حکومت و آزادی در اندیشه‌ سیاسی مطهری: تأملی در زمینه‌های عملی و ایدئولوژیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه مفید، قم، ایران؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه

2 کارشناسی ارشد، علوم سیاسی دانشگاه مفید، قم، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با استفاده از روش هرمنوتیک زمینه‌گرای اسکینر در صدد است بعضی از زوایای آشکار و پنهان اندیشه سیاسی مطهری را حول محور دو مؤلفه حکومت و آزادی، مورد بررسی قرار دهد. تحقیق پیش‌رو، با قرار دادن متن درون زمینه‌‌های عملی و ایدئولوژیک، در کنار گفته‌ها، به ناگفته‌های قصد شده از سوی مؤلف نیز توجه می‌نماید. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اندیشه سیاسی مطهری درباره مسأله حکومت و آزادی، دو مرحله متفاوت دارد: در مرحله اول دیدگاه او درباره حکومت درون چارچوب ولایت انتصابی، درصدد است به پیشرفت نظریه نصب در شرایط جدید یاری رساند. اما وقوع یکسری تحولات عینی و ذهنی ورود ایشان را به مباحث آزادی ناگزیر می‌سازد. همین بحث پلی است که نظریه مطهری درباره حکومت را با آزادی به مثابه بنیادی ترین مبحث سیاسی مدرن هماهنگ می‌سازد و نهایتاً در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی دیدگاهش به نظریه انتخاب نزدیک می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Governance and Freedom in Motahari Political Thought: Thinking of Practical and Ideological Contexts

نویسندگان [English]

  • Mahmood Shafiei 1
  • Bahman Zarei 2
1 Associate Professor in Mofid University, Qom, Iran, Member of Association for Political Studies in Hawza.
2 BA in Political Science, Mofid University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The current study, using Skinner’s contextual hermeneutics method, is intended to investigate some of the explicit and implicit aspects of Motahari’s political thought around the two components of government and freedom. By placing the text within practical and ideological contexts, along with the remarks, the present research also pays attention to the untold intentions of the author. The findings of the study show that Motahari’s political thought on the government and freedom issue has two different stages: In the first stage, his attitude to government within the framework of the nominated governance seeks to advance the theory of installation under new conditions. Nevertheless, a series of objective and subjective developments inevitably lead him to enter into the freedom issues. The same discussion is a bridge harmonizing Mottahari’s theory of government with freedom as the most fundamental of modern political discourse, and finally his view approaches the theory of choice on the eve of the victory of the Islamic Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Practical Context
  • Ideological Context
  • Motahari
  • Velayat-e Faqih
  • Government
  • Freedom
  1. آبراهامیان، یرواند (1384). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد، گل محمدی و ابراهیم، فتاحی؛ مترجمین. (چاپ یازدهم). تهران: نشر نی.
  2. امام خمینی، سیدروح‌‌الله (1996م). الحکومه الاسلامیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  3. بازرگان، مهدی (1360). بعثت و ایدئولوژی. مشهد: نشر طلوع.
  4. بروجردی (1416ق). البدر الزاهر فی صلاه الجمعه و المسافر. (چاپ سوم). قم: دفتر حضرت آیت‌‌الله.
  5. جعفری هرندی، محمد (1378). فقها و حکومت؛ پژوهشی در تاریخ فقه سیاسی شیعه. تهران: روزنه.
  6. تولی، جیمز (1382). روش‌‌شناسی اسکینر در تحلیل اندیشه‌‌ی سیاسی. ترجمه غلامرضا بهروزلک. فصلنامه علوم سیاسی، 28.
  7. حسنی، علی‌‌اکبر (1378). نقش علمای شیعه در دربار صفویه. مجله مجتمع آموزشی عالی قم، 2، 152-121.
  8. رحمان ستایش، محمدکاظم (1385). حکومت اسلامی در اندیشه فقیهان شیعه. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
  9. رحیمی، مصطفی (1357). روزنامه‌‌ی آیندگان، ش 25 دی‌‌ماه.

10. رنجبر، مقصود (1386). اوضاع سیاسی ـ اجتماعی ایران در دهه‌‌ی 1340. ماهنامه زمانه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 57.

11. زارعی، بهمن (1396). بررسی مقایسه‌‌ای اندیشه‌‌ی سیاسی نخبگان مذهبی انقلاب مشروطه
و انقلاب اسلامی؛ با تأکید بر مطهری و نایینی
. (پایان‌‌نامه‌‌ی کارشناسی ارشد). قم، دانشگاه
مفید.

12. شفیعی‌‌فر، محمد (1395). فرایند استقرار جمهوری اسلامی. (چاپ سوم). تهران: کانون اندیشه جوان.

13. شفیعی، محمود (1396). زمینه‌‌های عملی و ایدئولوژیک ولایت مطلقه فقیه: نقدی بر تفسیرهای آن. این مقاله در مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حقوق مردم و حکومت دینی در اندیشه امام خمینی(ره)، 3 ج، ج2 . تهران: مؤسسه نشر و آثار امام خمینی مؤسسه چاپ و نشر عروج.

14. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1982م). نهج الحق و کشف الصدق. (چاپ اول). بیروت: دار الکتاب اللبنانی.

15. فیرحی، داود (1392). فقه و سیاست در ایران معاصر. (جلد اول). تهران، نشر نی.

16. ـــــــــــ (1394). آستانه‌‌ی تجدد؛ شرح تنبیه‌‌الامه و تنزیه‌‌المله. تهران: نشر نی.

17. کرباسی زاده، علی؛ نیلی احمد‌‌آبادی، هاجر (1391). آزادی اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی(ره) و کانت. فصلنامه حکمت و فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، (31)، 80-55.

18. کدیور، محسن (1376). نظریه‌های دولت در فقه شیعه. تهران: نشر نی

19. لک‌‌زایی، شریف (1387). آزادی سیاسی در اندیشه‌‌ی آیت‌‌الله مطهری و آیت‌‌الله بهشتی. (چاپ سوم). قم: مؤسسه بوستان کتاب.

20. محسنی سیف‌‌آبادی (1392). جایگاه مفهوم آزادی در اندیشه امام خمینی. فصلنامه اسلام و علوم اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 160-143.

21. مرتضوی، سید خدایار (1386). تبیین روش‌‌شناسی اندیشه‌‌ی سیاسی از منظر کوئنتین اسکینر. پژوهشنامه علوم سیاسی. سال سوم، زمستان 1386، شماره 1.

22. مصاحبه (1392). علی مطهری با مجله نسیم بیداری، ششم بهمن.

23. مصاحبه (1395). هفته نامه صدا با محمد توسلی، یازده اردیبهشت.

24. مطهری، مرتضی (1370). امامت و رهبری. قم: صدرا

25. ــــــــــــــ (1389). آزادی معنوی. تهران: صدرا.

26. ــــــــــــــ (1383). اسلام و مقتضیات زمان. (جلد اول). تهران: صدرا.

27. ــــــــــــــ (1395). جاذبه و دافعه علی(ع). تهران: صدرا.

28. ــــــــــــــ (1383). پیرامون انقلاب اسلامی. قم: صدرا.

29. ــــــــــــــ (1387). آینده انقلاب اسلامی ایران. قم: صدرا.

30. ــــــــــــــ (1396). مقدمه بر حکومت اسلامی. تهران: صدرا.

31. ــــــــــــــ (1394). عدل الهی. تهران: صدرا.

32. ــــــــــــــ (1382). وحی و نبوت. قم: صدرا.

33. مفید، محمد بن محمد (1413ق). المقنعه. قم: کنگره هزاره شیخ مفید.

34. موسوی خمینی، سیدروح‌‌الله (1379). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

35. میراحمدی، منصور (1377). مفهوم آزادی در فقه سیاسی شیعه. فصلنامه علوم سیاسی، شماره اول، 88-70

36. نائینی، محمد حسین (1424ق). تنبیه الامه و تنزیه المله. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

37. نجفی، محمدحسن صاحب جواهر (1404ق). جواهر الکلام. (ج21). بیروت: دار احیاء التراث العربی.