مقایسه فلسفه سیاسی و فقه سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

زندگی سیاسی در جامعه دینی هم نیازمند داشتن بنیان‌های عقلی و دینی و هم نیازمند احکام و جزئیاتی است که رفتارهای سیاسی را در درون یک نظم سیاسی قاعده‌مند می‌کند. نیازمندی اوّلی را فلسفه سیاسی و نیازمندی دوم را فقه سیاسی پوشش می‌دهد. فلسفه سیاسیِ تولید شده در فرهنگ اسلامی، عهده‌دار هویت، دوام و بقا و رشد و تعالی زندگی سیاسی می‌باشد و فقه سیاسی نقش مؤثری در سامان‌دهی زندگی سیاسی و ابتنای آن بر عدالت دارد. حال، این پرسش مطرح است که فلسفه سیاسی و فقه سیاسی دارای چه نقاط اشتراک و امتیازی هستند تا مرزبندی و ضرورت این دو در زندگی سیاسی و دینی بهتر و بیشتر ظاهر شود؟ فلسفه سیاسی و فقه سیاسی به عنوان دو دانش سیاسی اسلامی هرچند در منشأ تولید و مبانی اشتراکاتی دارند، اما تمایزات زیادی در موضوع، هدف، روش و مبانی و مسائل دارند و در سایه آنها از یکدیگر متمایز می‌شوند. مقاله حاضر به بررسی و تبیین اشتراکات و تمایزات این دو دانش می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparison of political philosophy and political jurisprudence

نویسنده [English]

  • Murteza Uusefi rad
چکیده [English]

Political life in a religious society requires both rational and religious bases and detailed precepts regulating political behaviors within a political order. The first need is satisfied by political philosophy and the second by political jurisprudence. The political philosophy produced in the Islamic culture is responsible for the identity, survival, growth, and promotion of political life whereas political jurisprudence has a pivotal role in organizing political life on the basis of justice. The question arising is what the similarities between political philosophy and political jurisprudence are and how their necessity and differentiation in political and religious life can be elaborated. Although they have common foundations, they are very different in their subject matter, goal, method, and problems. The present paper studies these differences and similarities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Philosophy
  • Political Jurisprudence
  • Political Life
  1. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1380ش)، الهیات شفا، ترجمه سید یحیی یثربی، قم: بوستان
    کتاب.
  2. ــــــــــ (1370ش)، تسع رسایل، شرح مصطفی نورانی، قم: مؤسسه مکتب اهل البیت.
  3. ــــــــــ (بی‌تا)، «رساله عیون الحکمه»، مجموعه رسائل، قم: بیدار.
  4. ابوفارس، محمد عبد القادر (1988م)، الفقه السیاسی عند الامام الشهید حسن­البناء، عمان: دارالعمار.
  5. اسپریگنز، توماس (1370ش)، فهم نظریه­های سیاسی، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: آگه، چاپ سوم.
  6. اشتراوس، لئو (1373ش)، فلسفه سیاسی چیست؟، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: علمی و فرهنگی.
  7. بشیریه، حسین (1374ش)، جامعه­شناسی سیاسی، تهران: نی.
  8. جوادی آملی، عبدالله (1381ش)، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: اسراء.
  9. دوانی، جلال الدین (بی‌تا)، اخلاق جلالی، بی‌جا.
  10. صدر، سید محمد باقر (1404ق)، دروس فی علم الاصول، الحلقه الاولی، بیروت: دارالکتب البنانی و مکتبه المدرسه.
  11. طوسی، خواجه نصیرالدین (1373ش)، اخلاق ناصری، تصحیح: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.
  12. فارابی، ابونصر محمد (1350ق)، احصاء العلوم، با مقدمه عثمان محمد امین، مصر: مطبعه
    السعاده.
  13. ــــــــــ (1986م)، الملّه، تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
  14. ــــــــــ (1361ش)، اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه و تصحیح: سید جعفر سجادی، تهران: کتابخانه طهوری، چاپ دوم.
  15. فعالی، محمد­تقی (1377ش)، درآمدی بر معرفت شناسی دینی و معاصر، قم: معاونت امور اساتید و درس معارف اسلامی.
  16. کوئینتن، آنتونی (1371ش)، فلسفه سیاسی، ترجمه مرتضی اسعدی، تهران: الهدی.
  17. لک­زایی، نجف (1389ش)، «مسایل فقه سیاسی»، درس گفتارهایی در فقه سیاسی، به کوشش: منصور میراحمدی،  قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ  اسلامی.
  18. مطهری، مرتضی (1403ق)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: حکمت.
  19. ملکیان، مصطفی (1381ش)، راهی به رهایی، تهران: نشر نگاه معاصر.
  20. میرموسوی، سید علی (1389ش)، «اعتبار و قلمرو فقه سیاسی»، درس گفتارهایی در فقه سیاسی، به کوشش: منصور میراحمدی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  21. میراحمدی، منصور (1386ش)، «ویژگی­های معرفت­شناختی فقه سیاسی شیعه و اهل سنت»، روش­شناسی در مطالعات سیاسی اسلام، به اهتمام علی­اکبر علیخانی و همکاران، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
  22. نراقی، ملامحمدمهدی (1383ق)، جامع السعادات، مقدمه محمدرضا مظفر، عراق: مطبعه النجف، ج1.
  23. حقیقت، سید صادق (1376ش)، «ارتباط میان فلسفه سیاسی و فقه سیاسی»،  فصلنامه حکومت اسلامی، سال دوم، ش3.
  24. شریعتی، روح­الله (1382ش)، «چیستی قواعد فقه سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی، سال ششم، ش2.
  25. فیرحی، داود (1378ش)، «فلسفه سیاسی در اسلام»، فصلنامه علوم سیاسی، سال دوم، ش6.
  26. نجار، فوزی متری، «مقاله سیاست در فلسفه سیاسی اسلامی»، مجله معارف، دوره چهارم، ش3.
  27. واعظی، احمد (1384ش)، «فلسفه سیاسی مصطلح و چالش‌های جدید»، فصلنامه انجمن معارف اسلامی ایران، سال دوم، ش1.
  28. هورتن، جان (1381ش)، «مقدمه‌ای بر مسئله الزام سیاسی»، تحقیق: محمد حسنین، زیر نظر: صادق لاریجانی، مجله دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال دوم، ش2.