مفهوم قرآنی ولایت سیاسی در علوم اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

دو گروه از متألهین مسلمان به طور مبسوط درباره ولایت بحث کردهاند: نخست، عرفا و فلاسف های که در ساحت عرفان نظری اندیشهورزی کردهاند؛ دوم، فقیهان و متکلمین که از موضع فقهی کلامی به موضوع ولایت پرداخت هاند. لیکن به نظر میآید التفات هر دو گروه به مفهوم قرآنی ولایت، آنگونه که انتظار میرود نیست. از آنجا که برداشت عرفانی و فقهی کلامی از مفهوم قرآنی ولایت ممکن است مانعی برای فهم مفهوم سیاسی ولایت در قرآن کریم پیش آورد، در این مقاله به بررسی آن دو برداشت پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Quranic conception of political sovereignty in Islamic sciences

نویسندگان [English]

  • Davod Mahdavi Zadegan
  • Seyyed Hosain Seyyed Hosaini
چکیده [English]

Two groups of Muslim theologians have discussed about sovereignty [willayat] in details: mystics and philosophers thinking over theoretical mysticism and jurists and theologians approaching it from a jurisprudential-theological perspective. However, it seems that both groups have not paid attention to the Quranic view, as it deserves. Since the mystical and jurisprudential-theological conception of the Quranic concept of sovereignty may be a barrier to understanding the political conception of sovereignty in the holly Quran. The paper studies these two conceptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • holly Quran
  • Imamate
  • Government
  • Ghadir Khomm
  1. ابراهیم دینانی غلامحسین (1381ش)، اسماء و صفات حق، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.
  2. ابن درید، محمدحسن(1386ش)، الجمهرة فی اللغة، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول.
  3. ابن منظور (بی‌تا)، لسان­العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
  4. ابوالفتوح رازی، حسین­ بن علی (1375ش)، روض­الجنان و روح­الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس رضوی.
  5. ارفع، سید کاظم (1364ش)، آیات الولایة، تهران، فیض، چاپ اول.
  6. آشتیانی، سید جلال­الدین (1381ش)، رسایل قیصری، تهران، حکمت و فلسفه، چاپ دوم.
  7. امام خمینی، روح­الله (1379ش)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
  8. امینی، عبدالحسین (1383ش)، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفتم.
  9. ایزوتسو، توشیهیکو (1388ش)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ ششم.

10. بحرانی، سید هاشم (1422ق)، غایةالمرام و حجةالحصام فی تعیین الامام، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، چاپ اول.

11. ــــــــــــ (1428ق)، الهدایة القرانیة الی الولایة الامامیه، قم، ذوی­القربی، چاپ اول.

12. ــــــــــــ (1429ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول.

13. جوادی آملی، عبدالله (1385ش)، شمیم ولایت، قم، اسراء، چاپ سوم.

14. حویزی، عبدعلی بن جمعه (1382ش)، تفسیر نورالثقلین، قم، دارالتفسیر، چاپ دوم.

15. دشتی، محمد و کاظم محمدی (1364ش)، المعجم المفهرس لالفاظ نهج­البلاغه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول.

16. راغب اصفهانی (بی‌تا)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالفکر.

17. رضوانی، علی اصغر (1389ش)، امام شناسی در قرآن، قم، مسجد جمکران، چاپ پنجم.

18. روزبهان بقلی، ابی محمد (1429ق)، عرایس البیان فی حقایق القرآن، بیروت، چاپ اول.

19. زبیدی، مرتضی (1414ق)، تاج العروس، بیروت، دارالفکر.

20. زمخشری، ابوالقاسم جارالله (1324ق)، تفسیر الکشّاف، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم.

21. سبحانی، جعفر (1382ش)، ولایت تشریعی و تکوینی، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ اول.

22. شعرانی، ابوالحسن و محمدرضا غیاثی کرمانی (گردآوردنده)(1389ش)، لغت­نامه قرآن کریم، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، چاپ اول.

23. شیخ صدوق، محمد بن علی (1361ش)، معانی الأخبار، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.

24. شیخ طوسی، محمد بن حسن (1424ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول.

25. صافی گلپایگانی، لطف­الله (1375ش)، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، قم، حضرت معصومه، چاپ اول.

26. طباطبایی محمدحسین (1365ش)، المیزان، قم، منشورات جامعة المدرسین، چاپ اول.

27. ــــــــــــ (1383ش)، رسالة­الولایة، ترجمه و شرح صادق حسن­زاده، قم، مطبوعات دینی، چاپ نهم.

28. ــــــــــــ (1389ش)، بررسی­های اسلامی، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم.

29. طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن (1418ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، قم، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.

30. طبری، محمدبن جریر (1426ق)، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.

31. طریحی، فخرالدین (1365ش)، مجمع­البحرین، تهران، مرتضوی چاپ دوم.

32. عسکری، حسن بن عبدالله (1429ق)، معجم­الغروق اللغویه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ چهارم.

33. علامه حلی، حسن بن یوسف (1365ش)، الباب الحادی عشر، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول.

34. فاضل تونی، محمد حسین (1386ش)، رسائل عرفانی و فلسفی، قم، مطبوعات دینی، چاپ اول.

35. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1387ش)، اللوامع الألهیه فی المباحث الکلامیه، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم.

36. فخر رازی، محمد (1426ق)، التفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب (تفسیر فخر رازی)، بیروت، چاپ اول.

37. فیض کاشانی، محسن (1402ق)، تفسیر الصافی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.

38. قاضی بیضاوی، ناصرالدین (1430ق)، انوار­ التنزیل و اسرار التأویل (تفسیر بیضاوی)، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.

39. قرآن کریم.

40. قمی، عباس (1380ش)، سفینة البحار، تهران، دارالاسوه، چاپ سوم.

41. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا (1387ش)، تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب، تهران، مؤسسه شمس­الضحی، چاپ اول.

42. قیصری، داود (1386ش)، شرح فصوص­الحکم، تحقیق: حسن حسن­زاده آملی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم.

43. کاشانی، فتح­الله بن شکرالله (1423ق)، زبدة التفاسیر، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول.

44. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم.

45. محمدی ری­شهری، محمد (1362ش)، میزان الحکمة، تهران، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.

46. مراغی، احمد مصطفی (1426ق)، تفسیر المراغی، بیروت، دارالفکر.

47. مرتضوی، سید محمد (1390ش)، آیات ولایت در قرآن، قم، آشیانه مهر، چاپ اول.

48. مصباح یزدی، محمدتقی (1377ش)، حقوق و سیاست در قرآن، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.

 

49. مصطفوی، حسن (1385ش)، التحقیق فی کلمات القرآن کریم، قم، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ اول.

50. مطهری، مرتضی (1386ش.الف)، مجموعه آثار، تهران، چاپ نهم.

51. معرفت، محمدهادی (1390ش)، پرتو ولایت، قم، نشر موسسه فرهنگی تمهید، چاپ چهارم.

52. مقدس اردبیلی، احمد (1387ش)، اصول دین، قم، بوستان کتاب، چاپ چهارم.

53. مکارم شیرازی، ناصر (1387ش)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و ششم.

54. منهاج، ابراهیم (1386ش)، خلافت و امامت در نهج­البلاغه، تهران، اسوه، چاپ دوم.

55. نهج­البلاغه (1371ش)، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ سوم.

56. همدانی درودآبادی، سیدحسین (1379ش)، شرح الأسماء الحسنی، قم، بیدار، چاپ اول.