صفحه اصلی فهرست مقالات مشخصات مقاله
سیاست متعالیه
شماره‌های پیشین نشریه
دوره دوره 4 (1395)
دوره دوره 3 (1394)
دوره دوره 2 (1393)
دوره دوره 1 (1392)
نظرزاده, عبدالله. (1391). مصلحت و نقش آن در استنباط احکام شرعی و حکومتی. سیاست متعالیه, 1(1), 59-78.
عبدالله نظرزاده. "مصلحت و نقش آن در استنباط احکام شرعی و حکومتی". سیاست متعالیه, 1, 1, 1391, 59-78.
نظرزاده, عبدالله. (1391). 'مصلحت و نقش آن در استنباط احکام شرعی و حکومتی', سیاست متعالیه, 1(1), pp. 59-78.
نظرزاده, عبدالله. مصلحت و نقش آن در استنباط احکام شرعی و حکومتی. سیاست متعالیه, 1391; 1(1): 59-78.

مصلحت و نقش آن در استنباط احکام شرعی و حکومتی

مقاله 4، دوره 1، شماره 1، تابستان 1392، صفحه 59-78  XML اصل مقاله (204 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسنده
عبدالله نظرزاده
چکیده
امامیه بر خلاف اشاعره بر این اعتقاد است که احکام شرعی دائرمدار مصلحت و مفسده ملزمه است، اما در خصوص امکان فهم این مصلحت و مفسده در میان فقهای امامیه اختلافاتی به وجود آمده است.
علمای شیعه کاربرد سندی مصلحت را در اجتهاد و کشف حکم شرعی منکرند و حتی برخی قطع عقل به مصلحت و مفسده، قبل از حکم شارع را به گونه‌ای که مستند فقیه در استنباط حکم قرار گیرد، انکار کرده‌اند. اما آنچه مورد قبول علمای امامیه است، امکان درک مناط قطعی مورد نظر شارع، از سوی مجتهد، پس از جعل حکم از سوی شارع است.
در خصوص دایره احکام شرعی، فقهای امامیه قائلند که هم احکام شرعی که فتاوی کاشف از آن هستند  و هم احکام حکومتی که از سوی حاکم مشروع صادر می شوند، در دایره اطلاق حکم شرعی قرار می‌گیرند، واضح است زمانی که احکام الهی تابع مصالح و مفاسد هستند، احکام حکومتی صادره از سوی حاکم اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
در نوشتار حاضر، تشخیص مصلحت در دایره احکام حکومتی در دو حوزه اجرای احکام شریعت و صدور احکام حکومتی برای اداره و تدبیر امور اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مدّ نظر است که نیازمند ارائه اصول و قواعدی است که حکومت اسلامی را در صدور احکام حکومتی مطابق موازین شرعی هدایت گر باشد.
فتاوی فقهاء بر وجوب حفظ نظام و حرمت هرج و مرج در نظام اجتماعی، لزوم تقدیم مصلحت اقوی بر ضعیف(اهمّ و مهم)، دفع افسد به فاسد، تاکید بر لزوم تقدیم اهمّ بر مهم، حکایت از نقش مهم و تاثیرگذار مصلحت در صدور و امتثال و اجرای احکام شرعی و حکومتی دارد.
کلیدواژه ها
مصلحت و مفسده؛ اجتهاد و استنباط؛ حکم شرعی؛ حکم حکومتی؛ تشخیص مصلحت
مراجع
  1. ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، الطبعه الثالثه، دارصادر، بیروت، 1414ق.
  2. ابوزهره، محمد، اصول الفقه، بی جا، بی نا، بی تا.
  3. اسلامی، رضا، اصول فقه حکومتی، ص 63.
  4. اصفهانی، محمدحسین، نهایه الدرایه، قم، انتشارات سیدالشهداء(ع) ، 1374.
  5. افتخاری، اصغر، «مصلحت بمثابه روش»، مجموعه مقالات کنگره امام خمینی و حکومت اسلامی (احکام حکومتی و مصلحت)، ج 7، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، زمستان 1378.
  6. امام خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1363.
  7. امام خمینی، روح الله، چهل حدیث، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم، 1376.
  8. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی تا.
  9. بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احکامه، بیروت، دارالزهرا(س) ، 1372ق.
  10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مکتب‌های حقوقی در حقوق اسلام، تهران، نشر کتابخانه گنج دانش،1370.ش.
  11. جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامى)، تهران، انتشارات کیهان، 1370.
  12. خراسانی، محمدکاظم، کفایه الاصول، قم، نشر موسسه آل البیت(ع) ، 1409ق.
  13. خضری، محمد، اصول الفقه، قاهره، مکتبه التجاریه الکبری، الطبعه الخامسه، 1965م.
  14. خویی، ابوالقاسم، التنقیح، (تقریرات علی غروی تبریزی)، بیروت، دارالهادی، 1410ق.
  15. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دارالعلم دارالشامیه، دمشق بیروت، 1412ق.
  16. زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، بیروت، دارالفکر، 1416ق .
  17. زحیلی، وهبه، الوجیز فى اصول الفقه، دارالفکرالمعاصر دمشق، 1416ق.
  18. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، الطبعه الثالثه، 1407ق.
  19. صحیفه سجادیه، ترجمه مهدی رضایی اصفهانی، مجموعه گنجینه، نشر معارف (نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها).
  20. صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، قم، دارالعلم، 1376.
  21. صرامی، سیف الله، احکام حکومتی و مصلحت، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، چاپ اول، 1380.
  22. طباطبایی، محمد حسین، بررسی های اسلامی، قم، بوستان کتاب، 1387.
  23. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
  24. طباطبایی، محمدحسین، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران، شرکت­سهامی­انتشار، 1341.
  25. طباطبایى حکیم، سیدمحمدتقى، الاصول العامه للفقه المقارن، قم، المجمع العالمی لاهل البیت(ع)، 1418ق.
  26. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینی، چاپ سوم، تهران، انتشارات مرتضوی، 1375.
  27. طهرانی، آغابزرگ ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، الطبعه الثالثه، 1403ق.
  28. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى، القواعد و الفوائد، قم، نشرکتابفروشى مفید، چاپ اول، 1400ق.
  29. علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1388.
  30. عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی(قواعد فقه سیاسی، مصلحت)، جلد نهم، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1384.
  31. غروی تبریزی، علی، التنقیح، چهارم، انصاریان، 1375.
  32. غزالی، محمد بن محمد، المستصفى من علم الاصول ، بیروت، دارصادر، 1324ق.
  33. فقه‌الرضا(ع)، مشهد، انتشارات مؤسسه آل البیت(ع) ، چاپ اول‌ ، 1406ق.
  34. فیض، علیرضا، ویژگی‌های اجتهاد و فقه پویا، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1382.
  35. فیض، علیرضا، مبادى فقه واصول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم، 1374.
  36. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم، نشر دارالقران الکریم، چاپ دوم، 1373.
  37. قرضاوی، یوسف، فی فقه الاولویات، بیروت، نشر موسسه الرساله، چاپ اول، 1422ق.
  38. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1364.
  39. مکارم شیرازی، ناصر، انوارالاصول، قم، انتشارات نسل جوان، 1375.
  40. مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی ـ فارسی، اسلامی، 1375.
  41. میرزای قمی، ابوالقاسم، قوانین الاصول، تهران، نشر کتابفروشی علمیه اسلامیه، 1378ق.
  42. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، الطبعه الثالثه، بی تا.
  43. نمله، عبدالکریم، الجامع لمسائل اصول الفقه و تطبیقها علی المذهب الراجح، الطبعه السادسه، ریاض، مکتبه الرشد، 1424ق.
نهج البلاغه، ترجمه و شرح سید علی نقی فیض الاسلام، تهران، نشر فقیه، چاپ پنجم، 1379.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 207
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 863