مبانی و آثار اصل شفافیت از منظر اندیشه‌ سیاسی اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، رشته حقوق، دانشگاه آزاد واحد سمنان، ایران.

2 دانشیار، حقوق، دانشگاه تهران(پردیس فارابی)،قم، ایران.

3 دانشیار، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

شفافیت که به‌معنای آشکار بودن و در دسترس بودن اطلاعات جهت بررسی و نظارت است، از موضوعات محوری در مباحث کلان حکومت‌داری و اصلاح اداره‌ی عمومی است. از منظر اندیشه‌ی سیاسی اسلام، مردم‌سالاری دینی بر آرای خام و ناآگاهانه‌ی مردم استوار نیست، بلکه جوهر آن را آگاهی مردم شکل می­دهد و وظیفه‌ی حاکم اسلامی به‌عنوان امانت­دار مردم این است که مسائل جامعه را به‌گونه­ای شفاف و صادقانه با مردم در میان بگذارد. نویسندگان در این پژوهش به‌دنبال پاسخ به این پرسش هستند که رویکرد اسلام به مقوله‌ی شفافیت چگونه است؟ این مقاله مبتنی‌بر این فرض است که شفافیت حکومت اسلامی جزو مقوله­های مورد توجه در آموزه­های دینی است؛ به‌نحوی که سنت و سیره‌ی معصومین نیز بر آن صحه گذاشته و مبانی و آثار متعدد آن در جای‌جای دین اسلام مورد تاکید قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Foundations and Impacts of the Principle of Transparency from the Perspective of Islamic Political Thought

نویسندگان [English]

  • mohsen taheri 1
  • Mohammad Javad Arasta 2
  • Mohsen Malek Afzali 3
1 Assistant Professor of Law, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
2 Associate Professor of Law, University of Tehran (Farabi Campus), Qom, Iran.
3 Associate Professor of Al-Mustafa Al-Alamia Community, Qom, Iran.
چکیده [English]

Meaning the disclosure and availability of information for investigation and monitoring, transparency is one of the key issues in macro governance discussions and reform of public administration. From the viewpoint of Islamic political thought, religious democracy is not based on the raw and unconscious ideas of the people, but on the essence of the people’s consciousness, and as a trustee of the people, the task of the Islamic governor is to share the issues of society with the people transparently and clearly. The authors try to answer the question of how is Islam’s approach to the issue of transparency. This paper is based on the assumption that the transparency of the Islamic government is one of the topics of interest in religious teachings, so that the tradition and living way of the innocents (holy persons) also affirm it and its many principles have been emphasized effects throughout Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transparency Principle
  • Islam
  • Political Thought
  • Islamic Governance
  • Religious Democracy
  1. قرآن کریم.

    نهج‌‌البلاغه.

    1. ابن‌‌ابی شیبه، ابوبکر. (1409ق). مصنف فی الاحادیث و الآثار. بیروت: دارالفکر.
    2. اربلی، ابوالحسن. (1381ق). کشف الغمه فی معرفه الائمه. تبریز: نشر بنی‌‌هاشمی.
    3. آذرنوش، آذرتاش. (1386). فرهنگ معاصر عربی- فارسی. تهران: نشر نی.
    4. اسماعیلی، محسن. (1386). آزادی ارتباطات و اطلاعات در حقوق و معارف اسلامی. در: مجله رسانه، شماره 69.
    5. آصفی، محمدمهدی. (1385). مبانی نظری حکومت اسلامی؛ بررسی فقهی تطبیقی. ترجمه محمد سپهری. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
    6. افشانی، علیرضا و دیگران (1391). تحلیلی بر رابطه بین میزان دین‌‌داری و میزان اعتماد اجتماعی. در: فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 29.
    7. انصاری، باقر. (1386). مفهوم، مبانی و لوازم آزادی اطلاعات. در: نامه‌‌ی مفید، شماره 61.
    8. ـــــــــــ (1387). بررسی و نقد لایحه‌‌ی آزادی اطلاعات. در: فصل‌‌نامه اطلاع‌‌رسانی، شماره 13.
    9. باقرزاده، محمدرضا. (1379). گذری برحقوق متقابل مردم و حاکم در جامعه‌‌ی علوی. در: مجله معرفت، شماره 37.

    10. بوکیع، محمدبن خلف. (1406ق). اخبار القضاء. بیروت: عام الکتب.

    11. پدرام، سعید و رحمانی‌‌زاده دهکردی، حمیدرضا. (1381). شفاف‌‌سازی و پاسخ‌‌گویی در نهادهای رسمی، در مجلس و راهبرد: شماره 36.

    12. تمیمی آمدی، عبدالواحد. (1410ق). غررالحکم و درر الکلم. تصحیح سیدمهدی رجائی. قم: دار الکتاب الاسلامی.

    13. جاویدی، رقیه و بهروزی‌‌لک، غلام‌‌رضا. (1395). شاخص‌‌های نظام سیاسی مطلوب از دیدگاه امام‌‌خمینی و آیت‌‌الله‌‌خامنه‌‌ای. در: سیاست متعالیه، شماره سیزدهم.

    14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1360). دائره‌‌المعارف علوم اسلامی. تهران: کتابخانه‌‌ی گنج‌‌دانش.

    15. حبیبی، محمدحسن. (1382). بررسی حق آگاهی مردم به‌‌عنوان یک حق اساسی. در: حقوق اساسی، شماره 1.

    16. حرانی، ابومحمد. (1394ق). تحف العقول عن آل‌‌الرسول. قم: مکتبه بصیرتی.

    17. خمینی، روح‌‌الله. (1379). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    18. خوانساری، جمال‌‌الدین محمد. (1346). شرح غرر الحکم و درر الکلم. تهران: دانشگاه تهران.

    19. دشتی، محمد. (1385). ترجمه‌‌ی نهج‌‌البلاغه حضرت امیرالمومنین(ع). قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین.

    20. دلشاد تهرانی، مصطفی. (1395). خلاصه‌‌ی سیره نبوی؛ دفتر سوم: سیره مدیریتی. تهران: انتشارات دریا.

    21. رشیدرضا، محمد. (1421ق). تفسیر المنار. بیروت: دارالمعرفه.

    22. سروش محلاتی، محمد. (1375). نصیحت ائمه مسلمین. در: حکومت اسلامی، شماره 1.

    23. سیوطی، جلال‌‌الدین و محلی، جلال‌‌الدین. (1406ق). تفسیر الجلالین. بیروت: مؤسسه النور للمطبوعات.

    24. صالح، صبحی. (1414ق). نهج‌‌البلاغه. (فیض‌‌الاسلام، مصحح). قم: دارالهجره.

    25. ضمیری، عبدالحسین و نصیری، حامدرضا. (1389). حکمرانی خوب و نقش شفافیت در تحقق آن. در: پژوهشنامه، شماره 52.

    26. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن. (1411ق). الامالی. قم: دارالثقافه.

    27. عمید، حسن. (1378). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.

    28. قاضی، ابوالفضل. (1375). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران. دانشگاه تهران.

    29. کلینی، محمدبن یعقوب. (1419ق). الاصول من الکافی. بیروت: دار لتعاریف للمطبوعات.

    30. کمالی، یحیی. (1392). تأثیر شفافیت اقتصادی در پیشگیری و مبارزه با فساد اقتصادی. در: مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های سلامت اداری، شماره 49.

    31. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار. بیروت: دار احیا التراث العربی.

    32. مصطفوی، حسن. (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت: دار الکتب العلمیه.

    33. معین، محمد. (1360). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات امیرکبیر.

    34. منتظری، حسین‌‌علی. (1409ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی. ترجمه محمود صلواتی. قم: مؤسسه‌‌ی کیهان.

    35. نائینی، محمدحسین. (1424ق). تنبیه الامه و تنزیه المله. تحقیق و تصحیح سیدجواد ورعی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه.

    36. نوری الطبرسی، حسین‌‌بن محمدتقی. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. بیروت: مؤسسه آل‌‌البیت لاحیاء التراث.