیدبن جبیر.

25. زبیدى، محمد مرتضی (1414ق)، تاج العروس من جواهرالقاموس، بیروت، دارالفکر، ج10.

26. ــــــــــــــــــ (بی‌تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: مجموعة من المحققین، دارالهدایة.

27. سبحانی، جعفر (بی‌تا)، محاضرات فی اللهیات، تلخیص: علی ربانی گلپایگانی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم.

28. سعیدی مهر، محمد (1381)، آموزش کلام اسلامی، قم، انتشارات طه، چاپ اول.

29. طاهری خرم آبادی، حسن (1373)، مسئله ولایه الفقیه فی کلام شیخ الانصاری، قم.

30. طریحى، فخرالدین (بی‌تا)، مجمع البحرین.

31. فاضل دربندی (بی‌تا)، خزائن الاحکام، بی‌جا، چاپ سنگی.

32. فیومی، احمد بن محمد (1414ق)، مصباح المنیر، قم، مؤسسه درالهجره، چاپ اول.

33. قرآن کریم.

34. گلپایگانی، سید محمدرضا (بی‌تا)، الهدایه الی من له الولایه، بی‌جا.

35. محقق کرکی، علی بن عبدالعالی (1409ق.الف)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، تحقیق: موسسه آل البیت(ع)، قم.

36. ــــــــــــــــــــــــــ  (1409ق.ب)، رسائل المحقق الکرکی، رسالة صلوة الجمعه، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.

37. مصباح یزدی، محمد تقی (بی‌تا)، «حکومت و مشروعیت»، کتاب نقد، ش7.

38. مطهری، مرتضی (1372)، امامت و رهبری، تهران، صدرا.

39. ـــــــــــــ (1377)، ولاءها و ولایت‌ها، تهران، انتشارات صدرا، چاپ دوازدهم.

40. معرفت، محمد هادی (1377)، ولایت فقیه، قم، التمهید.

41. نائینی، محمدحسین (1413)، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.

42. ــــــــــــــــ (بی‌تا)، منیه الطالب، بی‌جا.

43. نجفى، محمد حسن (بی‌تا)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.

44. نراقی، احمد (1417ق)، عوائد الایام، تحقیق: مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.

45. یزدى، محمد (1362)، درسهایى پیرامون ولایت فقیه یا حکومت اسلامى در عصر غیبت، تهران، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى.

46. جعفرپیشه، مصطفی (1377)، «مفهوم ولایت فقهى»، مجله حکومت اسلامى، ش9.

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار